Προσχέδιο Προϋπολογισμού 2023: Ζητούμενο η ανθεκτικότητα στην καταιγίδα
Σε περιβάλλον «τέλειας καταιγίδας» το 2023 και με επιταχυντή το Ταμείο Ανάκαμψης, η ελληνική οικονομία καλείται να επιβεβαιώσει την ανθεκτικότητα που επέδειξε το 2022 υποστηριζόμενη από τα δημοσιονομικά μέτρα.
Το προσχέδιο του προϋπολογισμού 2023 προβλέπει ανάπτυξη 5,3% φέτος (από 4,5% που είχε προβλεφθεί στον κρατικό προϋπολογισμό 2022 και 3,1% στο Πρόγραμμα Σταθερότητας) και 2,1% το 2023 διατηρώντας προβάδισμα στην Ευρωζώνη όπου η ανάπτυξη εκτιμάται κατά μέσο όρο σε 1,4% τον επόμενο χρόνο.
Η προσήλωση στην απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας αναμένεται να φέρει επιτάχυνση της ετήσιας συμβολής του στην ανάπτυξη στις 1,9 ποσοστιαίες μονάδες. Πρόκειται για τον κύριο μοχλό επενδύσεων του 2023, με τον όγκο τους να προβλέπεται ενισχυμένος κατά 16% σε σχέση με το 2022. Είναι επίσης βασικός παράγοντας ανθεκτικότητας της αγοράς εργασίας, όπου προβλέπεται μείωση κατά 0,3 ποσοστιαίες μονάδες το 2023, σε ποσοστό 12,6%.
Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης για την κατάρτιση του προσχεδίου του προϋπολογισμού του 2023 είχε να συγκεράσει μια σειρά από αβεβαιότητες εν μέσω δυσμενών προοπτικών της παγκόσμιας οικονομίας: ενεργειακή κρίση, πληθωριστικές πιέσεις σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, αυξημένες δαπάνες για το σύστημα υγείας αλλά και για την αμυντική θωράκιση της χώρας.
Εξάλλου, στο εισαγωγικό σημείωμα του υπουργείου Οικονομικών επισημαίνονται οι κίνδυνοι και τονίζεται ότι ο προϋπολογισμός του 2023 καταρτίζεται υπό συνθήκες εξαιρετικά υψηλής αβεβαιότητας, αναφορικά με τις γεωπολιτικές εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο.
Βασικοί δείκτες και έσοδα
Σημειώνεται ότι πρωτεύων παράγοντας της ανάπτυξης στο σύνολο του 2022 εκτιμάται η πραγματική εγχώρια ζήτηση, αλλά είναι ζητούμενο εάν αυτή η τάση θα επιβεβαιωθεί το 2023. Εξάλλου ήδη το 2022 παρά την διπλή αύξηση του κατώτατου μισθού, τα δημοσιονομικά μέτρα στήριξης νοικοκυριών και επιχειρήσεων που έφτασαν τα 9 δισ. ευρώ για την αντιμετώπιση της ενεργειακής κρίσης και της πανδημίας και τις άλλες παρεμβάσεις η αγοραστική δύναμη των πολιτών δέχεται πιέσεις από τις αυξήσεις των τιμών.
Για το 2023, με ανάπτυξη 2,1%, πληθωρισμό αυξημένο κατά 3% (έναντι 5,3% και 8,8% αντίστοιχα το 2022) και επιστροφή σε πρωτογενή πλεονάσματα έχει προβλεφθεί κονδύλι 1 δισ. ευρώ για επιδοτήσεις ρεύματος και 3,5 δισ. ευρώ για μόνιμα μέτρα στήριξης της οικονομίας.
Σύμφωνα με τις προβλέψεις, μετά το πρωτογενές έλλειμμα 2% του ΑΕΠ του 2022, για το 2023 το πρωτογενές αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης σε δημοσιονομική βάση προβλέπεται να διαμορφωθεί σε πλεόνασμα 1,624 δισ. ευρώ ή 0,7% του ΑΕΠ. Προβλέπεται επίσης αύξηση εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού σε δημοσιονομική βάση κατά 527 εκατ. ευρώ ή 0,9% έναντι του 2022.
Οι φόροι σε αγαθά και υπηρεσίες προβλέπονται αυξημένοι κατά 668 εκατ. ευρώ, οι φόροι και δασμοί σε εισαγωγές προβλέπονται μειωμένοι κατά 5 εκατ. ευρώ, οι τακτικοί φόροι ακίνητης περιουσίας προβλέπονται αμετάβλητοι και οι λοιποί φόροι παραγωγής προβλέπονται αυξημένοι κατά 182 εκατ. ευρώ λόγω κυρίως του προβλεπόμενοι αυξημένου μερίσματος από την ΤτΕ κατά 179 εκατ. ευρώ. Επίσης, ο φόρος εισοδήματος προβλέπεται αυξημένος κατά 682 εκατ. ευρώ ενώ σταθερά έσοδα προβλέπονται από τους φόρους κεφαλαίου και τις κοινωνικές εισφορές. Μείωση κατά 2,4 δισ. ευρώ προβλέπεται στις μεταβιβάσεις λόγω κυρίως των μειωμένων εσόδων του συγχρηματοδοτούμενου σκέλους του ΠΔΕ και της μη πρόβλεψης για είσπραξη εσόδων από ANFAs, SMPs και τόκους EFSF λόγω ολοκλήρωσης του προγράμματος. Αντίθετα αυξημένα αναμένονται τα έσοδα του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας κατά 267 εκατ. ευρώ.
Τα λοιπά τρέχοντα έσοδα προβλέπονται αυξημένα κατά 1,3 δισ. ευρώ, οι πωλήσεις παγίων περιουσιακών στοιχείων προβλέπονται μειωμένες κατά 3 εκατ. ευρώ και οι επιστροφές φόρων προβλέπονται αυξημένες κατά 54 εκατ. ευρώ.
Το χρέος της κεντρικής διοίκησης από 186,9% ως ποσοστό του ΑΕΠ στο τέλος του 2022, με μείωση κατά 25,5 ποσοστιαίες μονάδες, σύμφωνα με τις προβλέψεις, αναμένεται να υποχωρήσει σε 178,8% το 2023 με μείωση 8,1 ποσοστιαίων μονάδων. Το χρέος της γενικής κυβέρνησης εκτιμάται ότι θα διαμορφωθεί σε 169,1% και 161,6% ως ποσοστό του ΑΕΠ το 2022 και το 2023 αντίστοιχα.
Οι κίνδυνοι στην Ευρώπη
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις οικονομικές προβλέψεις της (Ιούλιος 2022) εκτιμά ρυθμό ανάπτυξης για την ΕΕ 2,7% και 1,5% και για την Ευρωζώνη 2,6% και 1,4% το 2022 και το 2023 αντίστοιχα. Όπως αναφέρει το προσχέδιο του προϋπολογισμού του 2023 οι προοπτικές της οικονομίας της Ευρωζώνης και της ΕΕ επιβαρύνονται ιδιαίτερα από τις επιπτώσεις του πολέμου, οι οποίες διαχέονται κυρίως μέσω της περαιτέρω αύξησης των διεθνών τιμών των ενεργειακών προϊόντων, των τροφίμων και άλλων βασικών προϊόντων, των αυστηρότερων χρηματοπιστωτικών συνθηκών, αλλά και δευτερογενώς μέσω της επιβράδυνσης της παγκόσμιας ζήτησης. Ο μέσος ετήσιος πληθωρισμός αναμένεται να ανέλθει στο 8,3% στην ΕΕ και 7,6% στην Ευρωζώνη το 2022, πριν υποχωρήσει το 2023 σε 4,6% και 4,0% αντίστοιχα.
Οι προβλέψεις διεθνών οίκων και θεσμών
Σε γενικές γραμμές οι προβλέψεις διεθνών οίκων και θεσμών κινούνται κοντά στις προβλέψεις του υπουργείου οικονομικών για τις επιδόσεις του 2022 ενώ πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις διατυπώνονται για το 2023. Πριν από λίγες ημέρες η S&P αναβάθμισε τις εκτιμήσεις της για την ανάπτυξη στην Ελλάδα, στο 5,6% φέτος, με αποκλιμάκωση στο 1,8% το 2023. Στο 5,3% έχει θέσει τον πήχη η Moody’s προβλέποντας επιβράδυνση το 2023 στο 1,8% ενώ η DBRS Morningstar, σε πρόσφατη έκθεσή της προέβλεπε ανάπτυξη 4,4% το 2022 και 2,2% το 2023.
Η Κομισιόν στις θερινές προβλέψεις της αναφέρει ανάπτυξη 4% με πληθωρισμό 8,9% το 2022 ενώ για το 2023 τα μεγέθη εκτιμώνται σε 2,4% και κάτω από το 3,5% αντίστοιχα. Θεωρεί κρίσιμους τομείς τις εξαγωγές και τον τουρισμό που επηρεάζονται από τις διεθνείς συνθήκες.
Το ΔΝΤ έχει προβλέψει για την Ελλάδα διατηρήσιμη ανάπτυξη (3,5%) τη διετία 2022 – 2023, πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, με υψηλό πληθωρισμό λόγω της ακριβής ενέργειας (6,1 4,5%) και μεγάλο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών (-6,3% του ΑΕΠ το 2022 και -6,1% το 2024). Σύμφωνα με αναθεωρημένες εκτιμήσεις που δημοσίευσε τον Ιούνιο για το 2023 προβλέπει αποκλιμάκωση για ανάπτυξη και πληθωρισμό (σε 2,6% και 1,2% αντίστοιχα).
Τις πιο δυσοίωνες προβλέψεις για την ανάπτυξη έχει κάνει ο ΟΟΣΑ, που προβλέπει μόλις 2,8% φέτος. Εκτιμά ότι οι αυξήσεις των παγκόσμιων τιμών, η αυξημένη αβεβαιότητα και η σφιχτή νομισματική πολιτική θα αντισταθμίσουν τα οφέλη από τις δαπάνες του ελληνικού σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, τη δημοσιονομική στήριξη σε νοικοκυριά και εταιρείες και την ενίσχυση των εξαγωγών και των επενδύσεων. Η έκθεση του ΟΟΣΑ προβλέπει ότι το 2023 η ανάπτυξη θα διαμορφωθεί στο 2,5%. Πιο ρεαλιστική πάντως δείχνει η πρόβλεψη για τον πληθωρισμό που εκτιμάται κατά μέσο όρο στο 8,8% φέτος για να υποχωρήσει σε 3,4% το 2023. Επίσης, για την ανεργία, αν και βλέπει σημαντική μείωση στο 12,4% από 14,7% πέρυσι, για το 2023 προβλέπει στασιμότητα (12,6%), την οποία αποδίδει στην αβεβαιότητα των εργοδοτών, στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν για προσλήψεις εργαζομένων με τις ζητούμενες δεξιότητες και στις αυξήσεις μισθών.
Υπενθυμίζεται επίσης ότι στα τέλη Ιουνίου η έκθεση Νομισματικής Πολιτικής 2021-2022 της Τράπεζας της Ελλάδος περιελάμβανε πιο δυσμενείς προβλέψεις για την οικονομία, με ρυθμό ανάπτυξης στο βασικό σενάριο 3,2% (από 3,8% στην έκθεση του Απριλίου). Η αναθεώρηση αντανακλά την περαιτέρω αύξηση της αβεβαιότητας στην οικονομία, λόγω της συνεχιζόμενης πολεμικής σύγκρουσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας και την αύξηση του κόστους και των τιμών εν γένει. Για το 2023 προβλέπει ανάπτυξη 4,1% ενώ ο πληθωρισμός, βάσει του εναρμονισμένου δείκτη τιμών καταναλωτή, αναμένεται να διαμορφωθεί σε 7,6% το 2022 για να αποκλιμακωθεί το 2023.
