Ύφεση προ των πυλών σε Ευρώπη και ΗΠΑ – Οι ανοιχτές πληγές λόγω των κυρώσεων στη Ρωσία
Ολοένα και εγγύτερα πλησιάζει το ενδεχόμενο ύφεσης σε ό,τι αφορά τις δυτικές οικονομίες, στον απόηχο της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αλλά των παρεπόμενων κυρώσεων που επιβλήθηκαν.
Υπενθυμίζεται ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και οι Ευρωπαίοι ηγέτες αναγκάστηκαν να λάβουν δυσάρεστες για τις οικονομίες τους αποφάσεις, προκειμένου να δώσουν μια σαφή απάντηση στη ρωσική επιθετικότητα και στη χρήση στρατιωτικών μέσων εκ μέρους του καθεστώτος της Μόσχας.
Σε κάθε περίπτωση, αποτελούσε ηθική επιταγή να ασκηθεί η μεγαλύτερη δυνατή οικονομική πίεση στη Ρωσία, προκειμένου να τερματίσει τις επιχειρήσεις της στην Ουκρανία. Από την άλλη, βέβαια, ηθική επιταγή αποτελεί η προάσπιση της ευημερίας των εγχώριων επιχειρήσεων και της απασχόλησης και η ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων για τα νοικοκυριά με χαμηλότερο εισόδημα.
Στα μέσα Φεβρουαρίου, οι κορυφαίοι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής φάνηκε να σκέφτηκαν ότι θα μπορούσαν να «συμβιβάσουν» αυτούς τους στόχους μέσω μιας προσεκτικά στρατηγικά ελεγχόμενης κλιμάκωσης των κυρώσεων που εξαιρούσε το εμπόριο πετρελαίου και φυσικού αερίου. Αλλά αυτό το σχέδιο έχει καταρρεύσει ως αποτέλεσμα της αργής προόδου της Ρωσίας στο πεδίο της μάχης και της τεράστιας διπλωματικής και δημόσιας πίεσης στους ηγέτες των ΗΠΑ και της Ευρώπης για να μεγιστοποιήσουν γρήγορα τις κυρώσεις.
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ και της Ευρώπης πρέπει να επιλέξουν μεταξύ της επιβολής της μέγιστης πίεσης στη Ρωσία με την απαγόρευση εισαγωγών ενεργειακών προϊόντων ή μιας πιο μετριοπαθούς προσέγγισης που θα αποτρέψει την ύφεση.
Δείκτες ύφεσης
Ακόμη και πριν από την εισβολή, η ταχεία οικονομική ανάκαμψη μετά την πανδημία είχε αρχίσει να επιβραδύνεται, οι αυξήσεις των τιμών επιταχύνονταν και τα επιτόκια επρόκειτο να αυξηθούν. Η επιπέδωση στην καμπύλη αποδόσεων του αμερικανικού δεκαετούς έδειξε αυξημένη πιθανότητα επιβράδυνσης στα μέσα του κύκλου ή ύφεσης στο τέλος του κύκλου το 2023.
Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας και οι κυρώσεις που ακολούθησαν υπερφόρτισαν αυτές τις τάσεις, διαταράσσοντας τις αλυσίδες εφοδιασμού, εκτοξεύοντας τις τιμές στην ενέργεια και στα τρόφιμα στα ύψη και ισοπεδώνοντας περαιτέρω την καμπύλη απόδοσης των ομολόγων. Η οικονομική κρίση την περίοδο 2008-2009 και η πανδημία το διάστημα 2020-2021 ήταν κρίσεις από την πλευρά της ζήτησης που θα μπορούσαν να αντισταθμιστούν με τη μείωση των επιτοκίων, την αγορά ομολόγων, τη μείωση των φόρων και την ενίσχυση της ασφάλισης ανεργίας. Όμως, η εισβολή και οι κυρώσεις είναι κραδασμοί από την πλευρά της προσφοράς, που έχουν περικόψει την παραγωγική ικανότητα της παγκόσμιας οικονομίας και ως εκ τούτου δεν γίνεται να αντισταθμιστούν με τον ίδιο τρόπο.
Η τόνωση της ζήτησης με περισσότερες αγορές ομολόγων, μείωση φόρων ή αύξηση των κρατικών δαπανών απλώς θα επιδεινώσει το χάσμα παραγωγής-κατανάλωσης και θα ενισχύσει τις πληθωριστικές πιέσεις. Η κρίση απειλεί να διαταράξει το παγκόσμιο εμπόριο κρίσιμων πρώτων υλών και βιομηχανικών εξαρτημάτων: από αλουμίνιο, νικέλιο και ευγενή αέρια έως ανταλλακτικά αυτοκινήτων, θαλάσσιες μεταφορές και χερσαίες σιδηροδρομικές εμπορευματικές μεταφορές.
Αλλά ο μεγαλύτερος και πιο άμεσος αντίκτυπος γίνεται αισθητός στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, όπου η Ρωσία είναι ένας από τους κορυφαίους εξαγωγείς παγκοσμίως, καθώς και στα σιτηρά, όπου τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία είναι σημαντικοί παγκόσμιοι προμηθευτές. Οι τιμές στην ενέργεια και στα τρόφιμα, που ανέβαιναν πριν από την εισβολή, ενώ αυξάνονται τώρα με τον ταχύτερο ρυθμό της τελευταίας 50ετίας, σε μια εποχή που οι μισθοί αυξάνονται αργά, πιέζοντας τις επιχειρήσεις και τα οικονομικά των νοικοκυριών.
Τα νοικοκυριά που έχουν χαμηλό εισόδημα σε προηγμένες και αναπτυσσόμενες οικονομίες θα πληγούν ιδιαίτερα σκληρά, καθώς ξοδεύουν πολύ μεγαλύτερο ποσοστό του εισοδήματός τους σε τρόφιμα και καύσιμα, ενώ έχουν λιγότερες επιλογές για να τροποποιήσουν τα πρότυπα δαπανών.
Ανεξέλεγκτη κλιμάκωση
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ και της Ευρώπης φαίνεται να ήταν σε εγρήγορση για τους κινδύνους όταν απειλούσαν να επιβάλουν κυρώσεις, σε μια προσπάθεια να αποτρέψουν τη ρωσική εισβολή. Οι κυρώσεις σχεδιάστηκαν προσεκτικά για να αποκλείσουν το εμπόριο πετρελαίου, φυσικού αερίου και άλλων ενεργειακών ειδών από το εμπάργκο, και να επιτρέψουν οικονομικές συναλλαγές που σχετίζονται με την ενέργεια.
Ο σχεδιασμός υποδήλωνε ότι οι κυρώσεις θα εντατικοποιούνταν σταδιακά και τα μέτρα που στοχεύουν τις ροές πετρελαίου και φυσικού αερίου θα επιβάλλονταν τελευταία, αν και καθόλου. Η στρατηγική ελεγχόμενης κλιμάκωσης σχεδιάστηκε για να αποτρέψει και να τιμωρήσει τη Ρωσία, περιορίζοντας ταυτόχρονα το κόστος για τους αυτοκινητιστές, τα νοικοκυριά και τις βιομηχανίες έντασης ενέργειας στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.
Αλλά και οι δύο πλευρές της σύγκρουσης φαίνεται ότι δεν υπολόγισαν σωστά τα δεδομένα και υποτίμησαν τι θα χρειαζόταν για να τερματιστεί γρήγορα η σύγκρουση. Για τη Ρωσία, αυτό σήμαινε λανθασμένη εκτίμηση της ικανότητάς της να επιτύχει μια γρήγορη νίκη προτού οι κυρώσεις βυθίσουν την οικονομία της σε αναταραχή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη, εν τω μεταξύ, φαινόταν ότι υπέθεσαν ότι οι πρόσθετες κυρώσεις θα μπορούσαν να αποτρέψουν μια εισβολή ή να την σταματήσουν γρήγορα πριν γίνουν αισθητές οι ευρύτερες οικονομικές επιπτώσεις. Για τη Δύση, το αποτέλεσμα είναι τώρα ευρύτερες κυρώσεις που θα μπορούσαν να διαρκέσουν περισσότερο από το αναμενόμενο, αυξάνοντας την οικονομική αναστάτωση.
Περιορισμός Διαταραχής
Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής των ΗΠΑ και της Ευρώπης φαίνεται να έχουν υπολογίσει ότι θα μπορούσαν να απευθύνουν ένα ισχυρό μήνυμα για τις κυρώσεις, αφήνοντας παράλληλα τους εμπόρους πετρελαίου και φυσικού αερίου να συνεχίσουν να αγοράζουν ρωσικά καύσιμα. Αλλά οι περισσότεροι έμποροι έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι νομικοί κίνδυνοι και οι κίνδυνοι για τη φήμη τους είναι πολύ μεγάλοι και έχουν αποφύγει τις ρωσικές εξαγωγές, με αποτέλεσμα να σταματήσουν οι πετρελαϊκές ροές. Η Shell ένιωσε έντονα τον αντίκτυπο. Αγόρασε ένα φορτίο με ρωσικό αργό στις 4 Μαρτίου, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσει τέτοια δημόσια κατακραυγή, που στις 8 Μαρτίου ζήτησε συγγνώμη και είπε ότι θα σταματήσει αμέσως τις αγορές spot.
Πλέον, η πολιτική πίεση αυξάνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, και σε μικρότερο βαθμό στην Ευρώπη, η οποία εξαρτάται πολύ περισσότερο από τη Ρωσία, σε ό,τι αφορά την πλήρη απαγόρευση των εισαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου από τη Ρωσία. Η πιθανότητα οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη να ξεκινήσουν ένα εμπάργκο έχει εκτοξεύσει τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου σε επίπεδα που θα είναι απρόσιτα για πολλά νοικοκυριά και επιχειρήσεις εάν διατηρηθούν για παρατεταμένο χρονικό διάστημα
