Ο όρος «καπιταλισμός των ενδιαφερομένων μερών» τάραξε τα νερά στο περσινό Business Roundtable- Πού βρίσκεται σήμερα;
Το μόνο σίγουρο σχετικά με τη «Δήλωση για τον σκοπό μιας επιχείρησης» του Business Roundtable είναι ότι έφερε στο προσκήνιο αυτό το θέμα στις συζητήσεις για την παγκόσμια πολιτική.
Πριν από έναν χρόνο, το Business Roundtable ανακοίνωσε τη νέα του άποψη για τον σκοπό των επιχειρήσεων και στο εξώφυλλο της αμερικανικής έκδοσης του Fortune χρησιμοποιήθηκε ο όρος «καπιταλισμός των ενδιαφερομένων μερών» (stakeholder capitalism) για να περιγραφεί αυτή η άποψη. Το τι σημαίνει και τι, αν μη τι άλλο, πρέπει να γίνει για να προωθηθεί παραμένουν καυτά ζητήματα και προκαλούν έντονες αντιθέσεις.
Διαβάστε αναλυτικά ΕΔΩ
Και καθώς πλησιάζουν οι εκλογές των ΗΠΑ, οι αντιθέσεις θα γίνονται όλο και πιο έντονες.
Η εν λόγω δήλωση του Business Roundtable προήλθε από τον διευθύνοντα σύμβουλο της JPMorgan Chase, Jamie Dimon (φωτογραφία), ο οποίος ήταν τότε πρόεδρος του συνδέσμου των αμερικανικών βιομηχανιών, και υπογράφηκε από 184 διευθύνοντες συμβούλους μεγάλων αμερικανικών εταιρειών.
Η δήλωση διακήρυττε μια «θεμελιώδη δέσμευση προς όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη» και ανέφερε λεπτομερώς συγκεκριμένες δεσμεύσεις προς τους πελάτες, τους υπαλλήλους, τους προμηθευτές, τις κοινότητες και τους μετόχους. Η τοποθέτηση των μετόχων στο τέλος ήταν συμβολική, ειδικά επειδή αυτή η νέα δήλωση αντικατέστησε τη δήλωση του Business Roundtable του 1997 που έλεγε ότι «το πρωταρχικό καθήκον της διοίκησης και των διοικητικών συμβουλίων είναι προς τους μετόχους της εταιρείας».
Η νέα δήλωση εξέπληξε πολλούς ως δυνητικά επαναστατική.
«Θα μπορούσε να αποτελέσει ένα σημείο καμπής», έγραψε ο David Ignatius στην Washington Post. «Μια σημαντική και ευπρόσδεκτη αλλαγή», ανέφερε ο Andrew Ross Sorkin στους New York Times. Ο πρόεδρος του Ford Foundation, Darren Walker, τη χαρακτήρισε ως «τρομερή είδηση». Και εμείς στο Fortune είπαμε ότι το Business Roundtable «ανακοίνωσε έναν νέο σκοπό για την επιχείρηση και πέταξε τον παλιό σκοπό στο σκουπιδοτενεκέ».
Αν και το Business Roundtable δεν χρησιμοποίησε τις λέξεις «καπιταλισμός των ενδιαφερομένων μερών», η ιδέα και η αντίθεσή του με τον καπιταλισμό των μετόχων αποτέλεσαν ένα αμφιλεγόμενο αντικείμενο συζήτησης. Οι αναζητήσεις στο Google για τη λέξη «ενδιαφερόμενα μέρη» αυξήθηκαν. Ο ιδρυτής του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, Klaus Schwab, διακήρυξε ότι οι επιχειρήσεις πρέπει τώρα να «αγκαλιάσουν πλήρως τον καπιταλισμό των ενδιαφερομένων μερών» και το θέμα της διάσκεψης του Νταβός του 2020 έγινε «Ενδιαφερόμενα μέρη για έναν συνεκτικό και βιώσιμο κόσμο».
Επιπλέον, σε μια σημαντική ομιλία του για την οικονομική πολιτική, ο υποψήφιος πρόεδρος των Δημοκρατικών, Joe Biden, είπε τον Ιούλιο ότι «είναι πλέον καιρός να βάλουμε τέλος στην εποχή του καπιταλισμού των μετόχων».
Οι σχετικές απόψεις, μετά από έναν χρόνο έντονου διαλόγου, μπορούν να ενταχθούν σε τέσσερις κατηγορίες. Κάποιοι, όπως η ίδια η οργάνωση των αμερικανικών βιομηχανιών από την οποία προέκυψε η όλη συζήτηση, πιστεύουν ότι ο καπιταλισμός των ενδιαφερομένων μερών είναι μια καλή ιδέα που θα πρέπει όμως να επιδιωχθεί μόνο στο εταιρικό επίπεδο, χωρίς περαιτέρω εποπτεία ή νομοθετική ρύθμιση.
Άλλοι, όπως η γερουσιαστής Elizabeth Warren και άλλοι πολιτικοί στα αριστερά του πολιτικού φάσματος, θα ήθελαν αυτή η θαυμάσια ιδέα να νομοθετηθεί. «Ζήτησα από δέκα γνωστούς CEO που υπέγραψαν τη δήλωση του Business Roundtable να αναλάβουν χειροπιαστή δράση και να δώσουν πραγματικά οφέλη στους εργαζομένους και σε άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, αλλά το μόνο που προσέφεραν είναι ρηχές δεσμεύσεις και ασκήσεις δημοσίων σχέσεων» ανέφερε χαρακτηριστικά η Warren στο Fortune.
Παρομοίως, ο γνωστός γερουσιαστής και πρώην υποψήφιος για τις προεδρικές εκλογές Bernie Sanders υιοθέτησε τη στροφή του Business Roundtable, αλλά άσκησε κριτική στη δήλωση αποκαλώντας την «κενό γράμμα» που «δεν είναι αρκετό». Ο ίδιος δεσμεύτηκε να εξασφαλίσει ότι «οι εταιρείες θα δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά με δίκαιο τρόπο».
Το Business Roundtable δεν έχει προβεί σε κάποιο σχόλιο αναφορικά με τις προτάσεις των Warren και Sanders.
Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει όσους πιστεύουν ότι οι σχετικές αναφορές από τις μεγάλες εταιρείες είναι απλώς «μια ρητορική κίνηση δημοσίων σχέσεων που δεν προμηνύει κάποια ουσιαστική αλλαγή», όπως σημειώνουν σε άρθρο τους οι Lucian Bebchuk και Roberto Tallarita της Νομικής Σχολής του Χάρβαρντ. Όπως τονίζουν οι ίδιοι, τα κίνητρα των CEO δεν έχουν αλλάξει και άρα δεν πρόκειται να αλλάξει και η συμπεριφορά τους. «Οι μέτοχοι εκλέγουν τους διευθυντές- αυτή είναι η μοναδική προστασία των μετόχων» υπενθυμίζει ο Charles Elson του Πανεπιστημίου του Ντέλαγουερ. Και καταλήγει: «Η δήλωση του Business Roundtable ήταν αχρείαστη. Πρέπει πάντα να φροντίζεις τους μετόχους- αλλιώς η εταιρεία δεν θα γνωρίσει οικονομική επιτυχία».
Τέλος, υπάρχουν κι εκείνοι που βρίσκουν απαίσια την ιδέα του καπιταλισμού των ενδιαφερομένων μερών διότι θεωρούν ότι όταν οι CEO είναι υπόλογοι σε πολλές ομάδες- πελάτες, υπάλληλοι, προμηθευτές, κοινότητες, μέτοχοι- τότε καταλήγουν να μην είναι υπόλογοι σε κανέναν. «Το να λες ότι οι διευθυντές θα λάβουν υπόψη τους άλλα συμφέροντα και όχι μόνο τα συμφέροντα των μετόχων, ενώ παράλληλα δεν δίνεις σε αυτά τα άλλα συμφέροντα δικαίωμα ψήφου, μέσο επιβολής ή άλλο τρόπο άσκησης επιρροής δεν είναι παρά μια προσπάθεια να νοιώσουν όλοι καλά» τονίζει ο Leo Strine, πρώην ανώτερος δικαστής στο Ντέλαγουερ όπου είναι εγγεγραμμένες πολλές μεγάλες εταιρείες. «Όλο αυτό επιτρέπει στους διευθυντές να δικαιολογούν τις πράξεις τους με όποιο τρόπο θεωρούν αυτοί πιο χρήσιμο, χωρίς να τους κάνει περισσότερο υπόλογους σε οποιοδήποτε συλλογικό συμφέρον».
Οι Bebchuk και Tallarita προτείνουν μια ριζοσπαστική θεωρία: ότι πίσω από τον μανδύα του καπιταλισμού των ενδιαφερομένων μερών, οι μάνατζερ και οι CEO ουσιαστικά επιδιώκουν να ισχυροποιήσουν τη δική τους θέση. «Η υποστήριξη των εταιρικών ηγετών προς οτιδήποτε αναφέρεται σε ενδιαφερόμενα μέρη τροφοδοτείται, εν μέρει τουλάχιστον, από την επιθυμία τους να μείνουν απρόσβλητοι από ακτιβιστές των hedge fund και θεσμικούς επενδυτές» τονίζουν οι συγγραφείς. «Με άλλα λόγια, θέλουν να προωθήσουν ένα σύστημα όπου οι διευθυντές διαθέτουν τη μεγαλύτερη ισχύ- κι όλο αυτό καμουφλαρισμένο πίσω από το προσωπείο του ενδιαφέροντος για άλλες ομάδες».
Σε κάθε περίπτωση, μόνο η πράξη θα δώσει νόημα στην έννοια του καπιταλισμού των ενδιαφερομένων μερών. «Το ενδεχόμενο πραγμάτωσης του καπιταλισμού των ενδιαφερομένων μερών είναι πραγματικό, αλλά για την ώρα βρισκόμαστε στη φάση της χαρούμενης κουβεντούλας. Και η χαρούμενη κουβεντούλα δεν φέρνει την αλλαγή» σημειώνει καυστικά ο Peter Georgescu, συγγραφέας του βιβλίου Capitalists, Arise! End Economic Inequality, Grow the Middle Class, Heal the Nation.
Πολλά θα εξαρτηθούν από τις εκλογές του Νοεμβρίου στις ΗΠΑ. Εάν οι Δημοκρατικοί κερδίσουν τον Λευκό Οίκο και τη Γερουσία, διατηρώντας παράλληλα τον έλεγχο της Βουλής των Αντιπροσώπων, φαίνεται πιθανό ότι θα αναλάβουν νομοθετικές πρωτοβουλίες με σημαία τον καπιταλισμό των ενδιαφερομένων μερών, με στόχο την ενδυνάμωση των εργαζομένων, την αύξηση των φόρων και την εντατικοποίηση της επιχειρηματικής εποπτείας.
Και δεν είναι διόλου σίγουρο ότι μια τέτοια εξέλιξη θα αρέσει στους CEO του Business Roundtable.
