Fortune: Η Ελλάδα παραμένει ακόμα σε κακά χάλια
Για «απελπισμένους επενδυτές» κάνει λόγο το αμερικανικό περιοδικό σε κεντρικό του άρθρο για την έξοδο της Ελλάδας στις αγορές.
*Το παρακάτω άρθρο αναδημοσιεύεται από την ιστοσελίδα του Fortune.com.
του Σάιρους Σανάτι
Η πολύ επιτυχημένη πώληση νέων ελληνικών ομολόγων αξίας 3 δισεκατομμυρίων ευρώ την προηγούμενη εβδομάδα οδήγησε κάποιους να διακηρύξουν το τέλος της κρίσης δημοσίου χρέους της Ελλάδας. Το γεγονός ότι οι ιδιωτικοί επενδυτές τσακώνονται μεταξύ τους για να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα με επιτόκιο μόλις 4,75% σημαίνει, σύμφωνα με κάποιους, ότι η Ελλάδα και η Ευρώπη επιστρέφουν ετοιμοπόλεμες και ότι τα περισσότερα οικονομικά προβλήματα, αν όχι όλα, ανήκουν πλέον στο παρελθόν.
Τίποτε δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την αλήθεια…
Η έκδοση ομολόγων της περασμένης Πέμπτης δείχνει απλώς πόσο πολύ έχει φουσκώσει η παγκόσμια φούσκα χρέους – «σκουπιδιού», και πόσο απελπισμένοι είναι οι επενδυτές στη μάταιη αναζήτηση αποδόσεων. Οι επενδυτές δεν έχουν πραγματική εμπιστοσύνη στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη. Είτε έχουν χαζέψει, είτε βλέπουν την Ελλάδα σαν ένα είδος προσωρινού παιχνιδιού, στο οποίο θα προσπαθήσουν να εξαργυρώσουν τις μάρκες λίγο πριν ο πάτος βγει εκτός των αγορών. Γιατί η Ελλάδα συνεχίζει να είναι ο πιο αδύναμος κρίκος της ευρωπαϊκής αλυσίδας.
Η ελληνική οικονομία παραπαίει, και ο μόνος λόγος που δεν έχει αθετήσει τις πληρωμές χρέους για τρίτη φορά είναι η πολιτική χαμηλών επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και τα 240 δισεκατομμύρια Ευρώ σε βοήθεια που έχουν συρρεύσει στα ταμεία του κράτους από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Ένωση τα τελευταία τέσσερα χρόνια.
Άρα, όχι, η ευρωπαϊκή κρίση δημοσίου χρέους δεν έχει λήξει. Απλώς, πήρε λίγες μέρες διακοπές.
Το πρωί της Πέμπτης ξεκίνησε με μια έκρηξη – πραγματική, όχι μεταφορική – έξω από την Τράπεζα της Ελλάδος. Ευτυχώς, δεν τραυματίστηκε κανένας, αλλά η έκρηξη προκάλεσε ζημιές στο εξωτερικό του κτιρίου όπου μέχρι πριν από μερικά χρόνια αποφασιζόταν η νομισματική πολιτική της χώρας από έλληνες αξιωματούχους. Τώρα, ο Μάριο Ντράγκι, ο Ιταλός επικεφαλής της ΕΚΤ, λαμβάνει αυτές τις αποφάσεις εκ μέρους τους.
Καμία βόμβα, πάντως, δεν επρόκειτο να φοβίσει τους επενδυτές από το να ρίξουν χρήμα στην Ελλάδα, ώστε να κερδίσουν 5% τόκο ετησίως. Πολλοί περίμεναν μήνες την Τράπεζα της Ελλάδας να πάρει τη μεγάλη απόφαση και να προσφέρει κάποια πιο μακροπρόθεσμα ομόλογα. Μέχρι την Πέμπτη, η ελληνική κεντρική τράπεζα προσέφερε στους επενδυτές μόνο βραχυπρόθεσμα ομόλογα, τα οποία παρείχαν στους επενδυτές την ευκαιρία να πετύχουν μεγάλες, διψήφιες αποδόσεις για τα λεφτά τους.
Όμως, καθώς η παγκόσμια φούσκα χρέους έχει επεκταθεί, οι αποδόσεις στα πάντα, από ριψοκίνδυνα μοχλευμένα δάνεια μέχρι ομόλογα-«σκουπίδια», έχουν πέσει καθώς οι επενδυτές σταθερού εισοδήματος έχουν πλέον εμπλακεί σε μία κούρσα προς τα κάτω. Ενθαρρύνονται από τη μαζική μείωση των αθετήσεων πληρωμών και των χρεοκοπιών στις αγορές δημόσιου και ιδιωτικού χρέους για να δικαιολογήσουν τις επενδύσεις τους ως ορθές.
Φυσικά, οι χρεωκοπίες βρίσκονται πράγματι σε ιστορικά χαμηλό σημείο – όποιος θέλει χρηματοδότηση την παίρνει με χαμηλό επιτόκιο. Αυτή η δικαιολογία είναι η ίδια γελοία δικαιολογία που οι επενδυτές χρησιμοποίησαν για να εξηγήσουν γιατί αγόραζαν τα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου πριν το 2008 – οι κατασχέσεις είχαν αγγίξει ένα ιστορικό χαμηλό, και άρα η αγορά ήταν ασφαλής. Όπως ξέρουμε, όμως, η απουσία αθετήσεων πληρωμών και κατασχέσεων δεν σήμαινε κάτι τέτοιο. Σήμαινε απλά ότι ο πάτος του βαρελιού δεν είχε βγει ακόμα εκτός αγοράς.
Το 2010, καθώς οι ΗΠΑ «ανάρρωναν» από το σπάσιμο της φούσκας στην κατοικία, η Ευρώπη αντιμετώπιζε τη μεγαλύτερη οικονομική της πρόκληση από τον καιρό του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι επενδυτές είχαν δανείσει δισεκατομμύρια σε κράτη που χρησιμοποιούσαν το Ευρώ επί τη βάσει ότι τα λεφτά τους ήταν εξασφαλισμένα. Σύντομα, επρόκειτο να ανακαλύψουν ότι δεν ήταν έτσι.
Η Ελλάδα βρέθηκε στην καρδιά αυτής της διαμάχης. Όταν η χώρα είχε το δικό της νόμισμα, τη δραχμή, η ελληνική αγορά χρέους ήταν μικρή, επικίνδυνη και υπανάπτυκτη – αντανακλώντας περίπου την ελληνική οικονομία. Οι διεθνείς επενδυτές που ήθελαν να αγοράσουν ελληνικά ομόλογα ήταν λίγοι, και κυρίως όσοι ήθελαν μεγάλες αποδόσεις για την επένδυσή τους, με διψήφια επιτόκια. Έτσι, η ελληνική κυβέρνηση δεν δανειζόταν τόσο πολύ ρευστό. Ξόδευε λίγα, και χρηματοδοτούσε το μεγαλύτερο μέρος του προϋπολογισμού από τους φόρους.
Όμως, όταν μπήκε στο Ευρώ, οι αγορές ανέδειξαν την Ελλάδα σε κατηγορία πρώτου-κόσμου, παρέα με χώρες όπως η Γερμανία και η Ολλανδία που χρησιμοποιούσαν κι αυτές το κοινό νόμισμα. Με πρόσβαση σε φτηνή χρηματοδότηση, οι Έλληνες άρχισαν να δανείζονται σαν τρελοί.
Αν και ένα μέρος του ρευστού πήγε στην κατασκευή απαραίτητων υποδομών, το μεγαλύτερο μέρος πήγε ουσιαστικά στην επιδότηση της ελληνικής οικονομίας. Κι αυτό συνέβη διότι, όντας η Ελλάδα μέλος της Ευρωζώνης, οι εξαγωγές και οι υπηρεσίες της χώρας ξαφνικά έγιναν πολύ ακριβές, ιδιαίτερα για χώρες που δεν ήταν στο Ευρώ, όπως όλοι βασικά οι γείτονες της Ελλάδας.
Παραδίδοντας τον έλεγχο της νομισματικής πολιτικής στην ΕΚΤ, οι Έλληνες δεν μπορούσαν να ελέγξουν πλέον την αξία του νομίσματος ή την πολιτική επιτοκίων. Αυτό εξαφάνισε κάποια από τα ισχυρά σημεία της Ελλάδας, όπως το φτηνό εργατικό δυναμικό και τα φτηνά αγροτικά προϊόντα. Ξαφνικά, η Ελλάδα έπαψε να είναι ένα φτηνό μέρος για διακοπές – η Τουρκία και η Τυνησία ήταν εξίσου όμορφες, με το ένα-τέταρτο του κόστους.
Η ελληνική κυβέρνηση χρησιμοποίησε φτηνό χρέος για να υποστηρίξει την οικονομία της χώρας. Προσέλαβε όσους περισσότερους Έλληνες μπορούσε και τους έβαλε σε αδιέξοδες γραφειοκρατικές θέσεις εργασίας. Έχτισε «γέφυρες στο πουθενά». Και ήταν σε θέση να πληρώνει το χαμηλό επιτόκιο του χρέους σχετικά εύκολα, χωρίς όμως να αποπληρώνει το αρχικό κεφάλαιο. Απλώς, το «πάσαρε» σε κάποιον άλλο εκδίδοντας ομόλογα. Το 2010, ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ είχε αγγίξει το 120% και οι επενδυτές δεν ήταν διατεθειμένοι να παίξουν άλλο. Η απώλεια της μηχανής χρέους ισοδυναμούσε με συμφορά.
Η Ελλάδα διέρχεται μιας οικονομικής ύφεσης τα τελευταία χρόνια. Χωρίς πρόσβαση στις διεθνείς αγορές χρέους, η χώρα αναγκάστηκε να αθετήσει τις πληρωμές χρέους δύο φορές, να περικόψει τις κρατικές δαπάνες, και να πουλήσει περιουσιακά της στοιχεία. Το ΔΝΤ και η ΕΕ διοχέτευσαν 240 δισεκατομμύρια Ευρώ στη χώρα για να αποτρέψουν το απόλυτο χάος, αλλά αυτό δεν ήταν αρκετό. Η κυβέρνηση απέλυσε χιλιάδες εργαζόμενους, δημιουργώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση που συνέθλιψε όλη την οικονομία.
Σήμερα, η Ελλάδα παραμένει μια οικονομική καταστροφή. Παρόλο που έσβησε 100 δισεκατομμύρια Ευρώ χρέους κατά την αναδιάρθρωσή του, συνεχίζει να έχει υπερβολικά μεγάλο χρέος στα λογιστικά της βιβλία.
Το χρέος δεν θα ήταν τόσο σημαντικό ζήτημα αν η χώρα ήταν σε θέση να το εξυπηρετήσει, αλλά δεν μπορεί να κάνει ούτε αυτό. Αν και η κυβέρνηση έχει περικόψει σημαντικά τις δαπάνες, παραμένει με έλλειμμα αν συμπεριλάβουμε και τις πληρωμές χρέους, γεγονός που σημαίνει ότι πρέπει ακόμα να δανείζεται χρήμα για να μην βουλιάξει.
Το ΑΕΠ της Ελλάδας έχει συρρικνωθεί κατά ένα εξωφρενικό 25% τα τελευταία τέσσερα χρόνια, και κατά 2,3% μόνο στο τέταρτο τρίμηνο του 2013. Προβλέπεται ότι θα «αναπτυχθεί» κατά 0,5% φέτος, αλλά αυτό δεν επαρκεί για να βγει η χώρα έξω από την παγίδα του χρέους. Η ανεργία τρέχει με 27%, ενώ η ανεργία στους νέους είναι 58%.
Βάσει αυτού του σεναρίου, θα επενδύατε στην Ελλάδα; Φυσικά και όχι.
Για να το θέσουμε απλά, η Ελλάδα δεν έχει καμία ελπίδα αν παραμείνει στο Ευρώ, δίχως να έχει έλεγχο στη νομισματική της πολιτική. Η Ελλάδα χρειάζεται ένα φτηνότερο νόμισμα που θα τη βοηθήσει να ανταγωνιστεί τους γείτονές της ώστε να αναπτυχθεί οργανικά, όπως ήταν εν πολλοίς σε θέση να κάνει όταν είχε τη δραχμή. Δεν μπορεί να το κάνει αυτό αν η νομισματική της πολιτική αποφασίζεται στη Φραγκφούρτη και το νόμισμά της παραμένει τόσο ακριβό σε σχέση με το αμερικανικό δολάριο και ιδιαίτερα την τουρκική λίρα, το βασικό οικονομικό ανταγωνιστή της Ελλάδας περίπου στα πάντα, από τον τουρισμό μέχρι τις ελιές.
Κάποιοι επενδυτές νομίζουν ότι η ΕΕ θα επέμβει αν η Ελλάδα αθετήσει τις πληρωμές χρέους, αλλά αυτό είναι ένα ριψοκίνδυνο ποντάρισμα. Μπορεί ο Μάριο Ντράγκι να λειτούργησε σαν πυροσβέστης της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους το 2012 όταν είπε ότι θα έκανε «ό,τι χρειάζεται» για να στηρίξει το Ευρώ, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι διατεθειμένος να χρηματοδοτεί το ελληνικό κράτος για πάντα. Το γεγονός ότι η ΕΕ επέτρεψε στην Ελλάδα να αθετήσει τις πληρωμές χρέους της σημαίνει ότι μάλλον δεν ενδιαφέρεται και πολύ η Ένωση να πληρώσει ιδιώτες επενδυτές με δημόσιο χρήμα.
Η Ελλάδα, της οποίας το χρέος είναι πιο κάτω κι από την κατηγορία των «σκουπιδιών», σαφώς και δεν είναι μια ασφαλής επένδυση. Απαιτούνται πραγματικές δομικές αλλαγές, όχι μόνο στην Αθήνα αλλά και στις Βρυξέλλες – την έδρα της ΕΕ -, για να ανακάμψει η Ελλάδα απ’ αυτό το οικονομικό φιάσκο.
Διαβάστε περισσότερα:
Δανειστήκαμε και επίσημα 3 δισ. ευρώ με επιτόκιο 4,75%
«Έξι λόγοι για τους οποίους η Ελλάδα ελπίζει ξανά»
