Τι πετυχαίνουν οι κυρώσεις; Ένας ειδικός εξηγεί

Οι οικονομικές κυρώσεις έχουν χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο πολέμου για αιώνες. Στην Ευρώπη του 17^ου και 18^ου αιώνα, οι οικονομικές κυρώσεις επιβάλλονταν συχνά από χώρες που βρίσκονταν σε πόλεμο. Περιλάμβαναν απαγορεύσεις στο εμπόριο, το κλείσιμο των λιμανιών έναντι των εχθρών και απαγορεύσεις στο εμπόριο ορισμένων εμπορευμάτων. Οι οικονομικές κυρώσεις συνεχίζουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της τρομοκρατίας, της διάδοσης των πυρηνικών όπλων, των στρατιωτικών συγκρούσεων και άλλων κρίσεων εξωτερικής πολιτικής.

Ο πρωταρχικός στόχος της επιβολής κυρώσεων είναι να αποτρέψουν την κακή συμπεριφορά, να τιμωρήσουν οικονομικά τη χώρα-στόχο και να εξαναγκάσουν στην αλλαγή συμπεριφοράς αυτής τη χώρα. Ωστόσο, η επιτυχία των κυρώσεων εξαρτάται από την επιβολή και την αποτελεσματικότητά τους. Οι προσπάθειες επιβολής κυρώσεων είναι πιο αποτελεσματικές όταν συντονίζονται και εφαρμόζονται πολυμερώς με τους συμμάχους και ο ανεπαρκής σχεδιασμός και η εφαρμογή των πολιτικών κυρώσεων συχνά οδηγεί στο να μην έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Μετά την αρχική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2014, οι Ηνωμένες Πολιτείες επέβαλαν μια σειρά κυρώσεων με σκοπό να τιμωρήσουν και να αποδυναμώσουν τη ρωσική οικονομία μέσω περιορισμών στο εμπόριο και τη χρηματοδότηση. Ωστόσο, αυτές οι κυρώσεις απέτυχαν να αποτρέψουν περαιτέρω επιθετικότητα και γινόμαστε μάρτυρες μιας επιδεινούμενης σύγκρουσης. Δεδομένων αυτών των συνθηκών, παρατηρούμε τώρα την πιο αυστηρή και συντονισμένη προσπάθεια κυρώσεων που καθοδηγούνται από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση για να αποτρέψουν περαιτέρω ρωσικές στρατιωτικές προόδους.

Μακροπρόθεσμα, όλα αυτά τα μέτρα θα έχουν τρομερές συνέπειες για τη ρωσική οικονομία. Ζητήσαμε από τον Jonathan Hackenbroich, συνεργάτη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων να μας παράσχει κάποιο πλαίσιο σχετικά με την ιστορική χρήση των κυρώσεων, πληροφορίες για το πώς διαμορφώνονται οι τρέχουσες πολιτικές κυρώσεων από τα γεωπολιτικά κινήματα των τελευταίων δεκαετιών και τι πρέπει να λάβουν υπόψη τους οι διάφοροι ηγέτες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής καθώς εργάζονται για την προσπάθεια απορρόφησης των οικονομικών κραδασμών των κυρώσεων.

Πώς οι κυρώσεις ως οικονομικό όπλο θεωρούνται εναλλακτική στη στρατιωτική δράση;

Jonathan: Οι οικονομικές κυρώσεις ήταν ένα εργαλείο πολιτικής, παράλληλα με τα στρατιωτικά μέσα, εδώ και αρκετό καιρό. Όμως ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια νέα φάση παγκοσμιοποίησης που χαρακτηρίζεται από την αυξανόμενη χρήση οικονομικών εργαλείων για γεωπολιτικούς (ή γεωοικονομικούς) σκοπούς και συστημική αντιπαλότητα. Μπορεί να δούμε πολέμους δια αντιπροσώπων και έμμεση στρατιωτική αντιπαράθεση, αλλά οι σχέσεις μεταξύ των διαφορετικών βασικών δυνάμεων θα διαμορφωθούν πρώτα και κύρια από τον οικονομικό πόλεμο. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι αυτές οι δυνάμεις θα προσπαθήσουν να αποφύγουν την άμεση αντιπαράθεση για να μη γίνει χρήση πυρηνικών όπλων και επειδή μπορούν πιο εύκολα να χρησιμοποιήσουν ασύμμετρες εξαρτήσεις στην οικονομία – για παράδειγμα πρόσβαση στις χρηματοπιστωτικές αγορές των ΗΠΑ – για άσκηση πίεσης. Μπορούμε να δούμε αυτή την προτίμηση για οικονομικά εργαλεία για την αποφυγή πυρηνικού πολέμου να διαδραματίζεται αυτή τη στιγμή στις σχέσεις των περισσότερων μεγάλων δυνάμεων με τη Ρωσία σχετικά με την επίθεσή της στην Ουκρανία.

Ήταν επιτυχείς οι οικονομικές κυρώσεις τον 20^ο αιώνα; Ποιες ήταν μερικές από τις λανθασμένες παραδοχές σχετικά με τις κυρώσεις;

Οι οικονομικές κυρώσεις είναι μόνο ένα εργαλείο στην εργαλειοθήκη για την επιβολή της παγκόσμιας ειρήνης. Ενώ έχουν επιφέρει μεγάλο οικονομικό πλήγμα στο παρελθόν, ήταν περισσότερο ανεπιτυχείς παρά επιτυχημένες στην επίτευξη του πολιτικού τους στόχου. Ο βασικός καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία των κυρώσεων είναι ο τρόπος με τον οποίο οι κυρώσεις στοχεύουν (στην περίπτωση αυτή τη Ρωσία) έναντι του κόστους αλλαγής της συμπεριφοράς (απόσυρση από την Ουκρανία) σε σύγκριση με το οικονομικό κόστος που επιβάλλεται (δηλαδή αποσύνδεση από τις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές).

Τι έχει διαμορφώσει τη νέα δυναμική των οικονομικών κυρώσεων τον τελευταίο καιρό;

Ο πόλεμος των ΗΠΑ κατά της τρομοκρατίας τη δεκαετία του 2000 έφερε επανάσταση στην πολιτική των κυρώσεων. Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν την κεντρική τους θέση στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα για να πείσουν τις τράπεζες σε όλο τον κόσμο να απόσχουν από τη διευκόλυνση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, να κλείσουν λογαριασμούς και να παγώσουν περιουσιακά στοιχεία στα οποία η Al Quaeda δεν μπορούσε πλέον να έχει πρόσβαση για τις δραστηριότητές της. Οι τελευταίες κυρώσεις στη Ρωσία είναι τώρα ένας συνδυασμός στοχευμένων μέτρων κατά ολιγαρχών, τεράστιων οικονομικών κυρώσεων και πιο μακροπρόθεσμων εμπορικών κυρώσεων, που επιβλήθηκαν από έναν ευρύ συνασπισμό πολλών βασικών χωρών του διεθνούς οικονομικού συστήματος.

Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι πιθανές συνέπειες της τρέχουσας παγκόσμιας ευθυγράμμισης με τις οικονομικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας; Θα μπορούσε αυτό να οδηγήσει σε «επεκτατική αυτάρκεια»;

Ένα αυξανόμενο μέρος του παγκόσμιου εμπορίου θα βασίζεται στην εξουσία και όχι σε κανόνες. Αυτή είναι η πιο σημαντική τάση. Μια χώρα όπως η Ρωσία θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες που προκύπτουν από την αποσύνδεση από μεγάλα τμήματα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και την ταχεία και ευρεία απομόνωση. Η Κίνα παρακολουθεί, φυσικά, στενά τις κυρώσεις της Δύσης και ένα μάθημα είναι ότι η ισχύς και ο έλεγχος των ΗΠΑ στα κρίσιμα σημεία της παγκόσμιας οικονομίας παραμένει απαράμιλλη. Αλλά η χρήση της ίδιας τακτικής για την Κίνα θα ήταν εξαιρετικά δύσκολη για τη Δύση.

Ποιος είναι ο ρόλος που διαδραματίζουν οι αναπτυσσόμενες οικονομίες όταν λαμβάνει χώρα μια τέτοια γεωοικονομική αναδιάρθρωση; Τι μπορούν να κάνουν για να μειώσουν τις οικονομικές επιπτώσεις από τις κυρώσεις;

Οι αναπτυσσόμενες οικονομίες ανησυχούν πολύ περισσότερο για τις ελλείψεις βασικών αγαθών, σε μια εποχή που συζητάμε κυρίως την εξάρτηση της Ευρώπης από την ενέργεια της Ρωσίας. Στις αναπτυσσόμενες χώρες θα δούμε, και ήδη αρχίζουμε να βλέπουμε, απαγορευτικά υψηλές τιμές και ελλείψεις τροφίμων που επηρεάζουν περισσότερο τους πληθυσμούς τους.

Εκείνες που θα αντεπεξέλθουν καλύτερα τείνουν να έχουν τα καλύτερα δίκτυα για την οικονομική διπλωματία και έχουν τη δυνατότητα να υποκαταστήσουν περισσότερες εισαγωγές σε τοπικό επίπεδο. Θα είναι όμως πολύ δύσκολο για κάποιες. Γενικότερα, οι αναπτυσσόμενες χώρες μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπίσουν την εκροή κεφαλαίων σε ασφαλή καταφύγια στις ανεπτυγμένες οικονομίες και είναι πιθανό να έχουν λιγότερες πιθανότητες να προσελκύσουν τμήματα των παγκόσμιων αλυσίδων εφοδιασμού και παραγωγής, καθώς οι παγκόσμιοι οικονομικοί κόμβοι νοιάζονται περισσότερο για την ασφάλεια των αλυσίδων εφοδιασμού παρά για τους υψηλότερους βαθμούς απόδοσης.

Τι είδους μέτρα θα πρέπει να λάβουν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι ιδιωτικές εταιρείες μεσοπρόθεσμα, όταν η παγκόσμια οικονομία αρχίσει να κινείται προς τη διόρθωση μετά το πλήγμα από την οικονομική ζημιά των κυρώσεων;

Πολλά είναι ακόμα ρευστά και εξαρτώνται από το πώς θα εξελιχθεί η τρέχουσα επιβολή κυρώσεων και ο πόλεμος. Μπορούμε να πούμε ότι πολλές εταιρείες χρειάζονται πολύ μεγαλύτερη γεωπολιτική τεχνογνωσία και θα πρέπει να συνυπολογίσουν τον γεωπολιτικό κίνδυνο σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στις επενδυτικές και εμπορικές τους επιλογές. Θα υπάρξει επίσης ανάγκη για μόνιμο γεωοικονομικό διάλογο μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής και των ιδιωτικών εταιρειών.