Ιωάννης Τόμκος: Τα τεχνολογικά βήµατα που θα µας οδηγήσουν στην εποχή του 5G
Ο Δρ. Ιωάννης Τόμκος αποτελεί έναν από τους πιο εξειδικευµένους επιστήµονες της ελληνικής πανεπιστηµιακής κοινότητας στον τοµέα των τηλεπικοινωνιών. Ο καθηγητής στο Τµήµα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Πληροφορίας στο Πανεπιστήµιο της Πάτρας γνωρίζει όσο λίγοι τον τρόπο µε τον οποίο θα αφοµοιωθούν οι αλλαγές που θα φέρει το 5G στη χώρα µας και καταγράφει µε ακρίβεια τα βήµατα που θα διανύσουν οι πάροχοι µέχρι να ολοκληρώσουν τη µετάβαση ιδιωτών και επιχειρήσεων στην εποχή της πέµπτης γενιάς ασύρµατων δικτύων.
Μιλώντας στο Fortune, περιγράφει όλες τις λεπτοµέρειες αυτής της µετάβασης και δίνει µερικά από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγµατα αλλαγών που θα επιφέρουν οι τεχνολογικές εξελίξεις σε κλάδους-κλειδιά για την ελληνική οικονοµία. Ας δούµε, λοιπόν, µε ποιον τρόπο θα περάσει το 5G από τη θεωρία στην πράξη.
Μπορείτε να μας περιγράψετε τα βασικά στάδια με τα οποία θα «αφομοιώσουμε» στην Ελλάδα την τεχνολογία 5G;
Το πρώτο βήµα έγινε µε την παροχή αδειών χρήσης των απαραίτητων νέων συχνοτήτων µέσω των οποίων θα µεταδίδονται τα δεδοµένα. Οι νέες αυτές συχνότητες βρίσκονται σε φασµατικές περιοχές που ήδη λειτουργούν ή λειτουργούσαν και άλλα συστήµατα ασύρµατων επικοινωνιών (π.χ. 700 MHz), αλλά και σε νέες υψηλότερες συχνότητες (π.χ. 3,5GHz και 26GHz), που µπορούν να µεταφέρουν µεγαλύτερο ποσό πληροφορίας µε µεγαλύτερους ρυθµούς µετάδοσης, λόγω του µεγαλύτερου διαθέσιµου εύρους ζώνης σε αυτές τις συχνότητες. Το επόµενο βήµα είναι η ανάπτυξη ή αναβάθµιση των τηλεπικοινωνιακών υποδοµών (π.χ. νέα κεραιοσυστήµατα, σταθµοί βάσης, δίκτυα οπτικών ινών) που θα αξιοποιήσουν αυτές τις νέες διαθέσιµες συχνότητες.
Σταδιακά, νέα συστήµατα θα εγκατασταθούν εκεί που ήδη υπάρχουν σταθµοί βάσης µε εξοπλισµό προηγούµενων γενεών. Αυτό θα επιταχύνει τη χρήση των νέων συχνοτήτων, αφού δεν θα απαιτηθούν χρονοβόρες διαδικασίες. Βέβαια, σταδιακά και παράλληλα µε την αύξηση της ζήτησης πρέπει να εγκατασταθούν και νέοι σταθµοί βάσης, µε διαδικασίες που θα «τρέχουν» από τους παρόχους, προκειµένου να αναπτυχθεί ένα πυκνότερο δίκτυο κεραιοσυστηµάτων, ούτως ώστε να παρέχουν καλύτερη γεωγραφική και πληθυσµιακή κάλυψη. Αναµένω ότι µέσα στα επόµενα δύο χρόνια είναι δυνατό τα νέα δίκτυα να αναπτυχθούν σε βαθµό που θα καλύπτουν πέραν του 60% του πληθυσµού της χώρας.
Προφανώς, για να απολαύσουν οι τελικοί χρήστες τις νέες δυνατότητες των δικτύων 5G, εκτός από τις αλλαγές στα δίκτυα των παρόχων, θα πρέπει να γίνει και η µετάβαση των συσκευών τους σε νέες (κινητά τηλέφωνα, laptops κ.λπ.), η διαθεσιµότητα και δυνατότητες των οποίων θα εξαρτηθούν από τις επιλογές και τη στρατηγική προώθησής τους που θα υιοθετήσουν οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι. Αξίζει, όµως, να σηµειωθεί ότι, µε βάση τη διεθνή εµπειρία, οι τιµές των συσκευών 5G µειώνονται µε ταχύτερο ρυθµό από την αντίστοιχη εισαγωγή των συσκευών 4G, οι οποίες χρειάστηκαν τρία-τέσσερα χρόνια για να φτάσουν σε προσιτές τιµές. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι για να εκµεταλλευτούµε πλήρως τις δυνατότητες του 5G θα πρέπει να αλλάξει κάποια στιγµή το δίκτυο κορµού και τα αντίστοιχα συστήµατα ελέγχου και διαχείρισης των ασύρµατων δικτύων, ολοκληρώνοντας τη µετάβαση προς αυτόνοµα δίκτυα 5G (Stand-Alone 5G) που δεν θα βασίζονται πλέον καθόλου σε υποδοµές δικτύων 4G (Non-Stand-Alone 5G).
Σε ποιους κλάδους πιστεύετε ότι θα έχουν άμεση επίδραση οι εφαρμογές των δικτύων πέμπτης γενιάς;
Προφανώς, οι υπηρεσίες τις οποίες έχουµε ήδη συνηθίσει να χρησιµοποιούµε θα είναι και αυτές που θα κατακτήσουν την µερίδα του λέοντος στην εποχή του 5G. Έτσι, οι κλάδοι της ψυχαγωγίας και εµπορίου µέσω του Διαδικτύου θα είναι αυτοί που θα ωφεληθούν άµεσα, λόγω των βελτιωµένων δυνατοτήτων των δικτύων 5G, τα οποία θα επιτρέψουν σταδιακά την παροχή νέων υπηρεσιών σε κινούµενους χρήστες (για παράδειγµα, τα video υπερυψηλής ευκρίνειας και οι τεχνολογίες επαυξηµένης ή/και εικονικής πραγµατικότητας).
Βέβαια, µέσω των δικτύων 5G θα προσφερθούν σταδιακά και υπηρεσίες για επιχειρήσεις και βιοµηχανίες που θα επιτύχουν τον ψηφιακό µετασχηµατισµό τους, οδηγώντας στη βελτίωση της παραγωγικότητας τους και στην ανάπτυξη νέων επιχειρηµατικών ευκαιριών. Αυτές οι επιχειρήσεις/βιοµηχανίες µπορούν να αναπτύξουν σταδιακά, σε συνεργασία µε τους παρόχους, ιδιωτικά δίκτυα που θα εξυπηρετούν µε εξειδικευµένο τρόπο τις πολύ απαιτητικές τους ανάγκες.
Πρέπει, επίσης, να σηµειωθεί ότι, εκτός από τις υπηρεσίες προς το ευρύ καταναλωτικό κοινό και τις επιχειρήσεις/βιοµηχανία, οι δυνατότητες των δικτύων 5G µπορούν να αξιοποιηθούν και από το κράτος για τη βελτίωση της διεπαφής του µε τους πολίτες και των υπηρεσιών που τους παρέχει, π.χ. εκπαίδευση, υγεία, δηµόσια ασφάλεια κ.λπ. Το 5G, σε συνδυασµό και µε άλλες νέες ψηφιακές τεχνολογίες, όπως η τεχνητή νοηµοσύνη, θα έχει άµεση επίπτωση στον ψηφιακό µετασχηµατισµό της Ελλάδας.
Με την έλευση του 5G βλέπουµε ήδη ανακοινώσεις για είσοδο νέων παικτών στην αγορά των τηλεπικοινωνιών
Υπάρχει κάποιος σημαντικός κλάδος της ελληνικής οικονομίας που θα δει άμεσα οφέλη από την ανάπτυξη του 5G;
Θα µπορούσαµε να αναφερθούµε σε διάφορους κλάδους όπως η ενέργεια, ο τουρισµός, οι µεταφορές κ.ά., όµως θεωρώ ότι χαρακτηριστικό παράδειγµα των αλλαγών που µπορεί να φέρει το 5G πιο άµεσα αποτελεί ο κλάδος της γεωργίας. Στη βάση των δυνατοτήτων του 5G µπορούν να υλοποιηθούν σύντοµα και µε χαµηλό κόστος εξαιρετικά αποδοτικές εφαρµογές Ευφυούς Γεωργίας Ακριβείας (Smart Precision Agriculture), που θα αυξήσουν την παραγωγή προϊόντων µειώνοντας το κόστος παραγωγής και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον. Αυτό µπορεί να επιτευχθεί µε κάµερες υψηλής ευκρίνειας σε αυτοοδηγούµενα drones και µε αισθητήρες ακριβείας που θα ελέγχουν τις σηµαντικές παραµέτρους της γεωργικής καλλιέργειας, βελτιστοποιώντας τις διαδικασίες και µεγιστοποιώντας την καθαρή αξία του τελικού προϊόντος. Τα σχετικά δεδοµένα θα συλλέγονται µέσω κεντρικών συστηµάτων ελέγχου που θα λαµβάνουν αποφάσεις µε αυτόµατο τρόπο, αλλά θα ειδοποιούν και τους καλλιεργητές, οι οποίοι θα µπορούν να παρέµβουν όταν αυτό είναι απαραίτητο. Επίσης, πολλά από τα στάδια της καλλιέργειας θα υλοποιούνται µε αυτοµατοποιηµένο τρόπο µε χρήση αυτοοδηγούµενων οχηµάτων.
Το 5G αναμένεται να αλλάξει τα σημερινά επιχειρηματικά μοντέλα και να δημιουργήσει νέα που δεν υπάρχουν έως τώρα. Μπορείτε να μας δώσετε ορισμένα παραδείγματα;
Με την έλευση του 5G βλέπουµε ήδη ανακοινώσεις για είσοδο νέων παικτών στην αγορά των τηλεπικοινωνιών. Ως παράδειγµα αναφέρω τη δραστηριοποίηση της Vantage Towers και στην Ελλάδα, που θα βασιστεί στις παθητικές υποδοµές (π.χ. πυλώνες κεραιών) της Vodafone και της Wind, και που πλέον θα προσφέρονται προς χρήση, αντί εύλογου αντιτίµου, από όποια εταιρεία επιθυµεί να τις αξιοποιήσει. Είναι επίσης γνωστό εδώ και χρόνια ότι Vodafone και Wind έχουν συµπράξει στη δηµιουργία της εταιρείας Victus η οποία αναπτύσσει και συντηρεί το ασύρµατο δίκτυο πρόσβασης των δύο παρόχων, χωρίς η ίδια να παρέχει υπηρεσίες προς καταναλωτές. Και οι δύο εταιρείες (Vantage Towers και Victus) είναι παραδείγµατα παρόχων υποδοµών (παθητικού και ενεργού εξοπλισµού, αντίστοιχα) που δεν δραστηριοποιούνται στο πεδίο των υπηρεσιών. Έτσι, οι διάφορες εταιρείες εστιάζουν σε ό,τι γνωρίζουν να κάνουν καλύτερα, βελτιστοποιώντας έτσι την αξία των επενδύσεών τους. Τέτοιες κοινοπραξίες, συγχωνεύσεις, εξαγορές και, εν γένει, αλλαγές στη δοµή της αγοράς θα συνεχιστούν και στο µέλλον πιο έντονα.
Ακόµη, είναι πιθανό να δραστηριοποιηθούν στην αγορά εταιρείες που θα υιοθετήσουν ένα επιχειρηµατικό µοντέλο τύπου Mobile Virtual Network Operator (MVNO) που βασίζεται στη χρήση φάσµατος που είναι διαθέσιµο από άλλους παρόχους. Τέτοιοι πάροχοι έχουν συνήθως µεγαλύτερη ευελιξία στην υιοθέτηση νέων τεχνολογικών λύσεων και ευέλικτων επιχειρηµατικών µοντέλων.
Δεν αποκλείονται, βεβαίως, και άλλες µορφές συµπράξεων και συνεργασιών µεταξύ ενδιαφερόµενων επενδυτών και εταιρειών που µπορούν να οδηγήσουν στη δηµιουργία εταιρειών που θα υλοποιήσουν νέα επιχειρηµατικά µοντέλα, τα οποία αποδεδειγµένα µπορούν να µετασχηµατίσουν τη δοµή µιας τηλεπικοινωνιακής αγοράς, όπως έγινε στο πρόσφατο παρελθόν µε τις εταιρείες Rakuten Mobile στην Ιαπωνία και Reliance Jio στην Ινδία. Τέλος, θα ήθελα να αναφερθώ και στο ότι η έλευση των µη δηµόσιων/ιδιωτικών δικτύων 5G (που αναπτύσσονται µε εκθετικό τρόπο ανά την υφήλιο) θα οδηγήσει και στην είσοδο εξειδικευµένων παρόχων εγκατάστασης και λειτουργίας αυτών (system integrators), για λογαριασµό των τελικών πελατών.
Η συµβολή του Πανεπιστηµίου Πατρών στην ανάπτυξη του 5G
Το Πανεπιστήμιο Πατρών είχε συμμετοχή τα τελευταία χρόνια σε πληθώρα Ερευνητικών έργων που καλύπτουν σχεδόν όλες τις τεχνολογίες και τα δομικά τμήματα ενός δικτύου 5ης γενιάς.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το έργο «5G-INDUCE» στο οποίο, εκτός από το Πανεπιστήμιο Πατρών, συμμετέχουν και άλλες έξι εταιρείες από Ελλάδα και Κύπρο. To έργο αυτό αναπτύσσει μια καινοτόμο υποδομή για ενορχήστρωση των λειτουργιών ενός δικτύου 5G, που επί τη βάσει network slicing μπορεί να υποστηρίξει πληθώρα νέων εφαρμογών, στον τομέα της βαριάς βιομηχανίας, σε τεχνολογίες αιχμής (Industry 4.0). Αυτή η υποδομή θα χρησιμοποιηθεί για την επίδειξη πληθώρας εφαρμογών σε testbeds, που θα αναπτυχθούν σε τρεις ευρωπαϊκές χώρεςκαι το ένα εξ αυτών στη χώρα μας (στις εγκαταστάσεις της ΔΕΗ).
Στο πλαίσιο του έργου, εκτός των άλλων, το Πανεπιστήμιο Πατρών θα μελετήσει και θα αξιολογήσει και νέα επιχειρηματικά μοντέλα, ενώ θα στοχεύσει και στη δημιουργία ενός κέντρου καινοτομίας, το οποίο πρόκειται να φιλοξενήσει νεοφυείς εταιρείες που θα θελήσουν να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα του έργου.
Μια ενδιαφέρουσα αλλαγή που μπορούν να επιφέρουν τα δίκτυα 5G είναι στον εκμοντερνισμό των προγενέστερων δικτύων TETRA «πρώτης επέμβασης» σε Αστυνομία, Πυροσβεστική κ.ά.
Το άρθρο δημοσιεύεται στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα.
