Δημήτρης Τσιαχρής: «Μαθαίνω τους ασθενείς μου να ακούνε την καρδιά τους»
«Ψάρι, κότα, φρούτα, χόρτα και μην τρώτε βιαστικά». Αυτή είναι η συνταγή του Δημήτρη Τσιαχρή, για να προστατεύσουμε την καρδιά μας, μαζί με αεροβική άσκηση 45’, τρεις φορές την εβδομάδα, και οπωσδήποτε ένα smart watch!
Ναι, η πανδημία έφερε στο προσκήνιο τον τρόπο που οι ψηφιακές τεχνολογίες αλλάζουν για πάντα τα πάντα στη ζωή μας. Όχι μόνο τον τρόπο με τον οποίο εργαζόμαστε, επικοινωνούμε, εκπαιδευόμαστε, ψωνίζουμε, διασκεδάζουμε, αλλά και τη σχέση με τον γιατρό μας ή τη δυνατότητα διάγνωσης μιας πάθησης, την ώρα που η πρόσβαση σε νοσηλευτικά ιδρύματα και διαγνωστικά κέντρα έγινε πολύ πιο δύσκολη. Όμως, οι έξυπνες τεχνολογίες είχαν έρθει για να κάνουν ευκολότερη τη ζωή μας ή και για να τη σώσουν πολύ πριν από την Covid-19.
Ο Δημήτρης Τσιαχρής, καρδιολόγος – επεμβατικός ηλεκτροφυσιολόγος, διευθυντής του Πρότυπου Κέντρου Καρδιάς και Αγγείων «Athens Heart Center» στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, «έχτισε όνομα» στη θεραπείατης κολπικής μαρμαρυγής, στην πρόληψη του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου, στην αντιμετώπιση της καρδιακής ανεπάρκειας και στις σύμπλοκες καταλύσεις κοιλιακών ταχυκαρδιών, με «όπλα» την καινοτόμο τεχνολογία και τις εφαρμογές mobile Health. «Από την αρχή της δεκαετίας του 2000 υπήρχαν συστήματα απομακρυσμένης παρακολούθησης των ασθενών που έφεραν εμφυτευμένες συσκευές. Μπορούσαμε να συλλέγουμε δεδομένα από απινιδωτές που είχαν ενεργοποιηθεί για να θεραπεύσουν ένα επεισόδιο αιφνιδίου καρδιακού θανάτου, να αντιληφθούμε εγκαίρως ένα επεισόδιο κολπικής μαρμαρυγής από ένα εμφυτευμένο βηματοδότη, αλλά και να διαγνώσουμε το αίτιο ενός συγκοπτικού επεισοδίου σε ασθενείς με εμφυτευμένους μικροσκοπικούς καταγραφείς ρυθμού» μου αναφέρει όταν τον ρωτάω ποιες «έξυπνες» λύσεις υπήρχαν προ Covid-19 για να διαχειριζόμαστε παθήσεις.
Και τι άλλαξε με το που ενέσκηψε η πανδημία;
«Τα τελευταία δυο χρόνια ολοένα και περισσότερες συσκευές είναι συμβατές με τα συστήματα απομακρυσμένης παρακολούθησης. Πρόσφατα, μάλιστα, η σύνδεση με την εμφυτευμένη συσκευή επιτυγχάνεται όχι μόνο μέσω ενός router που είχε ο ασθενής μαζί του, αλλά έχοντας πάντα ανοιχτή μια εφαρμογή στο έξυπνο κινητό του. Αυτό, πραγματικά, τους ενθουσιάζει, αφού νιώθουν απόλυτα ασφαλείς, ακόμα και όταν είναι αποκλεισμένοι, όπως σε συνθήκες κακοκαιρίας ή πανδημίας».
Μικρός λάτρευε τα μαθηματικά και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές. Τα πρώτα του παιδικά χρόνια τα έζησε στην επαρχία, καθώς ο πατέρας του ήταν ηλεκτρολόγος στα πολεμικά αεροσκάφη, με συχνές μεταθέσεις. Και ενώ πρόθεσή του ήταν να μπει στο Πολυτεχνείο, παράλληλα επιζητούσε την άμεση επαφή με τον άνθρωπο. «Ο ρόλος του γιατρού είναι σαφής και ιδιαίτερα γοητευτικός, και τελικά με κέρδισε» μου λέει. Ναι, αλλά γιατί καρδιολόγος; «Οι γιατροί, όταν αστειευόμαστε μεταξύ μας, λέμε ότι, εάν θέλεις να τα ξέρεις όλα και να μην κάνεις τίποτα, τότε γίνε παθολόγος. Αντίστοιχα, εάν θέλεις να τα κάνεις όλα και να μην ξέρεις τίποτα, γίνε χειρουργός. Η καρδιολογία από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 έχει έντονο το επεμβατικό κομμάτι, πέρα από την πολύ βαθιά γνώση της θεωρίας, και συνδυάζει απόλυτα αρμονικά το παθολογικό και το χειρουργικό μέρος, τη γνώση με την πράξη». Συμπληρώνοντας λέει ότι η επεμβατική ηλεκτροφυσιολογία είναι η πρώτη αναγνωρισμένη εξειδίκευση της καρδιολογίας από τη δεκαετία του ’90, απαρτίζεται, όμως, από τα λιγότερα μέλη, αφού προϋποθέτει απαιτητική και μακρά εκπαίδευση σε κέντρα του εξωτερικού.
Το πάθος του είναι η έρευνα, και ειδικά το κλινικό της μέρος, ακόμα και στην περίοδο της επαγγελματικής του ενασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα. Στην καθημερινότητά του, σε ατομικό επίπεδο, καταγράφει τα πάντα, τα ανασκοπεί και στοχεύει στην εξαγωγή των επιστημονικών συμπερασμάτων που θα βελτιώσουν το έργο του. Σε επίπεδο επιστημονικής συνεργασίας είναι περήφανος για την έμπνευση και τη διενέργεια μεγάλων κλινικών μελετών που επηρέασαν την κλινική πράξη. Αυτό αντικατοπτρίζεται, άλλωστε, από τις 150 δημοσιεύσεις διεθνών εργασιών, ενώ παράλληλα στα 45 του χρόνια είναι εκπαιδευτής (proctor) στη διενέργεια ablation κολπικής μαρμαρυγής με τη χρήση των νεότερων συστημάτων κρυοπηξίας τόσο στην Ελλάδα όσο και στη Ευρώπη, ετοιμάζει εφαρμογές mHealth και είναι παντρεμένος και πατέρας δύο κοριτσιών.
«Στρατηγείο» του είναι το εργαστήριο του Athens Heart Center στον Όμιλο Ιατρικού, εξοπλισμένο με τα πλέον σύγχρονα συστήματα ηλεκτροανατομικής χαρτογράφησης. Έχοντας εκπαιδευτεί στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο δίπλα στον καθηγητή Χριστόδουλο Στεφανάδη, εξειδικεύτηκε στην επεμβατική ηλεκτροφυσιολογία στο φημισμένο Νοσοκομείο του Μιλάνου «San Rafaelle», δίπλα στον Paolo Della Bella, με τον οποίο βρίσκεται σε διαρκή συνεργασία.
Τι είναι, όμως, η κολπική μαρμαρυγή που την ακούμε όλο και πιο συχνά και πώς την αντιλαμβάνεται ο ασθενής;
«Η κολπική μαρμαρυγή δεν είναι απλώς μια αρρυθμία, είναι στην πράξη μια νόσος όπως η στεφανιαία νόσος και πρέπει να την διαχειριζόμαστε ολιστικά, αφού είναι σε θέση να επηρεάζει, μακροπρόθεσμα, την πρόγνωση του ασθενούς. Οι περισσότεροι ασθενείς μπορεί να αισθανθούν τον ακανόνιστο και ταχύ χτύπο της καρδιάς τους, ενώ σε άλλες περιπτώσεις αναφέρεται δύσπνοια, ζάλη ή μόνο εύκολη κόπωση. Δυστυχώς, σε κάποιες περιπτώσεις, τα αρχικά συμπτώματα είναι τόσο ήπια, που δεν ανησυχούν τον ασθενή, με το εγκεφαλικό επεισόδιο να αποτελεί πρακτικά την πρώτη εκδήλωση της νόσου». Αυτός είναι ίσως και ο πιο κρίσιμος κίνδυνος, όταν ένας ασθενής δεν αντιλαμβάνεται τα ήπια συμπτώματα και γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο πρώτιστη σημασία έχει η έγκαιρη διάγνωση. «Τα τελευταία χρόνια, η χρήση έξυπνων τεχνολογιών −smartphones και smartwatches− έχει αλλάξει άρδην τους τρόπους ανίχνευσης της νόσου. Τα νέα δεδομένα παρουσιάζουν αύξηση της επίπτωσης της νόσου, ξεπερνώντας το 3%. Συζητάμε, λοιπόν, για περισσότερους από 300.000 Έλληνες ασθενείς, σε σχέση με την παλαιά θεώρηση του 1%. Τα έξυπνα ρολόγια όχι μόνο ανιχνεύουν αυτόματα την αρρυθμία, αλλά μπορεί μόνος του ο καθένας να κάνει ηλεκτροκαρδιογράφημα και να το αποστείλει μετά στον γιατρό».
Για τον Δημήτρη Τσιαχρή, βασικός άξονας για να παρακολουθεί τους ασθενείς του είναι η πληρέστερη το δυνατόν εκπαίδευσή τους. Σε ασθενείς με την παροξυσμική μορφή της νόσου εντοπίζει εξατομικευμένα τον πυροδότη της αρρυθμίας, ποια είναι η συνθήκη η οποία ευοδώνει την έναρξη κάθε επεισοδίου, όπως ένα βαρύ γεύμα, το αλκοόλ, το έντονο συναισθηματικό στρες, και η υπερβολική άσκηση και κόπωση. «Στην εποχή μας, η πλειονότητα των ασθενών φέρει και ξέρει να χρησιμοποιεί ένα smartphones. Τους εκπαιδεύω στη σωστή χρήση των νέων τεχνολογιών και αναγνωρίζουν την ύπαρξη και τον ρόλο της αρρυθμίας στην καθημερινότητά τους, μαθαίνουν να ακούνε την καρδιά τους».
Τα επόμενα χρόνια, πρωτεύοντα ρόλο θα διαδραματίσει η τεχνητή νοημοσύνη και οι σένσορες που θα καταγράφουν όλες σχεδόν τις πτυχές της υγείας μας.
Σύμφωνα με στατιστικές των τελευταίων δύο ετών, σχεδόν το 70% των ασθενών σε ανεπτυγμένες χώρες προτιμά σήμερα γιατρούς που χρησιμοποιούν εφαρμογές mobile health. Επιπλέον, σύμφωνα με έκθεση που πραγματοποίησε η Ένωση Διανομέων Βιομηχανίας Υγείας, το 54% των ασθενών θεωρούν πιο άνετα να συμβουλευτούν τους γιατρούς τους μέσω βιντεοκλήσης ή email, σε μια χρονική στιγμή που εγείρονται θέματα ασφάλειας των δεδομένων και της ιδιωτικότητας των πολιτών. Ο ίδιος κατάλαβε από νωρίς ότι η διαρκής εκπαίδευση και εξοικείωση με τις νέες τεχνολογίες είναι απαραίτητη, σε μια εποχή που οι γιατροί ασχολούνται αποκλειστικά με ένα αντικείμενο το οποίο μάλιστα υπερεξειδικεύεται όσο περνούν τα χρόνια. «Η επεμβατική ηλεκτροφυσιολογία είναι ένας χώρος που κατεξοχήν στηρίζεται στην τεχνολογική ανάπτυξη και όλοι οι ειδικοί από τη φύση μας χειριζόμαστε υπολογιστικά συστήματα στο καθημερινό μας κλινικό έργο. Θεωρώ βασική και απαραίτητη δεξιότητα για τη σταδιοδρομία ενός αρρυθμιολόγου σήμερα την ταχύτητα ανάλυσης δεδομένων».
Όμως, το πιο ενδιαφέρον ίσως, σε όλα όσα θα φέρει το μέλλον χάρη στην τεχνητή νοημοσύνη και το machine learning είναι, κατά τον Δημήτρη Τσιαχρή, η πρόβλεψη εμφάνισης της νόσου σε πρώιμα στάδια.
«Στο μέλλον θα μπορούμε να προβλέπουμε ποιος θα εμφανίσει κολπική μαρμαρυγή, ακόμα ίσως και ποιος θα εμφανίσει αιφνίδιο θάνατο. Όσον αφορά στις θεραπευτικές δυνατότητες, δοκιμάζονται τεχνικές machine learning και τεχνητής νοημοσύνης που θα επιτυγχάνουν τον εντοπισμό μηχανισμού της αρρυθμίας με υψηλότατη ακρίβεια και ταχύτητα».
Και ενώ εταιρείες με πρωτεργάτη την Apple έχουν κάνει σημαντικά βήματα στα smart wearables και άλλες «φορέσιμες» τεχνολογίες αισθητήρων, ήδη ετοιμάζονται εφαρμογές που αναπτύσσουν και ελληνικές startups, με στόχο να γίνουν οι ψηφιακοί managers της υγείας μας και οι ψηφιακοί εκπαιδευτές μας. Μία από αυτές τις εφαρμογές θα είναι σύντομα έτοιμη από την ομάδα του Δημήτρη Τσιαχρή.
«Η πανδημία γέννησε την ανάγκη αυτοδιαχείρισης των ασθενών, και η κολπική μαρμαρυγή προσφέρεται απόλυτα για τον σκοπό αυτό. Η εφαρμογή θα είναι σύντομα έτοιμη και θα προσφέρεται δωρεάν στον Έλληνα ασθενή. Μέσα από προεπιλεγμένες απαντήσεις θα διαμορφώνεται το προφίλ του κάθε ασθενούς και οι αντίστοιχες συστάσεις, ενώ υπάρχει η δυνατότητα εξέτασης των ηλεκτροκαρδιογραφημάτων που καταγράφονται στα smart watches. Τον ρωτώ εάν υπάρχει χρηματοδότηση από μεγάλες εταιρείες ή Venture Capitals στην Ελλάδα για την ανάπτυξη εφαρμογών mHealth και μου εξηγεί ότι η Ελλάδα, αν και αποτελεί μικρή πληθυσμιακά χώρα, έχει το προνόμιο να στεγάζει όλες τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες που εμπλέκονται θεραπευτικά στην επεμβατική ηλεκτροφυσιολογία.
«Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αφενός την άμεση πρόσβαση σε όλες τις σύγχρονες θεραπείες, τη δυνατότητα εκπαίδευσης σε εξειδικευμένες τεχνικές, τη χρηματοδότηση έρευνας που εξορμάται από τον επιστήμονα αλλά και εφαρμογών mHealth, όπως συνέβη και στην περίπτωση της δικής μας εφαρμογής». Ολοκληρώνοντας την κουβέντα μας, με ξεναγεί στο υβριδικό εργαστήριο του Athens Heart Center στον Όμιλο Ιατρικού στο Μαρούσι. Νιώθω ότι βρίσκομαι σε θάλαμο επιχειρήσεων κυβερνοασφάλειας, αν όχι σε κόκπιτ διαστημικού αεροσκάφους, και μου έρχεται στον νου η γνωστή πλέον κλισέ φράση των μελλοντολόγων, ότι τα επόμενα 10 χρόνια θα φέρουν περισσότερες αλλαγές από τα προηγούμενα 100. Αλήθεια, τι θα αλλάξει δραματικά στην Ιατρική, στην Υγεία, στην Καρδιολογία; «Ήδη αυτά που έχω βιώσει από την εποχή που ήμουν φοιτητής είναι τρομακτικά. Τότε μελετούσαμε με σπουδή το ηλεκτροκαρδιογράφημα, ανακαλύπταμε το υπερηχοκαρδιογράφημα και δειλά θεραπεύαμε επεμβατικά τις απλές μορφές αρρυθμιών. Θεωρώ ότι πρωτεύοντα ρόλο θα διαδραματίσει η τεχνητή νοημοσύνη και οι σένσορες που θα καταγράφουν όλες σχεδόν τις πτυχές της υγείας μας. Οι επεμβάσεις θα γίνουν απλούστερες, πιθανόν χωρίς την άμεση επαφή με το ανθρώπινο σώμα και θα υπάρξουν θεραπείες που θα παρεμβαίνουν στο γονιδίωμά μας με ότι αυτό συνεπάγεται…». Food for thought για το επόμενο brainstorm health.
E-HEALTH
Tεχνητή νοημοσύνη και machine learning στην υπηρεσία της πρόληψης και της θεραπείας της κολπικής μαρμαρυγής.
Πρόληψη
Ήδη έχει κατασκευαστεί σε πρώτη φάση αλγόριθμος που αποδίδει με ικανοποιητική αξιοπιστία την πιθανότητα μελλοντικής εμφάνισης κολπικής μαρμαρυγής, βασιζόμενος σε ένα απλό ηλεκτροκαρδιογράφημα 12 απαγωγών. Στο μέλλον θα μπορούμε να προβλέπουμε ποιος θα εμφανίσει κολπική μαρμαρυγή, ακόμα ίσως και ποιος θα εμφανίσει αιφνίδιο θάνατο.
Θεραπεία
Όσον αφορά στις θεραπευτικές δυνατότητες, δοκιμάζονται τεχνικές machine learning και τεχνητής νοημοσύνης που θα επιτυγχάνουν τον εντοπισμό μηχανισμού της αρρυθμίας με υψηλότατη ακρίβεια και ταχύτητα, στοχεύοντας στη βελτίωση των κλινικών αποτελεσμάτων της κατάλυσης σύμπλοκων αρρυθμιών.
*Το άρθρο δημοσιεύεται στο νέο Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα
**Φωτογραφίες: Νίκος Μαλιάκος
