Αντιμέτωπες με ύφεση και πληθωρισμό οι κεντρικές τράπεζες

Όταν οι οικονομίες καθηλώνονται, όπως απειλούν να κάνουν σχεδόν παντού στις μέρες μας, οι πολιτικοί συνήθως παρέχουν δημοσιονομική στήριξη για να αλλάξουν τα πράγματα. Αυτή τη φορά, όμως, φαίνεται πιο περίπλοκο, γράφει το Bloomberg.

Η πανδημία έχει αφήσει τις κυβερνήσεις στον ανεπτυγμένο κόσμο με μεγαλύτερα ελλείμματα και χρέη. Αλλά υπάρχει κι ένα πιο πιεστικό πρόβλημα: ο υψηλός πληθωρισμός. Υπεύθυνες είναι οι δαπάνες για τον Covid-19, εκτιμούν πολλοί οικονομολόγοι. Και δεδομένου ότι οι εφοδιαστικές αλυσίδες παραμένουν μπλοκαρισμένες, το τυπικό μέτρο που καταπολεμά την ύφεση και βάζει μετρητά στις τσέπες των καταναλωτών κινδυνεύει να αυξήσει τις ήδη αυξημένες τιμές.

Αυτό είναι το φόντο της δημοσιονομικής μάχης που φουντώνει σε πολλές χώρες, και που έχει καταγράψει το πρώτο «θύμα» σε μεγάλη χώρα. Η κυβέρνηση του Μάριο Ντράγκι στην Ιταλία κατέρρευσε στις 21 Ιουλίου, αφού οι κυβερνητικοί εταίροι απέσυραν τη στήριξή τους θεωρώντας ότι δεν ήταν αρκετά μεγάλο το πακέτο βοήθειας που θα προσφερόταν στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που παλεύουν να πληρώσουν τους υψηλούς λογαριασμούς ενέργειας.

Στη Βρετανία πάλι, κύριο θέμα στη μάχη για τη διαδοχή του Μπόρις Τζόνσον είναι η δημοσιονομική πολιτική. Οι δύο φιναλίστ διαφωνούν πάνω στο ερώτημα: άμεσες φορολογικές περικοπές ή ελεγχόμενη στοχευμένη ανακούφιση για να μην υπονομευτεί η προσπάθεια της Τράπεζας της Αγγλίας να τιθασεύσει τον πληθωρισμό;

Η διάσταση μεταξύ προϋπολογισμών και κεντρικών τραπεζών δεν είναι βρετανικό φαινόμενο. Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σε χώρες που υποφέρουν από υψηλό πληθωρισμό «η δημοσιονομική πολιτική μπορεί στοχευμένα να στηρίξει τα ευάλωτα νοικοκυριά, αλλά δεν πρέπει να επεκταθεί στο σύνολο», λέει ο οικονομολόγος του ΔΝΤ Πιερ-Ολιβιέ Γκουρινσά.

Βέβαια, πολλές χώρες στον αναπτυσσόμενο κόσμο δεν έχουν αυτή την επιλογή ούτως ή άλλως. Πέρα από την πανδημία, οι υψηλές τιμές σε τρόφιμα και ενέργεια, σε συνδυασμό με το αυξανόμενο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, οδηγούν κατευθείαν προς αναζήτηση βοήθειας στο ΔΝΤ.

Η λιτότητα, τυπική συνταγή οικονομολόγων και επενδυτών για τον περιορισμό του πληθωρισμού, δεν είναι δημοφιλής σ’ αυτούς στους οποίους επιβάλλεται. Εξάλλου, πολλές χώρες μπορούν να υποστηρίξουν ότι ο πληθωρισμός προέρχεται από το εξωτερικό και όχι από ανεξέλεγκτη ζήτηση στο εσωτερικό. Έτσι, θα μπορούσε να υπάρξει περιθώριο για τόνωση των οικονομιών χωρίς να πιεστούν επιπλέον οι τιμές.

Ακόμη και στις ΗΠΑ, όπου σημειώθηκε η μεγαλύτερη τόνωση της οικονομίας λόγω πανδημίας και καταγράφηκε η ισχυρότερη καταναλωτική έκρηξη, το Κογκρέσο θα μπορούσε να αναλάβει δράση εάν η οικονομία επιδεινωθεί αρκετά, δηλώνει η πρώην οικονομολόγος της Federal Reserve Κλόντια Σαμ. «Εξακολουθεί να επικρατεί η άποψη ότι σε μια ύφεση κάτι θα κάνει το Κογκρέσο. Αυτό περιμένει ο κόσμος», λέει.

Προς το παρόν, στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου η ύφεση παραμένει στη σφαίρα του κινδύνου, ενώ ο πληθωρισμός είναι μια πραγματικότητα. Όπως οι κεντρικοί τραπεζίτες, έτσι και οι πολιτικοί, που είναι υπεύθυνοι για τους προϋπολογισμούς, πρέπει να συνυπολογίσουν και τις δύο παραμέτρους, συνεχίζει το Bloomberg. Σε Ιταλία, Βρετανία και ΗΠΑ η προσεχής περίοδος αναμένεται πολιτικά θερμή.

Ιταλία

Αιτήματα για πρόσθετες δαπάνες με στόχο να αμβλυνθεί το πλήγμα από την ενεργειακή κρίση θα κυριαρχήσουν στην εκστρατεία για τις εκλογές του Σεπτεμβρίου. Ο Ντράγκι δήλωνε ότι υπάρχει περιθώριο δαπανών χωρίς να διευρυνθεί το δημοσιονομικό κενό της Ιταλίας, χάρη στη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στα βελτιωμένα φορολογικά έσοδα. Πρότεινε επιδοτήσεις για λογαριασμούς ενέργειας και υψηλότερο κατώτατο μισθό, υποστηρίζοντας ότι δεν θα ανατροφοδοτήσουν τον πληθωρισμό.

Κάποιοι εταίροι του ήθελαν περισσότερα. Σε μια συζήτηση πριν από την ανατροπή του Ντράγκι, ο Ματέο Σαλβίνι της δεξιάς Λέγκας ζήτησε «50 δισεκατομμύρια ευρώ στις τσέπες των Ιταλών» μέχρι το τέλος του έτους. Ωστόσο, είναι απίθανο κάποια ιταλική κυβέρνηση να μπορεί να προχωρήσει σε τέτοιες παροχές, καθώς λόγω του υψηλού χρέους της η χώρα χρειάζεται βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να κρατήσει μακριά τους κερδοσκόπους. Όταν η ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια στις 21 Ιουλίου, είπε ότι είναι έτοιμη να αγοράσει περισσότερα ομόλογα από οικονομικά ασθενέστερες χώρες, όπως η Ιταλία, ώστε να αποτρέψει την επανάληψη της κρίσης δημόσιου χρέους της περασμένης δεκαετίας. Οι προϋποθέσεις για τέτοιου είδους υποστήριξη παραμένουν άγνωστες, ενισχύοντας την ανησυχία των επενδυτών.

Βρετανία

Στήριξη της ανάπτυξης και συγκράτηση του πληθωρισμού συνοψίζουν το ντιμπέιτ για την ηγεσία του Συντηρητικού Κόμματος και την πρωθυπουργία. Η υπουργός Εξωτερικών Λιζ Τρας θέλει να μειώσει άμεσα τον φόρο εισοδήματος και να ακυρώσει την προγραμματισμένη αύξηση της εταιρικής φορολόγησης, προκειμένου να τονωθεί η ανάπτυξη. Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Ρίσι Σουνάκ υπόσχεται μείωση των φόρων αφού συγκρατηθεί ο πληθωρισμός. Αρκείται στην άμεση αναστολή του ΦΠΑ στα καύσιμα για τα νοικοκυριά.

Με τον πληθωρισμό να ξεπερνά το 9%, πολλοί οικονομολόγοι εμφανίζονται βέβαιοι ότι η ύφεση στη χώρα δεν θα αποφευχθεί. «Το Υπουργείο Οικονομικών πρέπει να σκεφτεί πολύ προσεκτικά τη λιτότητα», λέει ο Ντέιβιντ Όουεν της Saltmarsh Economics.

Η κυβέρνηση έχει ήδη προσφέρει 37 δισ. στερλίνες στα νοικοκυριά για την αντιμετώπιση του αυξημένου κόστους διαβίωσης. Ο Σουνάκ προειδοποιεί για τον αντίκτυπο στους κατόχους στεγαστικών δανείων και στο κόστος εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους εάν η δημοσιονομική χαλάρωση αναγκάσει την Τράπεζα της Αγγλίας να επισπεύσει την επόμενη αύξηση επιτοκίων.

Ηνωμένες Πολιτείες

Η Fed βασίζεται σε μεγάλες αυξήσεις επιτοκίων για να καταπολεμήσει τον πληθωρισμό από το υψηλό των τεσσάρων δεκαετιών. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο «ένοχος» είναι τα πλουσιοπάροχα μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας, άρα δεν υπάρχει διάθεση να πέσει άλλο χρήμα. Η οικονομία δεν έχει φτάσει σε επίπεδα συναγερμού που θα απαιτούσαν δράση πριν από τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου, όταν οι Δημοκρατικοί πρέπει να υπερασπιστούν την ισχνή πλειοψηφία τους στο Κογκρέσο. Αλλά, ακόμη και μετά απ’ αυτό, λέει ο Τόμπιν Μάρκους, αναλυτής στην εταιρεία επενδυτικών ερευνών Evercore ISI, «δεν φαίνεται πως τα πράγματα θα γίνουν τόσο άσχημα ώστε να δούμε δικομματική στροφή προς τη δημοσιονομική ελάφρυνση».

Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν δεν μπόρεσε να περάσει πολλά από τα μακροπρόθεσμα προγράμματα δαπανών του μέσω του Κογκρέσου. Δημοκρατικοί γερουσιαστές υποστήριξαν ότι θα επιδεινωνόταν ο πληθωρισμός, αντιπροτείνοντας περισσότερες αυξήσεις φόρων παρά νέες δαπάνες.

Ο Λευκός Οίκος είπε τον περασμένο μήνα ότι μελετά προτάσεις Δημοκρατικών για εκπτώσεις για τα νοικοκυριά. Ωστόσο, σε αντίθεση με την Ευρώπη, οι ΗΠΑ είναι χώρα που παράγει πετρέλαιο και φυσικό αέριο, κατά συνέπεια υιοθετεί διαφορετική ενεργειακή πολιτική. Οι Ρεπουμπλικάνοι ενδιαφέρονται περισσότερο να κατηγορήσουν τους Δημοκρατικούς ότι συνέβαλαν στην αύξηση των τιμών μέσω υπερβολικών ρυθμίσεων παρά να συζητήσουν επιδοτήσεις προς τους καταναλωτές, λέει ο Μάρκους.