Τι είδους κόσμο οραματιζόμαστε το 2050;
Από τον Γιάννη Μαστρογεωργίου*
“Φως της αλήθειας, μάρτυρας των καιρών, δάσκαλος της ζωής είναι η Ιστορία” είχε γράψει ο Κικέρων. Πράγματι, η ιστορία όπως και η τέχνη, είναι το πέρασμα του ανθρώπου από τη γη, είναι η απόδειξη της ίδιας του της ύπαρξης, των λαθών του αλλά και των επιτευγμάτων του. Τα πρόσωπα της Ιστορίας, οι μεγάλες ανακαλύψεις τους, είναι συνυφασμένα με τις τύχες των λαών, στιγμιαία ή μακρόσυρτα γεγονότα που άλλαξαν προς το καλύτερο ή προς το χειρότερο τον ρου της ιστορίας και τον επηρέασαν καίρια. Η ιστορία μάς διδάσκει και μας θυμίζει πώς να αποφεύγουμε τα λάθη του παρελθόντος, πολλές φορές όμως μας θυμίζει και το πόσο τρωτοί είμαστε, πόσο εύθραυστοι είμαστε, πόσο αδύναμοι είμαστε. Μπορεί όμως, άραγε, η Ιστορία να μας καθοδηγήσει και στο μέλλον; Μπορεί το παρελθόν να καταστεί οδηγός στην πορεία προς το μέλλον; Η απάντηση είναι ένα κοφτό “ναι”. Η επιστήμη της Ιστορίας είναι εδώ για να ανατρέχουμε κάθε στιγμή σε αυτήν και να τη συμβουλευόμαστε, να μαθαίνουμε τι συνέβη στο παρελθόν και τι μέλλει γενέσθαι στο άμεσο και απώτερο μέλλον, είναι η σοφή μητέρα όλων μας. Διότι οι εποχές μπορεί να αλλάζουν, οι άνθρωποι όμως όχι.
Ο κόσμος αλλάζει ταχύτατα μπροστά στα μάτια μας. Ο τρόπος που μεταβάλλονται οι συνθήκες και ο ρυθμός με τον οποίο συντελούνται οι αλλαγές, μας προκαλούν έκπληξη, συχνά οδυνηρή. Ωστόσο δεν θα έπρεπε να ξαφνιαζόμαστε. Τα περισσότερα από τα γεγονότα που βιώνουμε αυτή την περίοδο έχουν ξανασυμβεί. Μπορεί απλά να μην έχουν εμφανιστεί στην δικιά μας διάρκεια ζωής.
O futurist και συγγραφέας Frank Diana παρουσιάζει σε μια σειρά από άρθρα, μια ενδιαφέρουσα οπτική για το πώς το παρελθόν παρέχει όλα τα γνωστικά και εμπειρικά εφόδια για την ανίχνευση των τάσεων του μέλλοντος. Εκείνο που θα πρέπει, όμως, να μας συνεγείρει, δεν ειναι τόσο η γοητευτική παράθεση της ιστορικής επανάληψης ως μοτίβου της ανθρώπινης εξέλιξης και συμπεριφοράς, αλλά αυτό που ακολουθεί…το δύσκολο κομμάτι, η δημιουργία του μέλλοντος. Είμαστε υποχρεωμένοι να κινηθούμε εποικοδομητικά προς τη διαμόρφωση του μέλλοντος αντί να το αφήσουμε να μας διαμορφώσει. Να οραματιστούμε τον κόσμο που αναδύεται και στη συνέχεια να διαδραματίσουμε ενεργό ρόλο στη δημιουργία αυτού του κόσμου. Το κοινό ερώτημα σε πολίτες και ηγέτες πάσης φύσεως είναι, τι είδους κόσμο μπορείτε να οραματιστείτε το 2050;
Ο Frank Diana μιλάει για το μέλλον
Τα τελευταία δέκα χρόνια, καθώς διευρύνθηκε η εστίασή μου, αναδύθηκε μια ιστορία για το μέλλον. Αν έγραφα βιβλίο για να αποτυπώσω αυτήν την ιστορία, θα το ονόμαζα Ταξίδι μέσα στον Καθρέφτη (όπως το όνομα του μαθήματος ηγεσίας που ανέπτυξα το 2017). Οι παρουσιάσεις μου είναι το όχημα για αυτό το είδος αφήγησης, ενώ το Blog μου αποτυπώνει την ιστορία σε κομμάτια. Τώρα, καθώς βρισκόμαστε στα πρώτα στάδια μιας μετασχηματιστικής δεκαετίας, αισθάνομαι υποχρεωμένος να συνδυάσω τα κομμάτια και μέσω του γραπτού λόγου. Οι επόμενες αρκετές αναρτήσεις μου θα είναι αφιερωμένες στην εξιστόρηση αυτής της ιστορίας.
Ένα ταξίδι μέσα στον καθρέφτη
Πιστεύω ότι έχουμε ξεκινήσει ένα ταξίδι μέσα στον καθρέφτη – μια μεταφορική έκφραση που σημαίνει στην παράξενη πλευρά, στη ζώνη του λυκόφωτος, σε έναν παράξενο παράλληλο κόσμο. Ο τίτλος προέρχεται από το λογοτεχνικό έργο Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων του Lewis Carroll, όπου εξερευνά τον παράξενο και μυστηριώδη κόσμο που βρίσκει η Αλίκη όταν περνάει μέσα από έναν καθρέφτη. Πάντα θεωρούσα ότι αυτό αποτελεί μια τέλεια μεταφορά για την εποχή μας. Ο μελλοντικός κόσμος στην άλλη πλευρά αυτού του πλασματικού καθρέφτη είναι περίπλοκος, αβέβαιος, ασταθής και απροσδόκητος. Όπως και η Αλίκη δεν αναγνώρισε τον κόσμο στον οποίο μπήκε, έτσι και εμείς είναι απίθανο να βρούμε έναν αναγνωρίσιμο κόσμο να αναδύεται.
Έτοιμοι να ανταποκριθούμε στο επόμενο συστημικό σοκ
Αναλογιζόμενοι αυτό το αναδυόμενο μέλλον, το λειτουργικό περιβάλλον και την πρόκληση που αντιπροσωπεύει, δημιουργείται ένας επιτακτικός λόγος να σκεφτούμε τι σημαίνει αυτό για την κοινωνία, τους ανθρώπους, τους οργανισμούς και τους ηγέτες. Κατά την εξιστόρηση της ιστορίας, η σειρά μαθημάτων του 2017 τόνισε την ανάγκη για ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα απέναντι σε γρήγορες αλλαγές και ακραία γεγονότα. Ερχόμενοι στο σήμερα, η πανδημία αντιπροσωπεύει ένα ακραίο γεγονός. Συνεχίζει εκεί που «απέτυχε» η εξιστόρηση. Η συζήτηση που προκύπτει γύρω από την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα είναι ένα από τα λίγα θετικά αποτελέσματα του COVID-19. Έχουμε αγνοήσει αυτό που βρισκόταν κάτω από την επιφάνεια για χρόνια, αλλά ο ιός φώτισε μεγάλο μέρος του. Ασθένειες, ακραία καιρικά φαινόμενα και γεωπολιτική αστάθεια είναι μερικά μόνο παραδείγματα. Για να επιβιώσουμε σε αυτόν τον κόσμο, πρέπει να είμαστε πιο ευέλικτοι και έτοιμοι να ανταποκριθούμε στο επόμενο συστημικό σοκ.
*Ο Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού
