Η άνοδος των κρυπτονομισμάτων τροφοδοτεί έναν νέο εθισμό

Ο Μaté Ηallai, 24 ετών, οδηγός στη Βουδαπέστη, εκτιµά ότι έχει επενδύσει 100.000 δολάρια στην εµπορία συναλλάγµατος και κρυπτονοµισµάτων από το 2018: 50.000 δολάρια από µια οικογενειακή κληρονοµιά, 10.000 δολάρια από την πώληση του αυτοκινήτου του και τα υπόλοιπα από τον µισθό του.

Αρχικά δεν είχε κανένα κέρδος. Αλλά όλα άλλαξαν τον Νοέµβριο του 2020. Οι επενδύσεις του στην πλατφόρµα διαπραγµάτευσης κρυπτονοµισµάτων XRP, καθώς και στο Ethereum και το Bitcoin, διπλασιάστηκαν και µετά τετραπλασιάστηκαν.

«Αισθανόµουν σαν θεός» λέει ο Ballai. Δανείστηκε χρήµατα για να αυξήσει και να διαφοροποιήσει τις επενδύσεις του, και άρχισε να ξοδεύει. Αγόρασε µια BMW και µια τηλεόραση OLED αξίας 2.000 δολαρίων. Νοίκιασε ένα διαµέρισµα και µετακόµισε από το σπίτι της οικογένειάς του. Σπατάλησε 20.000 δολάρια για διακοπές δύο εβδοµάδων στο Ντουµπάι, πληρώνοντας για τη διαµονή των φίλων του, τα ποτά και τους αγώνες αυτοκινήτων στην έρηµο. «Έβγαζα 2.500 δολάρια την ηµέρα… ήταν απίστευτα χρήµατα» λέει ο Ballai. «Άλλους τρεις µήνες µε αυτόν τον ρυθµό και θα γινόµουν εκατοµµυριούχος».

Στη συνέχεια ήρθε το κραχ στις τιµές. Η καθαρή αξία της περιουσίας του Ballai µειώθηκε. Διοχέτευε όλο και περισσότερα χρήµατα, πεπεισµένος ότι η αγορά θα ανακάµψει. Μετά βίας κοιµόταν, ανησυχώντας ότι θα έχανε κάποια αύξηση της τιµής. Η κοπέλα του τον παράτησε. «Είπε ότι δεν µπορούσε να βασιστεί σε µένα» και ότι «οι εναλλαγές της διάθεσής µου ήταν πολύ έντονες» θυµάται ο Ballai. Μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου τού είχαν αποµείνει λιγότερα από 11 δολάρια στο πορτοφόλι κρυπτονοµισµάτων του, ενώ χρωστούσε 20.000 δολάρια σε δάνεια.

Καθώς το ενδιαφέρον για τα κρυπτονοµίσµατα και τις εφαρµογές διαπραγµάτευσης έχει διογκωθεί, συχνά ενισχυµένο από τα lockdowns, την αποµόνωση και τις επιδοτήσεις µισθού λόγω Covid-19, ιστορίες όπως αυτή του Ballai γίνονται όλο και πιο συχνές, λένε οι ψυχολόγοι. Ένας αυξανόµενος αριθµός ανθρώπων υποβάλλεται σε θεραπεία για εθισµό στα κρυπτονοµίσµατα, µια νέα εξέλιξη στο παλιό πρόβληµα του εθισµού στον τζόγο, που είναι από καιρό συνυφασµένο µε τις επενδύσεις.

Οι εθισµένοι ενθαρρύνονται από τις αναφορές των µέσων ενηµέρωσης για ιστορίες επιτυχίας µε τα κρυπτονοµίσµατα: Οι άνεργοι αδελφοί που µετέτρεψαν τα 8.000 δολάρια σε εννέα εκατοµµύρια δολάρια ή ο 22χρονος που εγκατέλειψε το γυµνάσιο και έγινε εκατοµµυριούχος µέσω κρυπτονοµισµάτων. «Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι θα είναι οι επόµενοι Warren Buffett επειδή το νόµισµα έχει ανέβει» λέει ο Peter Klein, ψυχοθεραπευτής στο Λονδίνο. Ο Klein ξεκίνησε να προσφέρει θεραπεία για τον εθισµό στα κρυπτονοµίσµατα το 2019, αφότου άρχισε να λαµβάνει έναν καταιγισµό ερωτήσεων, κυρίως από νέους 17 και 18 ετών. «Οι γονείς τούς µάλωναν και εκείνοι δραπέτευαν ασχολούµενοι µε τη διαπραγµάτευση κρυπτονοµισµάτων» λέει. Σήµερα οι περισσότεροι από τους εθισµένους σε κρυπτονοµίσµατα ασθενείς του είναι ηλικίας 30 έως 40 ετών.

Το εύρος του προβλήµατος στις ΗΠΑ είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί. Υπολογίζεται ότι 46 εκατοµµύρια Αµερικανοί κατέχουν πλέον την εφαρµογή NYDIG, µια υπηρεσία συναλλαγών κρυπτονοµισµάτων, σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα. Δεν είναι σαφές πόσοι από αυτούς είναι µεταξύ των δύο εκατοµµυρίων ανθρώπων που έχουν σοβαρή διαταραχή, συν τους υπόλοιπους πέντε εκατοµµύρια ανθρώπους που εµφανίζουν ήπιο έως µέτριο πρόβληµα, σύµφωνα µε το Εθνικό Συµβούλιο για τα Προβλήµατα σχετικά µε τον Τζόγο.

Τα δεδοµένα από το εξωτερικό παρέχουν µια λεπτοµερή εικόνα, αν και δεν είναι ακόµα ολοκληρωµένη. Για παράδειγµα, το 2020, 1.732 Κορεάτες εγγράφηκαν για θεραπεία κατά του εθισµού σε κρυπτονοµίσµατα και χρηµατιστηριακές συναλλαγές, έναντι 1.008 το 2019, σύµφωνα µε το Κέντρο για Προβλήµατα σχετικά µε τα Τυχερά Παίγνια, στην Κορέα. Είναι αδύνατο, ωστόσο, να γνωρίζουµε εάν η αύξηση οφειλόταν σε αύξηση του εθισµού στα κρυπτονοµίσµατα ή σε ψυχαναγκαστική διαπραγµάτευση µετοχών ή και στα δύο. Εν τω µεταξύ, ο δρ. Harun Olcay Sonkurt, ψυχίατρος στο Αγροτικό Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Νοσοκοµείο στην Τουρκία, δηµοσίευσε πρόσφατα µια µελέτη στο Journal of Gambling Issues σχετικά µε τα κρυπτονοµίσµατα και τις διαταραχές που σχετίζονται µε τον τζόγο, βασισµένη σε έρευνα 300 ενήλικων επενδυτών κρυπτονοµισµάτων στην Τουρκία που είχαν κάνει συναλλαγές για τουλάχιστον έξι µήνες. Το 2% των ερωτηθέντων −ένα στατιστικά σηµαντικό ποσό, λέει− παρουσίασε χαρακτηριστικά εθισµού.

Αυτά τα χαρακτηριστικά, όπως διατυπώθηκαν από τον Paul Delfabbro, ερευνητή τυχερών παιχνιδιών στο Πανεπιστήµιο της Αδελαΐδας στην Αυστραλία, περιλαµβάνουν πέντε ψυχολογικές «κόκκινες κάρτες». Πολλά από τα προειδοποιητικά σηµάδια είναι τα ίδια όπως στον εθισµό στον τζόγο και τον εθισµό στο χρηµατιστήριο. Περιλαµβάνουν την ενασχόληση µε τις συναλλαγές αποκλείοντας οτιδήποτε άλλο, τον φόβο της απώλειας και τη συνεχή αναβίωση ή τη λύπη για κακές επενδυτικές αποφάσεις. Μετά, υπάρχει αυτό που είναι ίσως το πιο επικίνδυνο σηµάδι εθισµού: η ψευδαίσθηση του ελέγχου.

Αυτό συµβαίνει όταν άτοµα µε κάποια επενδυτική εµπειρία υπερεκτιµούν τις ικανότητές τους και αγνοούν τον ρόλο που παίζει η τύχη στις συναλλαγές τους, εξηγεί ο Delfabbro. Όταν η αγορά ανεβαίνει, δηµιουργεί µια ψευδή αίσθηση αήττητου που οδηγεί σε ανάληψη µεγαλύτερου ρίσκου. Η καθηµερινή ενασχόληση µε τη διαπραγµάτευση µετοχών και ο εθισµός στα κρυπτονοµίσµατα συµβαδίζουν.

Αλλά ο εθισµός στα κρυπτονοµίσµατα έχει επίσης κάποια δικά του χαρακτηριστικά. Η 24ωρη φύση των αγορών κρυπτογράφησης καθιστά πιο δύσκολο για τους εθισµένους να αποχωρήσουν από, ας πούµε, τις καθηµερινές συναλλαγές στο χρηµατιστήριο. Επίσης, ο τεράστιος όγκος αναρτήσεων στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης σχετικά µε τις συναλλαγές κρυπτονοµισµάτων από influencers ενθαρρύνει τους εθισµένους στα κρυπτονοµίσµατα που αναζητούν συνεχώς επιβεβαίωση στο Διαδίκτυο για τις ανεξέλεγκτες συναλλαγές τους.

Ένα ενδεικτικό σηµάδι εθισµού, προειδοποιεί ο Klein, είναι όταν οι άνθρωποι επενδύουν σε λιγότερο γνωστά κρυπτονοµίσµατα, που είναι πιο πιθανό να έχουν µεγάλες αυξοµειώσεις στην αξία. Η έκρηξη αδρεναλίνης από τα µεγάλα καθηµερινά κέρδη και τις απώλειες µπορεί να εθίσει τους ανθρώπους.

Αυτή την άνοιξη πολλά νέα κρούσµατα ήρθαν στον Klein που σχετίζονται µε τις εντυπωσιακές διακυµάνσεις της αξίας του Dogecoin, ενός κρυπτονοµίσµατος που δηµιουργήθηκε ως αστείο το 2013, αλλά από τότε λαµβάνεται πιο σοβαρά υπόψη. Η αξία του εκτινάχθηκε κατά 13.000% από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο και στη συνέχεια έπεσε 75% µέσα σε λίγες εβδοµάδες. «Οι άνθρωποι έχασαν την περιουσία τους. Το άγχος τους ήταν τεράστιο» λέει ο Klein. Άκουγε ιστορίες ανθρώπων που έκαναν συναλλαγές στην τουαλέτα ή που πληκτρολογούσαν απεγνωσµένα κάτω από τα σκεπάσµατα καθώς ο/η σύζυγός τους κοιµόταν.

Γενικά, ο εθισµός στα κρυπτονοµίσµατα αντιµετωπίζεται µε γνωσιακή συµπεριφορική θεραπεία και ένα πρόγραµµα 12 βηµάτων, όπως αυτά που στους Ανώνυµους Αλκοολικούς και πολλά άλλα προγράµµατα θεραπείας. Οι θεραπευτές αντιµετωπίζουν τα συναισθήµατα που προκαλούν τον εθισµό, αξιολογούν δευτερεύοντα θέµατα, όπως η κατάθλιψη ή η κατάχρηση ουσιών, και βοηθούν τους ασθενείς να αναπτύξουν στρατηγικές για να τα ξεπεράσουν.

Η εξειδικευµένη θεραπεία κυµαίνεται από ατοµικές κλήσεις µέσω Zoom και επισκέψεις στο ιατρείο έως προγράµµατα για εσώκλειστους ασθενείς, µε τιµή από 120 δολάρια για µία ωριαία συνεδρία έως και 90.000 δολάρια εβδοµαδιαία για µια πολυτελή εγκατάσταση για εσώκλειστους ασθενείς στην Ελβετία.

Μια δωρεάν επιλογή, εναλλακτική ή συµπληρωµατική προς τη δαπανηρή θεραπεία, είναι να παρακολουθήσετε τις συνεδρίες των Ανώνυµων Τζογαδόρων. Προς το παρόν, τουλάχιστον, δεν υπάρχει σύλλογος Ανώνυµων Διαπραγµατευτών Κρυπτονοµισµάτων. Ακόµη και για άτοµα που έχουν τα µέσα, πολύ λίγες δοµές προσφέρουν θεραπεία για εθισµένους στις συναλλαγές κρυπτονοµισµάτων. Αλλά όλο και περισσότερες την προσθέτουν, καθώς η ζήτηση διογκώνεται και η αναγνώριση του προβλήµατος από τον ιατρικό κόσµο αυξάνεται.

Μια δοµή που εξετάζει ένα πρόγραµµα κατά του εθισµού στα κρυπτονοµίσµατα είναι το Maryland Addiction Recovery Center, έξω από τη Βαλτιµόρη. Στις αρχές του 2021, ο Zach Snitzer, συνιδρυτής της δοµής, ενηµερώθηκε για το πρόβληµα από τους κλινικούς του γιατρούς. Είχαν παρατηρήσει µια εισροή ασθενών που διαπραγµατεύονταν ψυχαναγκαστικά κρυπτονοµίσµατα και το πώς τα γεγονότα του πραγµατικού κόσµου, όπως η κατακόρυφη πτώση των τιµών των κρυπτονοµισµάτων και οι αυξοµειώσεις στην τιµή των µετοχών της εταιρείας λιανικών πωλήσεων βιντεοπαιχνιδιών GameStop, επιδείνωναν την ασθένεια.

«Όταν βλέπετε τον Elon Musk να κάνει tweet σχετικά µε τα κρυπτονοµίσµατα ή τους New York Times να τα καλύπτουν, αυτό προσδίδει την αίσθηση µιας κανονικότητας» λέει ο Snitzer. Επειδή ο εθισµός ήταν νέος, ο ίδιος και το προσωπικό του έπρεπε να εκπαιδευτούν. Και ακόµη και τώρα πολλές λεπτοµέρειες σχετικά µε το πρόβληµα είναι ακόµη άγνωστες. Το κέντρο του Snitzer έχει προσθέσει ερωτήσεις σχετικά µε τα κρυπτονοµίσµατα στις συνεντεύξεις που πραγµατοποιεί µε ασθενείς, ελπίζοντας ότι τα δεδοµένα που συλλέγονται θα βοηθήσουν να χυθεί περισσότερο φως στην ασθένεια και στον τρόπο αντιµετώπισής της.

Οι συνέπειες του εθισµού στα κρυπτονοµίσµατα είναι σοβαρές − µερικές φορές σε σηµείο που οι εθισµένοι έχουν σκέψεις αυτοκτονίας. Στο Reddit, χρήστες αναφέρουν ότι αδειάζουν τους συνταξιοδοτικούς λογαριασµούς τους για να τροφοδοτήσουν τον εθισµό τους στα κρυπτονοµίσµατα. Από την πλευρά του, ο Ballai, ο οδηγός από τη Βουδαπέστη, αποδίδει την απληστία του εν µέρει στους influencers που παρέχουν µαθήµατα δίνοντας µη ρεαλιστικές υποσχέσεις σχετικά µε το ποσό των χρηµάτων που µπορούν να κερδίσουν οι επενδυτές.

Ο Ballai λέει ότι κατάφερε να ξεπεράσει τον κύκλο του εθισµού του µόνος του και δεν έχει επενδύσει εδώ και µήνες. «Τώρα σκέφτοµαι πρώτα τι µπορεί να χάσω» λέει. «Δεν θέλω να εµπλακώ άλλο. Δεν αξίζει το άγχος».

«Οι άνθρωποι πιστεύουν ότι θα είναι οι επόµενοι Warren Buffett επειδή το νόµισµα έχει ανέβει» PETER KLEIN, ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ ΣΤΟ ΛΟΝ∆ΙΝΟ

ΣΗΜΑ∆ΙΑ ΕΘΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΚΡΥΠΤΟΝΟΜΙΣΜΑΤΑ

Το ψυχαναγκαστικό trading κρυπτονοµισµάτων έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά µε τον εθισµό στον τζόγο. Υπάρχουν, όµως, και κάποιες διαφορές. ∆είτε τι πρέπει να προσέξετε:

ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ

• Μια αντίληψη ότι ορισμένες στρατηγικές
  ή τελετουργίες αυξάνουν τις «νίκες» και η υποβάθμιση του ρόλου που παίζει η τύχη.
• Χρήση ψυχαναγκαστικής συμπεριφοράς για απόσπαση της προσοχής από το άγχος ή τη συναισθηματική δυσφορία.
• Ψεύδη και απόκρυψη των απωλειών από φίλους και συγγενείς.
• Αίσθημα λύπης για κακές επενδυτικές αποφάσεις.
• Φόβος μήπως χαθεί κάποια τεράστια ευκαιρία.

ΕΙΔΟΠΟΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

• Η διαπραγμάτευση κρυπτονομισμάτων όλο το εικοσιτετράωρο κάνει τους εθισμένους ιδιαίτερα ευαίσθητους στον κακό ύπνο και στην παραμέληση των καθημερινών δραστηριοτήτων. Προσοχή για συναλλαγές Bitcoin στις 3 π.μ. ή από την τουαλέτα.
• Οι εθισμένοι στα κρυπτονομίσματα χρησιμοποιούν συχνά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα σχόλια από τους influencers για να δικαιολογήσουν τον εθισμό τους και να τροφοδοτήσουν την αίσθηση ότι γνωρίζουν.

Το άρθρο δημοσιεύεται στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα.