Ελληνική παραγωγή στην αιχμή της τεχνολογίας

Όταν το 2002 ο Γιώργος Γεωργούσης, διευθύνων σύμβουλος της Raymetrics, αποφάσιζε να ασχοληθεί με συστήματα οπτικής τηλεπισκόπησης της ατμόσφαιρας, η σχετική αγορά δεν υπήρχε πουθενά στον κόσμο.

«Οπλισμένος» με το πτυχίο φυσικής και το διδακτορικό του στη φυσική στερεάς κατάστασης από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, ξεκίνησε να εφαρμόσει στην πράξη αυτό που οι επιστήμονες γνώριζαν εδώ και δεκαετίες αλλά κανείς δεν είχε μετατρέψει σε εμπορικό προϊόν.

Ο ίδιος εξηγεί τη βασική αρχή: «Στέλνουμε έναν παλμό φωτός στην ατμόσφαιρα. Μέρος των φωτονίων οπισθοσκεδάζονται (σ.σ.: χτυπούν στα σωματίδια της ατμόσφαιρας και επιστρέφουν) και συλλέγονται. Γνωρίζοντας τον χρόνο που στείλαμε τα φωτόνια, τον χρόνο που τα λαμβάνουμε πίσω και, φυσικά, την ταχύτητα του φωτός, υπολογίζουμε ακριβώς από πού οπισθοσκεδάζονται.

Η τεχνική αυτή ονομάζεται LIDAR, από τα αρχικά των λέξεων Light Detection And Ranging. Οι βασικές αρχές της μοιάζουν με εκείνες του ραντάρ, με τη διαφορά πως, αντί για ραδιοκύματα, στην τεχνική αυτή χρησιμοποιείται φως προερχόμενο από παλμικά λέιζερ». Τα LIDAR είναι ένας συνδυασμός συσκευής λέιζερ και τηλεσκοπίου. Επιτρέπει στον χρήστη να «διαβάζει» από το έδαφος της Γης ατμοσφαιρικά και άλλα δεδομένα. Η ακτίνα λέιζερ υψώνεται 2 -30 χιλιόμετρα (πολλές φορές μέχρι και τα 90 χιλιόμετρα) από την επιφάνεια του πλανήτη μας, φτάνει δηλαδή μέχρι τη Στρατόσφαιρα (ένα πολιτικό αεροπλάνο κινείται περίπου στα 10 χιλιόμετρα).

Σήμερα η Raymetrics, από τις εγκαταστάσεις της στην Παιανία, σχεδιάζει, κατασκευάζει, συναρμολογεί και εξάγει συσκευές υψηλής τεχνολογίας, με στόχο τη μελέτη της ατμόσφαιρας. Διαθέτει όργανα τηλεπισκόπησης, π.χ. για επιστημονικές ατμοσφαιρικές μελέτες, μέτρηση της σκόνης ή ανίχνευση ηφαιστειακής στάχτης.

Είναι από τις παλαιότερες και πιο έμπειρες εταιρείες κατασκευής συστημάτων LIDAR στον κόσμο και έχει παρουσία σε 21 χώρες στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, στην Ευρώπη και την Ασία. Ο τζίρος της το 2014 αναμένεται να φτάσει το 1,7 εκατ. ευρώ, αυξανόμενος, καθώς το 2013 ήταν 1 εκατ. ευρώ και το 2011 583.000 ευρώ, ενώ πρόσφατα εξασφάλισε χρηματοδότηση από το επενδυτικό ταμείο Elikonos Jeremie.

Η λίστα των πελατών της είναι εντυπωσιακή. «Έχουμε πουλήσει συστήματα στους δύο μεγαλύτερους διαστημικούς οργανισμούς. Στη European Space Agency, η οποία ήθελε να επαληθεύσει στοιχεία από τους δορυφόρους της (ground truthing), και στο DLR (German Aerospace Center), τον αντίστοιχο γερμανικό οργανισμό για τη μέτρηση της σκόνης σε εγκαταστάσεις ηλιοσυλλεκτών. Ένα από τα συστήματά μας είναι μόνιμα εγκατεστημένο στο δάσος του Αμαζονίου, κοντά στο Μανάους της Βραζιλίας, και μετρά την υγρασία από το έδαφος μέχρι το ύψος των δέκα χλμ. Είναι σαν να παίρνεις μια ακτινογραφία της ατμόσφαιρας με τιμές ανά δέκα μέτρα. Στη Χιλή, έχουμε εγκαταστήσει συστήματα στη έρημο Ατακάμα, σε ορυχεία χαλκού ανοιχτού ορύγματος, όπου μελετώνται οι μηχανισμοί διάχυσης της σκόνης που παράγεται από τις δραστηριότητες των ορυχείων κ.λπ.».

Πώς λειτουργεί η εξ αποστάσεως μέτρηση; Με την κλασική μέθοδο, πρέπει το θερμόμετρο να έρθει σε επαφή με το αντικείμενο. Επιπλέον, αν χρειαζόμαστε μετρήσεις σε διαφορετικά σημεία, θα πρέπει να εγκαταστήσουμε ισάριθμα θερμόμετρα. Ένα θερμόμετρο LIDAR, όμως, μπορεί να κάνει τις ίδιες μετρήσεις εξ αποστάσεως απλώς στέλνοντας έναν παλμό φωτός στην επιφάνεια. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η μέτρηση της υγρασίας στην ατμόσφαιρα.

Αντί για έναν αισθητήρα στο έδαφος, που δίνει μία τιμή στη συγκεκριμένη τοποθεσία, ένα σύστημα LIDAR μετρά κατά ύψος ή κατά περιοχή, ακόμα και τρισδιάστατα, δίνοντας πολύ καλύτερη εικόνα. Ήδη στον διεθνή αερολιμένα «Ελευθέριος Βενιζέλος» δοκιμάζεται ένα σύστημα LIDAR για τη μέτρηση της ορατότητας. Εξαιρετικής σημασίας πληροφορία είναι και το ύψος στο οποίο βρίσκονται τα σύννεφα –η λεγόμενη βάση νεφών– αφού αυτή σχετίζεται με την ασφαλή κάθοδο του αεροσκάφους και την ορατότητα προς τον διάδρομο προσγείωσης.

Μάλιστα, το LIDAR μετρά και απεικονίζει την πληροφορία αυτή τρισδιάστατα σε όλο το μήκος του διαδρόμου, και όχι σε ένα συγκεκριμένο σημείο, όπως συμβαίνει σήμερα με τη χρήση των κλασικών ceilometers. H εταιρεία έχει προμηθεύσει το 2012 συσκευή για τις παραπάνω εφαρμογές τη γαλλική μετεωρολογική υπηρεσία. Τα συστήματα αυτά αναμένεται να γίνουν μέρος του στάνταρτ εξοπλισμού κάθε αεροδρομίου. Παραλλαγές της τεχνικής μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ένα ευρύ πεδίο εφαρμογών, όπως η ανίχνευση πετρελαιοκηλίδων, η παρακολούθηση μετανάστευσης πουλιών στη διάρκεια της νύχτας, η μέτρηση της ταχύτητας και της διεύθυνσης του ανέμου για χρήση σε ιστιοπλοϊκά, η ανίχνευση πυρκαγιών σε αρχικό στάδιο κ.ά.

Δημιουργώντας την αγορά
Σύμφωνα με τον Γιώργο Γεωργούση, δύο ήταν τα βασικότερα εμπόδια που έπρεπε εξαρχής να ξεπεράσουν: η τεχνική του LIDAR ήταν πανάκριβη, ενώ για να χειριστεί κανείς ένα τέτοιο όργανο χρειαζόταν υψηλότατος βαθμός εξειδίκευσης. «Ξεκινήσαμε έχοντας ως σκοπό να κατασκευάσουμε συσκευές σε λογικό κόστος, τις οποίες θα μπορεί να χειριστεί κάποιος έπειτα από σχετικά μικρή εκπαίδευση. Τα καταφέραμε και τα δύο».

Η είσοδος στην αγορά υποστηρίχθηκε από την ακαδημαϊκή κοινότητα, η οποία γνώριζε τη δουλειά τους, ενώ στη συνέχεια δύο ήταν οι σημαντικότερες εξελίξεις που έφεραν τη Raymetrics στην πρώτη γραμμή: η μία είναι το αυξανόμενο ενδιαφέρον για τους μηχανισμούς κλιματικής αλλαγής και της κατανόησης των φαινομένων που την προκαλούν. Για τις μελέτες και τις μετρήσεις είναι αναγκαία η χρήση των συστημάτων της εταιρείας. Ερευνητικά κέντρα, ακαδημαϊκά ινστιτούτα και μετεωρολογικές υπηρεσίες από όλο τον κόσμο ενδιαφέρονται για τα συστήματα της Raymetrics, και ο Γιώργος Γεωργούσης εκτιμά πως σύντομα τα LIDAR θα βρίσκονται όπου χρειάζεται μέτρηση της σύστασης της ατμόσφαιρας.

Η δεύτερη εξέλιξη ήταν η έκρηξη του ηφαιστείου στην Ισλανδία, το 2010, η οποία απέδειξε την έλλειψη αξιόπιστων μεθόδων μέτρησης της ηφαιστειακής στάχτης σε βαθμό τέτοιο που να εγγυάται την ασφάλεια των πτήσεων. Η εταιρεία βρίσκεται αυτόν τον καιρό σε διαπραγματεύσεις με τη μετεωρολογική υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου για την προμήθεια 11 συσκευών ανίχνευσης ηφαιστειακής στάχτης και οι επίσημες ανακοινώσεις αναμένονται μέσα στον Μάρτιο.

Μόνοδρομος η εξωστρέφεια
Από τη φύση του αντικειμένου της Raymetrics κατανοεί κανείς πως ο εξαγωγικός προσανατολισμός αποτελεί μονόδρομο. «Γνωρίζαμε από την αρχή πως η τοπική αγορά δεν θα μπορούσε να συντηρήσει μια τέτοια εταιρεία. Επιπλέον, γνωρίζαμε τις δυσλειτουργίες της ελληνικής πραγματικότητας και δεν θέλαμε να μπούμε σε αυτό το παιχνίδι».

Φυσικά, η λειτουργία σε διεθνές περιβάλλον σημαίνει ισχυρότατο ανταγωνισμό, ο οποίος ενισχύθηκε από το 2006, ενώ η ελληνική κρίση κάνει τα πράγματα ακόμα δυσκολότερα. «Οι ανταγωνιστές μας έχουν πρόσβαση σε χρηματοπιστωτικά εργαλεία πολύ καλύτερα από ό,τι είχαμε εμείς. Επίσης, η κρίση έχει κάνει τους πάντες πιο δύσπιστους και, όπως όλες οι εξωστρεφείς ελληνικές εταιρείες, έχουμε προβλήματα εμπιστοσύνης. Όχι ως προς τη Raymetrics, αλλά ως προς την ελληνική οικονομία και το αβέβαιο –για εκείνους– μέλλον της».

Σκέφτονται, συνεπώς, τη μεταφορά στο εξωτερικό; «Το έχουμε εξετάσει. Στο επίπεδο που έχουμε φτάσει, πρέπει να καταπολεμάμε καθετί που μας στερεί τις δυνατότητες ανάπτυξης. Όσο καλά και αν πάμε, το ελληνικό οικονομικό περιβάλλον μας περιορίζει. Τα μέτρα μείωσης του κόστους δεν μας αφορούν, εταιρείες σαν εμάς δεν ωφελούνται από τη μείωση των αμοιβών, δεν απασχολούμε κανέναν με το βασικό. Αντίθετα, ζημιωνόμαστε, αφού το αξιόλογο επιστημονικό προσωπικό που θα μπορούσαμε να απασχολούμε μεταναστεύει για να βρει καλύτερες θέσεις».

Τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, ωστόσο, είναι η επιστημονική τεχνογνωσία, που καθημερινά ενδυναμώνεται, το μικρό μέγεθος και η ευελιξία. «Έχουμε κερδίσει διεθνείς διαγωνισμούς επειδή είμαστε πια γνωστοί, αλλά και γιατί έχουμε τη δυνατότητα του tailor made και είμαστε πολύ ευέλικτοι. Οι αποφάσεις λαμβάνονται γρήγορα, οι προσαρμογές γίνονται αμέσως και μπορούμε σύντομα να αποφασίσουμε αν κάτι μας συμφέρει ή όχι. Μια μεγάλη εταιρεία δεν μπορεί να το πετύχει αυτό».

Ένα άλλο πλεονέκτημα που αναφέρει ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας, Γιώργος Γεωργούσης, είναι πως η εταιρεία δεν πηγαίνει στα «τυφλά» σε ό,τι αφορά το οικονομικό περιβάλλον, αλλά έχει συγκεκριμένο σχέδιο και σωστή πληροφόρηση. «Οτιδήποτε συμβαίνει στην αγορά φτάνει σε εμάς με χρονική υστέρηση που μας επιτρέπει να λαμβάνουμε τα μέτρα μας. Κύριοι πελάτες μας ήταν ακαδημαϊκά και ερευνητικά ινστιτούτα, για τα οποία τα κονδύλια έχουν εγκριθεί και είναι γνωστά εγκαίρως προ κρίσης. Για παράδειγμα, οι χρηματοδοτήσεις του 2007 κάλυψαν δαπάνες μας μέχρι και το 2010. Όταν στη συνέχεια αυτές μειώθηκαν, εμείς είχαμε τον χρόνο –πολύ περισσότερο σε σχέση με άλλους κλάδους– να προσαρμόσουμε προς τα κάτω τις προβλέψεις μας και να μην προβούμε σε κινήσεις και ανοίγματα που ίσως μας ζημίωναν. Έτσι, όχι μόνο γλιτώσαμε την κρίση ως εταιρεία, αλλά αναπτυχθήκαμε και αναπτυσσόμαστε πετυχαίνοντας κάθε στόχο που είχαμε ορίσει».

Μοναδική σύνθεση
Οι συσκευές τις οποίες κατασκευάζει η Raymetrics είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες του χρήστη, δεν υπάρχει μαζική παραγωγή μέχρι στιγμής. Κάθε σύστημα φτιάχνεται εκ του μηδενός στο χέρι και οι επιστήμονές της εξελίσσουν πρωτότυπες μεθόδους και λύσεις. Φυσικά, κάποια υλικά εισάγονται και έρχονται στην Ελλάδα από εξειδικευμένους προμηθευτές υψηλής τεχνολογίας. Όμως, η σύνθεσή τους σε λειτουργικό σύνολο είναι η πραγματική δυσκολία. «Οι φυσικοί νόμοι είναι γνωστοί σε όλους και, για να είμαι ειλικρινής, οποιοσδήποτε θα μπορούσε να φτιάξει ένα τέτοιο σύστημα. Αλλά δεν είναι τόσο απλό. Η μέθοδος ενσωματώνει όλο το φάσμα της φυσικής – και όχι μόνο. Οπτική, οπτοηλεκτρονική, λέιζερ, ηλεκτρονικά, μηχανική, μηχανολογικά, software, ένας συνδυασμός τεχνικών και γνώσεων που είναι πολύ δύσκολο να τις συνδυάσεις με τρόπο που να βγάζει οικονομικό και επιστημονικό νόημα. Εκεί ακριβώς πρωτοτυπούμε και για αυτό είμαστε μοναδικοί. Τα συστήματά μας χρησιμοποιούν γνώσεις που άλλοι δεν κατέχουν ή είναι δύσκολο να αποκτήσουν».

Η σύνθεση είναι βασική έννοια και στη σχέση της Raymetrics με τα πανεπιστήμια. «Εξακολουθούμε να είμαστε συνδεδεμένοι με την ακαδημαϊκή κοινότητα, γνωρίζουμε τις εξελίξεις και ανταλλάσσουμε γνώσεις και συμπεράσματα. Ταυτόχρονα, όντας μια εταιρεία και λειτουργώντας στην ελεύθερη αγορά, γινόμαστε η “γέφυρα” μεταξύ επιστήμης και εφαρμογών. Όλα τα συμπεράσματα από τη χρήση των συστημάτων αξιοποιούνται με πολλούς τρόπους, γιατί μαθαίνουμε συνεχώς από τους χρήστες μας. Επιπλέον, εφαρμόζουμε τη φιλοσοφία του open software και του open hardware. Όποια ιδέα από κάποιον χρήστη μας κρίνουμε ότι είναι χρήσιμο να ενσωματωθεί στα συστήματα των υπολοίπων την υλοποιούμε και τη διανέμουμε δωρεάν».

Στη Raymetrics εργάζονται σήμερα μηχανικοί, όπτομηχανικοί, φυσικοί και ηλεκτρονικοί. Αλλά δεν υπάρχουν στεγανά. «Το ίδιο το αντικείμενο επιβάλλει όλοι να γνωρίζουμε πολλά σε διαφορετικά πεδία, να είμαστε πολυπράγμονες. Ακόμα και ο κ. Γούλαρντ, o διευθυντής Πωλήσεων με τεχνολογικό background και διδακτορικό στη γεωλογία, εκπαιδεύεται καθημερινά, γιατί δεν γίνεται να μη γνωρίζεις αυτό που θέλεις να πουλήσεις». Αν και οι κύριοι πελάτες της Raymetrics είναι ακαδημαϊκά ιδρύματα, ινστιτούτα, υπηρεσίες πολιτικής προστασίας και μετεωρολογικές υπηρεσίες το στρατηγικό σχέδιο της εταιρείας είναι να επεκταθεί.

«Σκοπός μας είναι πια να περάσουμε πιο δυναμικά στον ευρύτερο ιδιωτικό τομέα μεγαλώνοντας το πελατολόγιό μας, κυρίως προς τον χώρο της αεροπορίας, όπου η αγορά είναι τεράστια. Δεν μπορώ να αποκαλύψω ακόμη τις ιδέες μας και τα ακριβή πεδία όπου ήδη επικεντρωνόμαστε. Όμως είναι ανεξάντλητος ο κατάλογος των δυνητικών πελατών και εφαρμογών και σκοπεύουμε να τον αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο τρόπο».

*Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί