Η επιχείρηση είναι υπόθεση οικογενειακή
Η επιχειρηματικότητα στην Ελλάδα μοιάζει με οικογενειακή υπόθεση. Κι αυτό διότι η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων σήμερα ιδρύθηκαν και συνεχίζουν να διοικούνται από τα μέλη της οικογένειας που ξεκίνησαν το επιχειρηματικό τους ταξίδι ακόμη και περισσότερες από μια γενιές πίσω στο παρελθόν.
Η KPMG επιδιώκει μέσω του 7ου Family Business Forum που θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά στις 12 Μαΐου να μεταφέρει τους συμμετέχοντες το κεντρικό της μήνυμα, “Making it a success story”. Μέσα από τις συζητήσεις του συνεδρίου, θα αναλυθούν και θα παρουσιαστούν όλες οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι οικογενειακές επιχειρήσεις σήμερα, ούτως ώστε να αναδειχθούν τα δυνατά τους σημεία τα οποία δρουν ως καταλύτες για την επιτυχία.
Επιπλέον θα δοθούν απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα, όπως:
– Ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες της διοίκησης των οικογενειακών επιχειρήσεων;
– Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζουν σε θέματα διαδοχής και ανάπτυξης της νέας γενιάς;
– Πώς «χτίζεται» η μακροπρόθεσμη στρατηγική και πώς διασφαλίζεται ο οικογενειακός πλούτος;
Ο Deputy Senior Partner της KPMG στην Ελλάδα, Βαγγέλης Αποστολάκης, δίνει το στίγμα της φετινής διοργάνωσης και απαντά σε ορισμένα από τα κρίσιμα ζητήματα τα οποία πρόκειται να αναλυθούν στις 12 Μαΐου.
Ποια είναι τα κυριότερα θέματα στα οποία αναμένεται να επικεντρωθεί το φετινό Family Business Forum της KPMG;
Φέτος, πιστοί στο ετήσιο ραντεβού μας διοργανώνουμε το 7ο Family Business Forum, στις 12 Μαΐου ψηφιακά και ελπίζω του χρόνου δια ζώσης. Τα θέματα που έχουμε επιλέξει φέτος παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και εστιάζουν τόσο σε θέματα οικογενειακής διακυβέρνησης και συνοχής όσο και σε θέματα βέλτιστου επιχειρείν από τη σκοπιά της οικογενειακής επιχείρησης. Όπως κάθε χρόνο θα έχουμε και μία συζήτηση πάνελ με επιχειρηματίες, ιδιοκτήτες οικογενειακών επιχειρήσεων. Ενδεικτικά αναφέρω κάποιες από τις θεματικές ενότητες του Φόρουμ
- Φορολογικά ζητήματα και παρουσίαση της Ελληνικής Holding Company
- Νομικά ζητήματα και η χρησιμότητα και διαμόρφωση μιας συμφωνίας μετόχων
- Η διάχυση της επιχειρηματικής φιλοσοφίας και του επιχειρηματικού προσανατολισμού στη νέα γενιά ως προϋπόθεση επιτυχίας
- Η συν-διοίκηση στην οικογενειακή επιχείρηση: προκλήσεις και κρίσιμοι παράγοντες επιτυχίας
- Θέματα χρηματοδότησης, συγχωνεύσεων και εξαγορών στις οικογενειακές επιχειρήσεις
- Η καλλιέργεια και διασφάλιση της οικογενειακής ενότητας και συνοχής
- Προ-παρουσίαση των σημαντικότερων ευρημάτων της παγκόσμιας έρευνας της KPMG που θα κυκλοφορήσει στις 19 Μαΐου
Στη συζήτηση-πάνελ επιδιώκουμε να προσφέρουμε στην επιχειρηματική κοινότητα στην Ελλάδα την ευκαιρία να ακούσει τα «μυστικά» της επιτυχημένης πορείας των οικογενειακών τους επιχειρήσεων από τα ίδια τα μέλη επιχειρηματικών οικογενειών που εμπλέκονται στη διοίκηση ή διακυβέρνηση των επιχειρήσεών τους και στόχος είναι να μοιραστούν με το κοινό τις σκέψεις, γνώσεις και εμπειρίες τους σχετικά με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των οικογενειακών επιχειρήσεων και το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα αυτών σε μια αγορά με δυναμικές αλλαγές.
Θεωρώ ότι η θεματολογία μας φέτος καθιστά το φόρουμ της KPMG a must attend event για όλες τις οικογένειες που επιχειρούν και τους απασχολούν θέματα διαδοχής στην διοίκηση αλλά και στην ιδιοκτησία της επιχείρησης, αρμονίας και οικογενειακής συνοχής στην οικογένεια, ανάπτυξης, οργανικής ή μέσω εξαγορών, χρηματοδότησης αλλά και πιθανής αναζήτησης στρατηγικών επενδυτών ακόμα και αποεπένδυσης, δομή εταιρικών σχημάτων για φορολογικούς και λειτουργικούς σκοπούς κλπ.
Ποια είναι η «γεωγραφία» των ελληνικών οικογενειακών επιχειρήσεων;
Οι οικογενειακές επιχειρήσεις στην Ελλάδα (αλλά και παγκοσμίως) αποτελούν τον πυρήνα της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα. Αποτελούν το 85% και πλέον των Ελληνικών επιχειρήσεων και απασχολούν τη συντριπτική πλειοψηφία των εργαζομένων με αντίστοιχη συμμετοχή στο ΑΕΠ της χώρας. Προέρχονται από όλους τους κλάδους, βρίσκονται σε όλη την επικράτεια και είναι κάθε μεγέθους, από την πολύ μικρή «papa & mama» επιχείρηση έως τις πολύ μεγάλες με τεράστιους τζίρους και χιλιάδες εργαζόμενους. Για να γίνει σαφέστερο, εμείς υιοθετήσαμε έναν απλό ορισμό, «οικογενειακή επιχείρηση είναι μια επιχείρηση που ανήκει ή ελέγχεται από μια ή περισσότερες οικογένειες». Αγγλιστί ένας όρος που περιγράφει ωραία το προφίλ αυτών των επιχειρήσεων είναι «Private Enterprises».
Ακούμε συχνά ότι οι μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις είναι η «ραχοκοκαλιά» της ελληνικής οικονομίας. Ποια είναι η πραγματική δυναμική τους και τα αναπτυξιακά τους περιθώρια;
Η δυναμική των οικογενειακών επιχειρήσεων είναι τεράστια για τους εξής λόγους: οι αποφάσεις λαμβάνονται γρήγορα πολλές φορές γύρω από το οικογενειακό τραπέζι ή στο «οικογενειακό συμβούλιο», απλό ή δομημένο, ο χρονικός ορίζοντας είναι μεγαλύτερος αφού η επιχείρηση αποτιμάται και μετρά τις «αποδόσεις» της σε γενιές και όχι οικονομικά τρίμηνα και η χρηματοδότηση αναπτυξιακών σχεδίων συχνά διασφαλίζεται σε μεγάλο βαθμό από τους ίδιους τους μετόχους, αφού οι μέτοχοι συνήθως αφήνουν αρκετά κέρδη μέσα στην επιχείρηση για επενδύσεις και ανάπτυξη.
Λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες της εποχής και κυρίως το αυξημένο κόστος σε ενέργεια και εφοδιαστική αλυσίδα και την περιορισμένη πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό, ποιες είναι οι βασικές προϋποθέσεις για να μείνει «ζωντανή» μια οικογενειακή επιχείρηση σήμερα στην Ελλάδα;
Οι οικογενειακές επιχειρήσεις όπως και κάθε επιχείρηση δοκιμάζεται αυτή την περίοδο με τις αλλεπάλληλες προκλήσεις και δυσκολίες. Ένας σημαντικός παράγοντας είναι η ταχύτητα και ευκολία ανάδρασης και η δυνατότητα έξυπνου και αποτελεσματικού μετασχηματισμού. Πρόσφατα η KPMG ολοκλήρωσε μια μελέτη σε παγκόσμια κλίμακα με τίτλο «Επανεκκίνηση, αναπροσαρμογή, ανανέωση – Επιτυγχάνοντας διαχρονικά μια κουλτούρα συνεχούς μετασχηματισμού στις οικογενειακές επιχειρήσεις», όπου διερευνώνται οι τρόποι που οι οικογενειακές επιχειρήσεις προωθούν συνεχείς καινοτομίες, που προετοιμάζουν τις επιχειρήσεις και τις οικογένειες τους για την αξιοποίηση μελλοντικών ευκαιριών αλλά και αντιμετώπιση των προκλήσεων που διαμορφώνονται σήμερα.
Επίσης, η έρευνα επιβεβαίωσε ότι η ταχύτητα, η ευελιξία, η δυνατότητα ανάληψης λελογισμένου ρίσκου, η «συστράτευση» της οικογένειας και εμπλοκή της νεότερης γενιάς που φέρνει άλλες, σύγχρονες δεξιότητες στο προσκήνιο, αποτελούν σημαντικά χαρακτηριστικά ανθεκτικότητας των οικογενειακών επιχειρήσεων. Αναμφίβολα τα αυξημένα κόστη στην ενέργεια, η «αναστάτωση» στην εφοδιαστική αλυσίδα, ο πόλεμος στην Ουκρανία και όλα αυτά τα απρόβλεπτα και έκτακτα γεγονότα που συμβαίνουν δοκιμάζουν τις επιχειρήσεις. Τα παραπάνω χαρακτηριστικά όμως καθιστούν τις οικογενειακές επιχειρήσεις πιο ανθεκτικές, με μεγαλύτερες πιθανότητες όχι μόνο επιβίωσης αλλά και εκμετάλλευσης και αξιοποίησης των ευκαιριών που δημιουργούνται.
Η χρηματοδότηση είναι μια ακόμα πρόκληση, αλλά για τις υγιείς οικογενειακές επιχειρήσεις με όραμα, ισχυρό business case, δεμένη οικογένεια προσανατολισμένη στον κοινό σκοπό, η χρηματοδότηση είναι ευκολότερη, αλλά και η διάθεση ιδίων κεφαλαίων όπου χρειάζεται παρέχει πρόσθετες διεξόδους.
Μια από τις πλέον κυρίαρχες απόψεις για την επόμενη μέρα των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων είναι η επιλογή των συγχωνεύσεων. Κατά πόσο θεωρείτε ότι αυτή η διέξοδος είναι εφικτή για τις ελληνικές οικογενειακές επιχειρήσεις και τις ιδιαιτερότητες που τις διακρίνουν;
Γενικότερα στην Ελλάδα υπάρχει υπερβολικά μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων, οι περισσότερες μικρές και πολύ μικρές. Σε πολλούς κλάδους οι συγχωνεύσεις φαίνεται να είναι μονόδρομος και είναι ο βέλτιστος τρόπος να παραμείνουν ζωντανές αυτές οι επιχειρήσεις και να ανταπεξέλθουν στις προκλήσεις και τα προβλήματα της εποχής που έχουν οξυνθεί με τις παγκόσμιες εξελίξεις. Ενώ είναι πρόδηλο ότι η λύση των συγχωνεύσεων μπορεί να προσφέρει μια διέξοδο, δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται. Οι λόγοι είναι πολλοί και έχουν να κάνουν τόσο με αμιγώς επιχειρηματικά διλήμματα, όσο και με συναισθηματικά/οικογενειακά.
Επιχειρηματικά, είναι δύσκολο να αποτιμηθεί μια εταιρεία και να προσδιορισθεί η αξία της χωρίς την έξωθεν βοήθεια. Πρέπει να υπάρχουν συνέργειες και συμπληρωματικότητα προϊόντων, υπηρεσιών, πελατειακής βάσης, επιχειρηματικής στρατηγικής. Είναι δύσκολο να αποφασισθεί το μετά τη συγχώνευση status quo. Ποιος κάνει τι. Τι ρόλους, υποχρεώσεις δικαιώματα και εξουσίες έχουν τα μέλη της κάθε οικογένειας κλπ. Επίσης υπάρχουν και «soft» θέματα που αν αγνοηθούν μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στη μετά συγχώνευση εποχή. Όπως πόσο συμβατές είναι οι κουλτούρες των δυο εταιριών/οικογενειών, ποιο είναι το όραμα τους, ο σκοπός τους (πού θέλουμε να πάμε ως επιχείρηση και οικογένεια) και πόσο κοινό είναι το αξιακό τους σύστημα (ποιες είναι οι αξίες και οι συμπεριφορές εντός και εκτός επιχείρησης που θα μας οδηγήσουν στην επιτυχία του κοινού τους σκοπού).
Μπορεί μια ελληνική οικογενειακή επιχείρηση να είναι εξωστρεφής;
Η εξωστρέφεια είναι ένα απαραίτητο συστατικό για την ανάπτυξη μιας επιχείρησης, αλλά δεν αφορά όλες τις επιχειρήσεις. Ποικίλει ανάλογα με τον κλάδο και πολλές φορές το μέγεθος. Η ανάπτυξη σε άλλες αγορές είναι μια πολύ σοβαρή και δύσκολη υπόθεση και απαιτεί καλό προγραμματισμό, σοβαρή και συστηματική έρευνα, χρόνο και χρήμα.
Θεωρητικά οι περισσότεροι κλάδοι παρουσιάζουν τέτοιες ευκαιρίες και δυνατότητες, αλλά εκεί που ενδεχομένως υπάρχει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα είναι σε προϊόντα που η ελληνική ταυτότητα και η ελληνική προέλευση το παρέχει. Για τις οικογενειακές επιχειρήσεις, η οικογένεια πρέπει να αποφασίσει ότι η διεύρυνση σε άλλες αγορές είναι μέσα στο σκοπό και στην αποστολή τους. Επίσης πρέπει να αναγωρίζουν τους κινδύνους και τις επενδύσεις που συνεπάγονται και να κατανοήσουν τις μακροχρόνιες και σημαντικές απαιτήσεις που χρειάζονται.
Η σύγχρονη έρευνα στον χώρο των επιχειρήσεων βεβαίως έχει μεταφέρει την έμφαση από τον κλάδο και το μέγεθος μιας επιχείρησης ως αίτια της εξωστρέφειας, στον επιχειρηματικό προσανατολισμό των ιδρυτών της επιχείρησης. Συχνά, αυτή η επιχειρηματική οπτική αποτελεί σημαντικό μέρος του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος και τότε θα πρέπει αφενός να υιοθετείται συνειδητά από την οικογένεια που επιχειρεί και αφετέρου να διαφυλάσσεται για και να αναπτύσσεται από τις επόμενες γενεές. Για τη σημασία που έχουν οι διάφοροι επιχειρηματικοί προσανατολισμοί για την επιβίωση μιας οικογενειακής επιχείρησης και για τη δυσκολία διατήρησής τους από γενιά σε γενιά, θα αναφερθούμε εκτενέστερα σε σχετική παρουσίαση στο 7ο Family Business Forum.
Πώς οργανώνεται η ομαλή μετάβαση μιας οικογενειακής επιχείρησης στην επόμενη γενιά;
Η πρόκληση της διαδοχής είναι από τις σημαντικότερες και δυσκολότερες προκλήσεις που νομοτελειακά μια οικογενειακή επιχείρηση θα αντιμετωπίσει, και ενόσω μεταφέρεται από γενιά σε γενιά περισσότερες από μια φορά. Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι όταν λέμε διαδοχή υποκρύπτονται δύο έννοιες: Η διαδοχή στη διοίκηση και η διαδοχή στην ιδιοκτησία. Συχνά μπορεί να ταυτίζονται, αλλά δεν είναι απαραίτητο ειδικά όταν υπάρχουν αρκετοί διάδοχοι.
Η διαδοχή στη διοίκηση, δηλαδή ποιος θα είναι ο επικεφαλής της οικογενειακής επιχείρησης, εφόσον δεν ακολουθείται η προσέγγιση «δίνω το δαχτυλίδι», είναι μια διαδικασία προετοιμασίας που πρέπει να αρχίζει νωρίς. Αρκετοί μελετητές ορίζουν το χρονικό διάστημα έως και δέκα χρόνια πριν τη στιγμή που η απερχόμενη γενιά επιθυμεί να αποχωρήσει και εφόσον υπάρχουν υποψήφια μέλη της οικογένειας στην κατάλληλη για προετοιμασία ηλικία. Συχνά υποψήφιοι διάδοχοι θα μπορούσαν να είναι όλα τα μέλη της επόμενης γενιάς και σε περίπτωση που αυτά δεν επιθυμούν ή δεν διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα και δεξιότητες, θα πρέπει η οικογένεια να αποφασίσει αν θα αναζητηθεί διάδοχος στη Διοίκηση της επιχείρησης εκτός της οικογένειας ή αν η επιχείρηση θα πουληθεί. Οι υποψήφιοι διάδοχοι θα πρέπει:
- Να έχουν την ισχυρή θέληση, κίνητρα, στόχους και αξίες
- Να διαθέτουν τα απαραίτητα τυπικά και ουσιαστικά προσόντα
- Να είναι αποδεκτοί από το ευρύτερο περιβάλλον της επιχείρησης.
- Να είναι πιστοί και αφοσιωμένοι στην επιχείρηση και την οικογένεια.
Κατά τη διαδικασία προετοιμασίας καθορίζονται οι τομείς που θα πρέπει οι υποψήφιοι να αποκτήσουν εμπειρία, το απαιτούμενο ελάχιστο διάστημα ανά θέση και ο τρόπος αξιολόγησης της απόδοσης σε κάθε θέση. Όταν έρθει η ώρα της επιλογής του καταλληλότερου, ο τρόπος αξιολόγησης και επιλογής πρέπει να έχει συμφωνηθεί εκ των προτέρων. Αν θα είναι εσωτερική υπόθεση και ποιοι αποφασίζουν ή αν θα εμπλακεί τρίτος ανεξάρτητος σύμβουλος που θα προσφέρει τα φώτα του.
Κάντε την εγγραφή σας εδώ για να παρακολουθήσετε το 7ο Family Business Forum της KPMG
