Οχτώ Έλληνες καλλιεργούν σπανάκι στον Άρη!

Μια ομάδα οκτώ νέων Ελλήνων βρήκε τη λύση στο πρόβλημα της καλλιέργειας φυτών στον πλανήτη Άρη και κέρδισε το πρώτο βραβείο στον παγκόσμιο διαγωνισμό της NASA.

Μιλήσαμε με δύο από τους συντελεστές της. «Δεν κάναμε και τίποτα το συνταρακτικό. Απλώς εφαρμόσαμε λύσεις που ήδη γνωρίζαμε, στις προδιαγραφές και τα δεδομένα που μας δόθηκαν».

Για άνθρωπος που έχει πρόσφατα διακριθεί σε παγκόσμιο διαγωνισμό διαστημικής καινοτομίας, και μάλιστα οργανωμένο από τη NASA, ο Παναγιώτης Μπαϊράμης είναι υπερβολικά μετριόφρων. Ο ίδιος και άλλοι επτά νέοι, φοιτητές στην πλειονότητά τους, συνεργάστηκαν στη δημιουργία του «Popeye on Mars», ενός ειδικού αεροπονικού θερμοκηπίου, στο οποίο μπορεί να καλλιεργηθεί σπανάκι (ή άλλα πρασινόφυλλα) στο αφιλόξενο και ερημικό περιβάλλον του Άρη.

Η πρότασή τους πήρε την πρώτη θέση στην κατηγορία «Best Mission Concept», που καλύπτει διάφορους τομείς και ξεχώρισε ανάμεσα σε 770 προτάσεις από όλο τον κόσμο στο πλαίσιο του NASA International Space App Challenge 2013.

Μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο
«Επιλέξαμε το θερμοκήπιο επειδή ενέπλεκε πολλούς κλάδους: μηχανικούς, ηλεκτρολόγους, ηλεκτρονικούς, φυσικούς, προγραμματιστές…», αναφέρει ο Παναγιώτης, ειδικός αεροπονίας στο συγκεκριμένο πρότζεκτ, «αλλά και επειδή σκεφτήκαμε ότι αξίζει να προσπαθήσουμε. Και επιλέξαμε το σπανάκι επειδή ήταν το μόνο φυτό που δεν είχα μελετήσει. Δεν πήγαμε στα σίγουρα. Άλλωστε, τον ασφαλή δρόμο θα τον ακολουθούσαν άλλοι, εμείς θέλαμε να ξεχωρίσουμε».

Ο ίδιος είναι ιδιαίτερη περίπτωση: «Όλη μου η εμπειρία στην αεροπονία -που είναι η καλλιέργεια φυτών με σχεδόν πλήρη απουσία του νερού- προέρχεται από προσωπική μου ασχολία και έρευνα, δε σπούδασα κάτι σχετικό. Αλλά και να ήθελα, δεν υπάρχει σχολή στην Ελλάδα».

Μέσα σε ένα Σαββατοκύριακο έμαθαν για το διαγωνισμό, συνέθεσαν την ομάδα, της έδωσαν όνομα (προς τιμήν του Ποπάι που γινόταν πανίσχυρος τρώγοντας σπανάκι), έκαναν τα σχέδια, έλυσαν τα προβλήματα, υπέβαλλαν τη συμμετοχή, κέρδισαν. Πράγμα ανήκουστο, ειδικά αν σκεφτεί κανείς πως τα διαστημικά ταξίδια είναι ένας τομέας που χρειάζεται κανείς συγκεκριμένη και βαθιά εξειδίκευση προκειμένου να συμμετάσχει σε οποιοδήποτε σχέδιο με αξιώσεις.

Ή μήπως δεν είναι έτσι;
«Αυτή η εποχή έχει τελειώσει», μας λέει ο Μάνθος Παπαματθαίου, υπεύθυνος για τα σχέδια και με συμμετοχή στα ηλεκτρολογικά και μηχανολογικά.

«Η γνώση υπάρχει εκεί έξω και μπορείς να τα βρεις όλα, αρκεί να απλώσεις το χέρι σου. Δεν υποτιμάμε τον εαυτό μας λέγοντας ‘α, αυτά δεν είναι για μας’, πιστεύουμε πως μπορείς να διαβάσεις και να κάνεις τα πάντα. Δεν πρέπει να σε τρομάζει η πρόκληση. Ειδικά για το διάστημα, δεν είναι πια στρατηγικό ζήτημα, όπως επί Ψυχρού Πολέμου, το ποιος θα πάει πρώτος στον Άρη. Η NASA ζητάει τις ιδέες σου και μοιράζεται τη γνώση της με όλους».

Έτσι, στο «Popeye on Mars» μπορούσε να συμμετάσχει ο οποιοσδήποτε. Ακόμα και ένας φιλόλογος να ερχόταν, θα έγραφε τα συνοδευτικά έγγραφα, ακόμα και ένας ερασιτέχνης αστρονόμος θα βοηθούσε με τις γνώσεις του.

«Η γνώση και η πληροφορία πρέπει να είναι ελεύθερες», τονίζει ο Παναγιώτης. «Για αυτό το project μας είναι ανοιχτού κώδικα, δεν είναι βιομηχανικό μυστικό, ο οποιοσδήποτε μπορεί να πάρει όλη την πληροφορία, να το χρησιμοποιήσει και να το βελτιώσει».

Από το διάστημα στο βυθό
«Μια από τις βελτιώσεις που μελετά η ομάδα του «Popeye on Mars» είναι ακόμα πιο εντυπωσιακή. Όπως μας λέει ο Μάνθος, «αφαιρέσαμε σχεδόν εντελώς το νερό και το αντικαταστήσαμε με υδρογόνο, το οποίο, αντιδρώντας με το οξυγόνο που παράγουν τα φυτά, δημιουργεί ξανά νερό. Συνεπώς, μπορείς να στείλεις στον Άρη τη συσκευή μόνο με υδρογόνο, συμπιεσμένο σε φιάλες και το νερό να το φτιάξεις εκεί. Και, επειδή μεσολαβεί και καύση, έχεις και ένα ποσό ενέργειας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην ίδια τη συσκευή. Καταλαβαίνετε σε μεγάλη κλίμακα πόσα πλεονεκτήματα έχει αυτό».

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, το επόμενο βήμα θα ήταν να κατασκευαστεί ένα λειτουργικό πρωτότυπο, όμως κάτι τέτοιο ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες μιας ερασιτεχνικής ομάδας. «Τα υλικά που απαιτούνται είναι… διαστημικά, στην κυριολεξία», αναφέρουν και οι δύο. «Πανάκριβα και δυσεύρετα. Αυτό που μπορούμε, ίσως, να κάνουμε, πάντα με βοήθεια, είναι μια ‘γήινη’ έκδοση που θα τοποθετηθεί στην έρημο, ή στο βυθό της θάλασσας και να δοκιμαστεί εκεί».

Η ομάδα δεν ξέρει αν τελικά η NASA θα κατασκευάσει και θα στείλει τη συσκευή τους στο διάστημα. «Ξέρουμε, όμως, πως οποιαδήποτε παρόμοια διάταξη θα περιέχει μεγάλο μέρος της δικής μας πρότασης», αναφέρει ο Μάνθος «και ξέρουμε ότι ο Popeye είναι το πρώτο βήμα για να σχεδιάσουμε ολόκληρα θερμοκήπια για τον Άρη».

Δημιουργία μέσα στην κρίση
Μετά από τέτοια επιτυχία, θα περίμενε κανείς πως οι προτάσεις θα έπεφταν βροχή, τόσο για τους ίδιους όσο και για την εμπορική αξιοποίηση της συσκευής. «Τίποτα», λένε και οι δύο με μια φωνή…«Το ότι κέρδισες σε έναν διαγωνισμό δεν σημαίνει κάτι για τις εταιρείες ή για τα ερευνητικά κέντρα. Η συνέχεια είναι αυτή που μετράει, τι κάνεις με την ιδέα σου, πόσο μπορείς να την προχωρήσεις, τι κάνεις για να ξεχωρίσεις. Αλλά η δική μας θεώρηση είναι ότι πρέπει να προσφέρουμε στην κοινωνία, δεν σκεφτόμαστε τι χρήματα θα κερδίσουμε. Για εμάς δεν υπάρχει το ‘πουλάω την ιδέα μου’, την ιδέα μας θα την πούμε σε όλους, έχουμε καθήκον να τη διαδώσουμε. Δεν υπάρχει για εμάς ‘επιχειρηματική διάσταση’ του πρότζεκτ».

Τα σχέδιά τους για το μέλλον περιλαμβάνουν, φυσικά, τη συνέχεια του εγχειρήματός τους, και μάλιστα μέσα στο hackerspace, το συνεργατικό χώρο που έγινε το «θερμοκήπιο» της ιδέας τους και που μέσω αυτού συναντήθηκαν όλοι μεταξύ τους.

Η κρίση που περνάει η Ελλάδα τους απασχολεί, αλλά δεν τους τρομάζει.«Δεν πρόκειται να μείνω αδρανής περιμένοντας να περάσει η κρίση», τονίζει ο Μάνθος, «θα ασχολούμαι με την έρευνα και την ανάπτυξη. Πάντα σκέφτομαι τη μετανάστευση ως ενδεχόμενο, αλλά, από την άλλη, είναι σαν να παραδίδεις τα όπλα σου, να παραδέχεσαι ότι δεν υπάρχει ελπίδα, πράγμα που δεν το πιστεύω».

Ο Παναγιώτης κλείνει τη συνομιλία με μια προτροπή προς τους νεώτερους. «Να μην φοβούνται την προσπάθεια. Να μην πουν ‘σιγά μην πάω να συναγωνιστώ τους άλλους στη NASA, τελευταίοι θα έρθουμε». Και τελευταίος να έρθεις θα έχεις μάθει κάτι, θα έχεις φτιάξει κάτι, θα έχεις προετοιμάσει το έδαφος για τους επόμενους. Έτσι προχωράει ο κόσμος».

Την ομάδα του Popeye on Mars αποτέλεσαν οι Αλφρέδος-Παναγιώτης Δαμκαλής, Αγησίλαος Ζησιμάτος, Θεμιστοκλής Καραφασούλης, Χάρις-Κλειώ Κόρακα, Σωτήρης Παναγιώτου, Μάνθος Παπαματθαίου, Λυδία Πολύζου και Βαγγέλης Χλιάρας.

To International Space App Challenge 2013 διοργανώθηκε από τη NASA στις 20 και 21 Απριλίου σε 83 πόλεις του κόσμου. Στην Αθήνα διοργανώθηκε από τον Σύλλογο Ερασιτεχνικής Αστρονομίας (Σ.Ε.Α) και το hackerspace.gr.

Ο ανοιχτός κώδικας του Popeye on Mars στο https://github.com/hsgr/pom/wiki