Χρήστος Χαρπαντίδης: Ο άνθρωπος – κλειδί πίσω από κάθε φάση εταιρικού μετασχηματισμού της Παπαστράτος

Διευθύνετε μια εταιρεία στην πιο ενδιαφέρουσα στιγμή της σύγχρονης ιστορίας της. Οι σπουδές σας στη Φυσική και οι διακρίσεις σας στις πωλήσεις τι ρόλο έπαιξαν και ποιες θεωρείτε απαραίτητες δεξιότητες ενός ηγέτη σήμερα;

Η επιστήµη της Φυσικής µε οδήγησε στο να αναγνωρίσω τη σηµασία και την αναγκαιότητα της έρευνας, αλλά και της επιστηµονικής τεκµηρίωσης. Η θητεία µου στις πωλήσεις µού απέδειξε ότι, αν δεν ακούς τους ανθρώπους, δεν θα σε ακούσουν και εκείνοι ποτέ, όσο καλό και αν είναι αυτό που προτείνεις. Και η τύχη να ηγούµαι της Παπαστράτος µού έµαθε ότι ηγέτης είναι αυτός που παραµένει διά βίου µαθητής του καινούργιου.

Μιλήσατε για την αναγκαιότητα της επιστήμης και της καινοτομίας, σε μια εποχή που ο ψηφιακός μετασχηματισμός ήταν ακόμη όνειρο άπιαστο για την Ελλάδα. Πρόσφατα πήγατε ένα βήμα παραπέρα, λέγοντας ότι «πρέπει να εμπιστευθούμε την επιστήμη και το «κλειδί» για να γίνει αυτό είναι η διαφάνεια». Τι εννοείτε ακριβώς;

Οι ιδιαιτερότητες της εποχής της πανδηµίας που άλλαξε τη ζωή όλων µας βάζουν αδιαπραγµάτευτα στο κέντρο την επιστήµη. Η επιστήµη οικοδόµησε τις βάσεις για την κοινωνική εµπιστοσύνη που απαιτείται για να νικήσουµε τον κορωνοϊό. Είναι ακριβώς αυτή η εµπιστοσύνη που απαιτεί διαφάνεια τώρα, που πλέον αναγνωρίζουµε ότι η επιστήµη (1) θα διαδραµατίσει κεντρικό ρόλο την επόµενη ηµέρα για την αντιµετώπιση των µεγάλων κρίσεων της παγκόσµιας υγείας, της κλιµατικής αλλαγής, της άνισης κατανοµής τροφίµων και νερού και της οικονοµικής αβεβαιότητας. Αρκεί να την προσεγγίζουµε χωρίς παρωπίδες, να µοιραζόµαστε και να αναλύουµε τα αποτελέσµατα και τα στοιχεία που έχουµε στη διάθεσή µας για να πάρουµε αποφάσεις για το συνολικό καλό. Σήµερα περισσότερο από ποτέ οι επιστήµονες και η κοινωνία πρέπει να συνεργαστούν για να διασφαλίσουν ότι αυτή η περίοδος αβεβαιότητας και αναταραχής οδηγεί σε µια νέα εποχή λύσεων που µε διαφάνεια θα εµπλουτίζουν τη ζωή όλων µας.

Υπήρχε επιχειρηματικό background στην οικογένεια;  Τι δουλειά έκανε ο πατέρας σας;

Ο πατέρας µου ήταν στρατιωτικός. Αξιωµατικός στις καταδροµές. Και η µητέρα µου είναι η επιτοµή της Ελληνίδας µητέρας που µεγαλώνει τα παιδιά της και φροντίζει την οικογένειά της µε απέραντη αγάπη και µια καρδιά γεµάτη ανοχή και συγχώρεση για όλα. Και οι δυο µου γονείς επέµεναν στην ανάγκη να γινόµαστε καλύτεροι συνεχώς. Να κοπιάζουµε και να πετυχαίνουµε χωρίς έπαρση. Να αναζητούµε και να διεκδικούµε, πάντα µε σεβασµό στον άλλον και µε βάση τους κανόνες του σπιτιού που πάντα όριζαν τη ζωή και τη στάση µας.

Η Παπαστράτος συμπληρώνει φέτος 90 χρόνια. Πόση σχέση έχει η εταιρεία του χθες με την εταιρεία του σήμερα και ποιος είναι ο απώτερος στόχος του επαναστατικού της μετασχηματισμού;

Οι αξίες που χαρακτηρίζουν διαχρονικά την Παπαστράτος είναι ακριβώς αυτές που της επιτρέπουν να βάζει τον πήχη ψηλά εδώ και 90 χρόνια. Τίποτα δεν άλλαξε και ταυτόχρονα άλλαξαν όλα. Ο µετασχηµατισµός µας σε εταιρεία τεχνολογίας δεν είναι παρά ένας ακόµα τρόπος να υπηρετούµε την πορεία µας προς το καλύτερο. Είναι κάτι που για εµάς παραµένει διαχρονικά στο προσκήνιο, είτε πρόκειται για την εταιρική µας ανάπτυξη, είτε για τη συνεισφορά µας στην κοινωνία, είτε για την ενσωµάτωση της επιστήµης και της καινοτοµίας στη δραστηριότητά µας. Τα χαρακτηριστικά, όµως, αυτά δεν είναι για εµάς αυτοσκοπός. Είναι εργαλεία για να υλοποιήσουµε το smoke-free όραµά µας που έχει πλέον γίνει κοινωνικό ζητούµενο. Ο ανατρεπτικός µετασχηµατισµός που οδηγεί το όραµά µας είναι η αφορµή για µια διαρκώς νέα αρχή που θα µας οδηγήσει σε ακόµα περισσότερες επιστηµονικά τεκµηριωµένες εναλλακτικές για όσους επιλέγουν να καπνίζουν, µέχρι να σβήσει και το τελευταίο τσιγάρο. Σε όλο τον κόσµο. Φυσικά, αυτό δεν γίνεται από τη µια µέρα στην άλλη, αλλά στην Παπαστράτος πάντα βλέπουµε µέλλον εκεί που οι άλλοι βλέπουν αδιέξοδα. Για εµάς είναι φυσική απόρροια και ευθύνη της ηγετικής µας θέσης.

Ως επικεφαλής της Παπαστράτος, έχετε φέρει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα επενδύσεις συνολικού ύψους 425 εκατ. ευρώ. Τι απαιτήθηκε από την πλευρά σας, προκειμένου να πείσετε την PMI να το κάνει πράξη, στη φάση της πιο μεγάλης οικονομικής κρίσης;

Δεν σας κρύβω ότι ήταν δύσκολο. Ιδίως στην πρώτη φάση της επένδυσης, το 2017, των 300 εκατοµµυρίων. Βεβαίως, η Ελλάδα δεν ήταν η αυτονόητη επιλογή. Στις συνθήκες της εποχής το ενδιαφέρον µονοπωλούσε η αβεβαιότητα για την ολοκλήρωση της πρώτης αξιολόγησης και, κατά συνέπεια, η όποια συζήτηση για επενδύσεις έµοιαζε τρέλα. Από την άλλη µεριά, όµως, για µένα και τους συνεργάτες µου, η Παπαστράτος ήταν η προφανής επιλογή για να διεκδικήσουν και η εταιρεία και η χώρα αυτήν τη µεγάλη ευκαιρία. Είχαµε σπουδαία ταλέντα, επαγγελµατισµό, πίστη στο όραµα, ευελιξία και ετοιµότητα να το κάνουµε πράξη στον χρόνο και µε τον τρόπο που απαιτούσε το επενδυτικό πλάνο. Και πείσαµε. Πείσαµε γιατί µπορέσαµε να υποστηρίξουµε τη δυνατότητά µας να είµαστε εµείς η ανατρεπτική µεν, αλλά αξιόπιστη επιλογή για την PMI. Όχι θεωρητικά, αλλά πρακτικά. (2) Πείσαµε ότι µπορούµε, διαψεύσαµε τις αµφιβολίες, ξεπεράσαµε τις προσδοκίες, και επειδή οι επενδύσεις φέρνουν επενδύσεις, σε τρία χρόνια η σκληρή δουλειά και η αφοσίωση όλων των εργαζοµένων µας έφερε τα 125 εκατοµµύρια της πρόσφατης νέας επένδυσης. (3)

Συχνά, βέβαια, οι επιχειρηματικοί ηγέτες επεξεργάζεστε σενάρια για το μέλλον. Το σενάριο της PMI απαιτούσε γενναιότητα και ρίσκο. Τι κουράγιο, ενέργεια και επιμονή απαιτήθηκε από τη δική σας πλευρά, για να το αναλάβετε και να το πάτε μέχρι τέλους;

Αν είσαι σε θέση ευθύνης και δεν επιθυµείς να πάρεις ρίσκο, τότε σίγουρα είσαι σε λάθος θέση. Σε ό,τι αφορά τις δικές µου ανησυχίες, είχα πολλές. Δεν διστάζω να µοιραστώ µαζί σας ότι πολλές φορές αναρωτήθηκα αν η ηγετική θέση της Παπαστράτος στην αγορά θα κλονιζόταν από την καταιγιστική αλλαγή που νοµοτελειακά θα έφερνε η απόφαση για την απόλυτη µεταµόρφωση της ιστορικής καπνοβιοµηχανίας. Τα πηγαίναµε ήδη εξαιρετικά. Τα µερίδιά µας ήταν πολύ υψηλά, οι εξαγωγές µας σηµαντικές, οι προοπτικές µας σταθερές. Αυτή η σταθερότητα  ήταν που µε κλόνισε. (4) Έτσι, το µέλλον ήταν µονόδροµος για να παραµείνουµε όχι µόνο σχετικοί µε το όραµα της µητρικής εταιρείας και δυναµικά ενεργοί κρίκοι στην παγκόσµια ανάπτυξή της, αλλά και επιχειρηµατικά βιώσιµοι σε βάθος χρόνου σε τοπικό επίπεδο. Η ευθύνη ήταν µεγάλη και ουσιαστική. Γιατί πίσω από τα excel είναι οι άνθρωποι, και οι άνθρωποί µας ήταν η πρώτη µου προτεραιότητα. Και, φυσικά, στην πορεία αυτή, η µεγαλύτερη πρόκληση ήταν να πεισθώ πρώτος εγώ για την αξία της µεγάλης αλλαγής που είχαµε µπροστά µας. Με ειλικρίνεια και διαφάνεια ξεκίνησα αυτό τον διάλογο εσωτερικά που µας οδήγησε να αλλάξουµε τον εαυτό µας πρώτα και στη συνέχεια να αλλάξουµε την εταιρεία. Αισθάνοµαι ευλογηµένος για το «µαζί» των συναδέλφων µου· µου άνοιξε τον δρόµο σε µια πορεία που αλλάζει τον κόσµο και φέρνει την Ελλάδα πιο κοντά στο να γίνει µία από τις πρώτες χώρες σε όλο τον κόσµο που θα αφήσουν το τσιγάρο στο παρελθόν.

Ο μετασχηματισμός δημιούργησε νέες θέσεις εργασίας, απαίτησε νέες δεξιότητες και, ταυτόχρονα, ήταν αναγκαίο να «χτίσετε» τη νέα εικόνα της εταιρείας προς τα έξω. Απαιτήθηκε και από εσάς προσωπικά εξωστρέφεια και «έκθεση». Πώς συνδυάστηκαν όλα αυτά και τι ρόλο έπαιξε η ομάδα σε αυτήν τη μετάβαση;

Δεν είναι θέµα εικόνας. Είναι θέµα ουσίας. Η µετάβασή µας χρειαζόταν φωνή και πρόσωπο. Για να εξηγήσει, να συνοµιλήσει, να πείσει, εσωτερικά και εξωτερικά. Και αυτή η φωνή και το πρόσωπο δεν είναι µόνο τα δικά µου. Βεβαίως, όπως η θέση µου απαιτεί, έτυχα αυξηµένης δηµόσιας έκθεσης, όπως την χαρακτηρίζετε, όµως, στην πραγµατικότητα η ουσιαστική δουλειά έγινε σε µικρές οµάδες µέσα στην εταιρεία, που, ανεξαρτήτως ιεραρχίας και αρµοδιότητας, «ζυµώθηκαν» και διαµόρφωσαν την κουλτούρα πίσω από την οποία όλοι συνταχθήκαµε. Μια τόσο µεγάλη ανατροπή, για να είναι βιώσιµη, δεν µπορεί ποτέ να είναι υπόθεση ενός. Γι’ αυτό και το «µαζί» της Παπαστράτος έγινε ένα σπουδαίο όχηµα που µας πάει και θα συνεχίζει να µας πάει µπροστά.

Είµαστε µια οµάδα 1.200 ανθρώπων like no other. Το λέω µε υπερηφάνεια και συγκίνηση.

Με ποια κριτήρια, αλήθεια, επιλέγετε τους συνεργάτες σας;

Μεγάλη κουβέντα τα κριτήρια για µια καλή συνεργασία. Για µένα, τα καίρια, τα ουσιαστικά είναι άυλα. Αυτά που δεν αποτυπώνονται σε ένα βιογραφικό όσο εκτενές και αν είναι. Αν έπρεπε να διαλέξω, θα έλεγα, εµπιστοσύνη, ειλικρίνεια και τόλµη να ξεβολευτείς, έστω και αν κάνεις λάθος. Αυτά οδηγούν τον καθέναν και την καθεµιά στην πρόοδο και την εξέλιξη στο εργασιακό περιβάλλον. Αλλά οδηγούν και την οµάδα στο σύνολό της να γίνεται πιο δηµιουργική, συµπεριληπτική, συνεργατική και πιο έτοιµη να αναγνωρίσει λάθη και αδυναµίες, και να αναπτύξει γρήγορα αντανακλαστικά για να αντεπεξέλθει στις προκλήσεις.

Σας έχει δικαιώσει η µέχρι σήµερα πορεία του IQOS και ποιες είναι οι εκτιμήσεις σας για την πορεία του στο άμεσο μέλλον;

Αν σκεφτεί κανείς ότι στο χαρτοφυλάκιο της Παπαστράτος υπάρχουν κάποιες από τις πλέον «δυνατές» µάρκες τσιγάρων παγκοσµίως, είµαστε υπερήφανοι για τον τρόπο, τη συνέπεια και τη συνέχεια που το IQOS έχει καταφέρει να πείσει ήδη 320.000 ενήλικες καπνιστές στην Ελλάδα να το υιοθετήσουν και να διακόψουν το κάπνισµα. Και σε αυτό το γεγονός οφείλεται και η αισιοδοξία µας για το µέλλον. Το µέλλον όχι του προϊόντος µας, αλλά του smοke-free  οράµατός µας (5). Εκεί επικεντρώνουµε τις προσπάθειές µας, πάντα µε διαφάνεια και ανοιχτό διάλογο.

Στο επίκεντρο των αλλαγών που επέφερε η πανδημία βρίσκεται ο «συμπεριληπτικός καπιταλισμός». Πώς αντιλαμβάνεστε ως εταιρεία το δικό σας κοινωνικό αποτύπωμα και ποιες πρωτοβουλίες θα καθορίσουν τα επόμενα βήματά σας;

Κοινωνία και Παπαστράτος είχαν και έχουν ιστορικά κοινή διαδροµή σε καιρούς ειρήνης, αλλά και σε καιρούς «πολέµου», όπως η πρόσφατη αναµέτρηση όλων µας µε την πανδηµία. Η αναπτυξιακή και επιχειρηµατική πορεία της εταιρείας µας είχε και έχει γνώµονα τον αντίκτυπο στην κοινωνία. Επενδύοντας, δηµιουργώντας νέες θέσεις εργασίας, ενισχύοντας την εξαγωγική δυναµική της χώρας, στηρίζοντας την εθνική οικονοµία και δίνοντας σταθερά το «παρών» όπου υπάρχει ανάγκη. Για εµάς το να παράγουµε κοινωνικό πλεόνασµα είναι αυτονόητο και πλέον οδηγείται συντεταγµένα από τη στρατηγική βιώσιµης ανάπτυξης που παρουσιάσαµε πρόσφατα. Μια στρατηγική δηµόσια, διάφανη και δεσµευτική που βασίζεται σε πέντε πυλώνες. (6)

Οι εταιρείες επαναπροσδιορίζουν πλέον τις αξίες τους και οι επενδυτές λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τις επιδόσεις ESG των εταιρειών στις οποίες επενδύουν. Ποια είναι η γνώμη σας; 

Η πανδηµία αποκάλυψε πόσο εύθραυστα είναι αυτά που θεωρούµε δεδοµένα. Αποκάλυψε επίσης τον τρόπο διασύνδεσης των κινδύνων. Και για την κλιµατική αλλαγή αλλά και για όλους τους τοµείς που θέτουν σε κίνδυνο το µέλλον όλων µας. Η συνεργασία ήρθε στο προσκήνιο ως αναγκαιότητα όπως ποτέ άλλοτε µέχρι τώρα. Αλλά και η λογοδοσία µε συγκεκριµένα κριτήρια για τις επιδόσεις ESG των εταιρειών. Με τον σηµερινό καταιγιστικό ρυθµό των εξελίξεων στην επιστήµη, η επιδίωξή µας είναι να αξιοποιήσουµε την ευκαιρία ώστε ως άνθρωποι, εταιρείες, κοινωνία  να αναδείξουµε το harm reduction (7), όσον αφορά τη µείωση ή την εξάλειψη των συνεπειών της δραστηριότητάς µας. Σε αυτό το πλαίσιο, εµείς στο τρίπτυχο του ESG βάλαµε το «P» του product, αναγνωρίζοντας την αναγκαιότητα να περιορίσουµε τις επιπτώσεις του προϊόντος µας. Είναι ο δικός µας τρόπος να δηµιουργήσουµε και να αφήσουµε ένα καλύτερο αύριο στις επόµενες γενιές.

Αν δεχτούμε ότι ο ηγέτης «πρέπει να ηγείται των αλλαγών» και να παίρνει δύσκολες αποφάσεις που δεν είναι πάντα δημοφιλείς, πόσο εφικτό είναι στην πράξη και γιατί στην πολιτική εκλέγουμε σχεδόν πάντα τον πιο δημοφιλή;

Η αλλαγή είναι ζωή. Και η ζωή δεν σταµατάει. Δηµοφιλία δεν σηµαίνει απαραίτητα και διάρκεια. Και καµία ηγεσία δεν µπορεί να έχει έρεισµα στη διάρκεια µέσα από ένα µόνο πρόσωπο αλλά µόνο µέσα από την οµάδα και την αποτελεσµατική λειτουργία της.

Η δύναµη της οµάδας είναι ανίκητη. Κυρίως στις δύσκολες αποφάσεις, σε αβέβαιους καιρούς. Και γι’ αυτό οι οµάδες κάνουν τους ηγέτες και όχι οι ηγέτες τις οµάδες.

BETWEEN  THE LINES

(1) Ο ρόλος της επιστήμης

H επιστήμη είναι το μέσο για να δημιουργούμε το καινούργιο. Όποιο και αν είναι αυτό, κάθε εποχή. Η επιστήμη δημιουργεί ευκαιρίες για κοινή έρευνα και μάθηση, αξιοποιώντας νέα εργαλεία και μεθόδους. Οραματιστές επιστήμονες, πρωτοπόροι και τολμηροί πάνε την ιστορία όλων μας μπροστά.

(2) Η Ελλάδα έγινε επιλογή της PMI

Όχι θεωρητικά, αλλά πρακτικά. Πείσαμε με τους ανθρώπους μας που συντάχθηκαν στην προοπτική που έβαζε την Ελλάδα στο κέντρο της παγκόσμιας πρωτοπορίας. Είχαμε το θάρρος να ξεμάθουμε όσα ξέραμε, να μάθουμε τα πάντα από την αρχή και να καταφέρουμε μαζί κάτι που, θα μου επιτρέψετε να πω, είναι case study.

(3) Νέα επένδυση 125 εκατ., νέες θέσεις εργασίας

Έχουμε ήδη προσλάβει σχεδόν τους μισούς από τους 115 νέους συναδέλφους. Θα υποστηρίξουν τη λειτουργία δύο υπερσύγχρονων γραμμών παραγωγής για θερμαινόμενες ράβδους καπνού για το IQOS, της νέας γραμμής για την παραγωγή φίλτρων και την πλήρως ψηφιοποιημένη νέα εκτυπωτική μονάδα.

(4) Το DNA της Παπαστράτος

Η σταθερότητα, η απραξία δεν είναι μέρος του DNA της Παπαστράτος. Είμαστε πρωτοπόροι από την πρώτη μέρα της λειτουργίας μας, εδώ και ενενήντα χρόνια. Πάντα αγκαλιάζαμε την αλλαγή με τόλμη, γιατί για εμάς η αλλαγή είναι ζωή.

(5) To smoke-free όραμα

Ανανεώσαμε πρόσφατα τη δημόσια δέσμευσή μας για ένα εκατ. λιγότερους καπνιστές στην Ελλάδα έως το τέλος του 2021 και 1,5 εκατ. έως το τέλος του 2025 είτε μέσω της διακοπής του καπνίσματος είτε μέσω της στροφής σε καλύτερα, εναλλακτικά προϊόντα.

(6) Οι δεσμεύσεις της εταιρείας:

Καινοτομία προϊόντων, Υποδειγματική λειτουργία, Εργαζόμενοι και συνεργάτες, Περιβάλλον, Κοινωνία.Ενδεικτικά μέχρι το 2023, το 40% των διευθυντικών θέσεων της Παπαστράτος θα καλύπτεται από γυναίκες. Παράλληλα, μέχρι το 2023, το 75% των εσόδων της Παπαστράτος θα προέρχεται από καινοτόμα εναλλακτικά προϊόντα. Μέχρι το 2025 θα έχουμε μειώσει κατά 20% την κατανάλωση ενέργειας και νερού και κάθε χρόνο θα προχωράμε σε δράσεις για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.

(7) Η σύνδεση με την κοινωνία

Η οικοδόμηση μιας ισχυρής σύνδεσης με την κοινωνία δημιουργεί αξία, κυρίως επειδή χτίζει ανθεκτικότητα στο επιχειρηματικό μοντέλο.

*To άρθρο δημοσιεύεται στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα. 

**Η Παπαστράτος αναδείχθηκε πρώτη στo ΤOP 20 της λίστας Most Admired Companies για το 2021.