H εναλλακτική λύση της Ρωσίας στο SWIFT περνάει από την Κίνα

της Yvonne Lau

Την περασμένη εβδομάδα, οι χώρες της Δύσης ενεργοποίησαν την «πυρηνική επιλογή» εναντίον της Μόσχας ως αντίποινα για την απρόκλητη επίθεση της Ρωσίας στη γειτονική της Ουκρανία. Οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, ο Καναδάς, η Γαλλία, η Γερμανία και η Ιταλία έκοψαν αρκετές ρωσικές τράπεζες από το SWIFT, το διεθνές σύστημα πληρωμών που επιτρέπει στα χρήματα να ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο, σε μια κίνηση που αποσκοπεί στην «περαιτέρω απομόνωση της χώρας από το διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα και τις οικονομίες μας», ανέφεραν οι έξι χώρες σε κοινή δήλωση.

Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT θεωρήθηκε ως έσχατη λύση που ενέχει κινδύνους για τις οικονομίες των ίδιων των δυτικών συμμάχων, ιδιαίτερα της Ευρώπης, λόγω των στενών δεσμών τους με τη ρωσική οικονομία.

Οι δυτικοί σύμμαχοι δίσταζαν επίσης να αποκόψουν τη Ρωσία από το SWIFT για έναν άλλο λόγο: την Κίνα. Οι ΗΠΑ ανησυχούν ότι ο αποκλεισμός των ρωσικών τραπεζών από το SWIFT μπορεί να ενισχύσει την εκκολαπτόμενη συμμαχία της Μόσχας με το Πεκίνο, να ενισχύσει τα εναλλακτικά συστήματα πληρωμών των δύο χωρών και να τονώσει το εμπόριο με το κινεζικό γουάν (RMB). Όμως η τρομακτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έπεισε τη Δύση να κάνει το πρωτοφανές βήμα.

Ο αποκλεισμός της Ρωσίας από το SWIFT και άλλες σκληρές κυρώσεις έχουν ήδη πλήξει την οικονομία της χώρας. Τα μέτρα μπορεί να οδηγήσουν σε αυτό που φοβόντουσαν οι ΗΠΑ: η Ρωσία να εισχωρήσει βαθύτερα στον χρηματοπιστωτικό κόσμο της Κίνας, αλλά μια πλήρης συμμαχία δεν είναι βέβαιη. Αν και το Πεκίνο έχει την οικονομική υποδομή για να βοηθήσει τη Ρωσία, μπορεί να του λείπει η πολιτική βούληση καθώς κλιμακώνεται η επίθεση του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν στην Ουκρανία.

Την τελευταία δεκαετία, η Ρωσία και η Κίνα έχουν δημιουργήσει τις δικές τους εναλλακτικές λύσεις έναντι του SWIFT. Η Ρωσία δημιούργησε το Σύστημα Μεταφοράς Οικονομικών Μηνυμάτων (SPFS) το 2014, ενώ η Κίνα ξεκίνησε το Σύστημα Διασυνοριακών Διατραπεζικών Πληρωμών (CIPS) το 2015.

Το SPFS της Ρωσίας έχει περιορισμούς. Λειτουργεί μόνο κατά τις καθημερινές ώρες εργασίας και τα μηνύματα περιορίζονται στα 20 kilobyte, σε σύγκριση με το σύστημα SWIFT 24/7 που επιτρέπει μηνύματα έως και 10 megabyte, έγραψε τον περασμένο Δεκέμβριο ο Chris Devonshire-Ellis, ιδρυτής της εταιρείας συμβούλων Dezan Shira.

Για αυτούς τους λόγους, οι ρωσικές τράπεζες που έχουν αποκλειστεί από το SWIFT πιθανότατα θα εγγραφούν στο CIPS της Κίνας, λέει ο James Fok, συγγραφέας του Financial Cold War: A View of Sino-US Relations From the Financial Markets. Το CIPS επιτρέπει στις παγκόσμιες τράπεζες να εκκαθαρίζουν τις διασυνοριακές συναλλαγές με RMB. Σχεδόν 1.300 χρηματοπιστωτικά ιδρύματα – τα μισά από τα οποία είναι κινέζικα – σε περισσότερες από 100 χώρες είναι στο CIPS. Το σύστημα επεξεργάστηκε 12,7 τρισεκατομμύρια δολάρια πέρυσι.

Παρόλα αυτά, το CIPS δεν θα σώσει τη Ρωσία, λέει η Alicia Herrero-Garcia, επικεφαλής οικονομολόγος για την περιοχή Ασίας-Ειρηνικού της γαλλικής επενδυτικής τράπεζας Natixis. Το CIPS εξακολουθεί να εξαρτάται από το SWIFT για τη διεθνή ανταλλαγή χρηματοοικονομικών μηνυμάτων. Το CIPS έχει το δικό του σύστημα, αλλά η Κίνα το έχει χρησιμοποιήσει μέχρι στιγμής μόνο για εγχώριες συναλλαγές. Εάν το CIPS απομακρυνθεί από το SWIFT, το κόστος των συναλλαγών θα αυξηθεί έως και 30% λόγω του λιγότερο αποτελεσματικού συστήματος ανταλλαγής μηνυμάτων του CIPS, λέει η Herrero-Garcia. Και επειδή ο κατάλογος των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων του CIPS είναι μόνο ένα κλάσμα των 11.000 του SWIFT, οι ρωσικές τράπεζες θα μπορούσαν να προσεγγίσουν μόνο έναν περιορισμένο αριθμό ομολόγων τους, λέει.

Προς το παρόν, η Κίνα παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από το SWIFT. Οι περισσότερες συναλλαγές μεταξύ Κίνας και Ρωσίας πραγματοποιούνται στο σύστημα και εκφράζονται σε δολάρια ΗΠΑ και όχι σε κινεζικά γουάν. Αυτό σημαίνει ότι τα δυτικά κράτη έχουν τη δυνατότητα να πιέσουν τα ενδιαφερόμενα μέρη του SWIFT και τις κεντρικές τράπεζες των χωρών του G10 που διαχειρίζονται το SWIFT να αποκλείσουν την Κίνα από το σύστημα, όπως ακριβώς έγινε και με τη Ρωσία.

Η Κίνα και η Ρωσία εργάζονται, θεωρητικά, προς ένα κοινό σύστημα χρηματοοικονομικών πληρωμών. Τον περασμένο Δεκέμβριο, ο σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Πούτιν, Γιούρι Ουσακόφ, ανακοίνωσε ότι η Ρωσία και η Κίνα «εντείνουν τις προσπάθειές τους» για τη δημιουργία μιας υπηρεσίας για τη διευκόλυνση του εμπορίου μεταξύ των δύο χωρών, η οποία θα είναι πέρα από την εμβέλεια της Δύσης. Ένα κοινό σινορωσικό χρηματοπιστωτικό σύστημα θα διευθετούσε το διμερές εμπόριο σε ρενμίνμπι ή ρούβλια, αντί για δολάρια, λέει ο Fok.

Αλλά μια ενιαία κινεζική-ρωσική εναλλακτική προς το SWIFT απέχει πολύ από το να γίνει πραγματικότητα και θα είναι εφικτή μόνο αν υπάρχει «πολιτική βούληση από την κινεζική πλευρά», λέει ο Artyom Lukin, αναπληρωτής διευθυντής έρευνας στη Σχολή Διεθνών Σπουδών του Ομοσπονδιακού Πανεπιστημίου του Βλαδιβοστόκ. «Εάν το Πεκίνο δεσμευτεί να υποστηρίξει τη Ρωσία ως κύριο στρατηγικό εταίρο του, τότε τα κινεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα ακολουθήσουν το παράδειγμά του».