Αδριανός Γολέμης: Θα τον στείλει η Ελλάδα στο διάστημα;
Πολύ δύσκολα θα ξεχάσουμε τι ήταν αυτό που θέλαμε να γίνουμε όταν μεγαλώσουμε. Στα δικά μου παιδικά χρόνια κοντά στα τέλη της δεκαετίας του ’80, η ποπ κουλτούρα της εποχής και οι επιρροές των ‘70s μας οδηγούσε σε μάλλον ακραίες για τα πραγματικά δεδομένα της χώρας, επιλογές, όπως «παλαιοντολόγος» ή «αστροναύτης». Άλλωστε ποιος από εμάς δεν θα ήθελε να γίνει ο πρώτος Έλληνας που θα ταξιδέψει στο διάστημα, αλλά και ποιος δεν αγαπούσε τους δεινόσαυρους; – μέχρι να μας το χαλάσει ο Στίβεν Σπίλμπεργκ με το πρώτο Jurassic Park!
Τα παιδιά των ‘80s μεγάλωσαν, και ένα από αυτά όχι μόνο κυνήγησε το άπιαστο όνειρο, αλλά βρίσκεται ένα μικρό βήμα πριν το δικό του μεγάλο άλμα. Ο λόγος για τον Αδριανό Γολέμη, τον γιατρό-κοσμοναύτη όπως αποκαλώ στο ιδιαίτερα ενδιαφέρον Zoom Call που κάναμε το βράδυ της περασμένης Παρασκευής ανάμεσα στα διαλείμματά του εντός του νοσοκομείου στο οποίο εργάζεται. Ο 35χρονος επιστήμονας με σπουδές στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και μεταπτυχιακή εκπαίδευση στο Διεθνές Πανεπιστήμιο του Διαστήματος στο Στρασβούργο, ήταν κι αυτός ένα από τα παιδιά που αγαπούσε τα μυστηριώδη κι εντυπωσιακά πλάσματα που κυριαρχούσαν στη Γη πριν από εκατομμύρια χρόνια, και ήθελε να ταξιδέψει στα άστρα κάνοντας πράξη το περίφημο κινηματογραφικό ρητό “Space: the Final Frontier” (σσ Star Trek).
«Εγώ θυμάμαι η πρώτη μου αγάπη σαν πολύ μικρό παιδί ήταν οι δεινόσαυροι, αλλά η δεύτερη που εκεί έμεινα μάλλον ήταν η αστρονομία και το διάστημα […] Όταν σπούδαζα πήγαινα στον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας, είχα τηλεσκόπιο, βγάζαμε φωτογραφίες σε μακρινούς γαλαξίες κλπ. Αλλά μέχρι να τολμήσω να κάνω το βήμα προς τη διαστημική ιατρική, δεν ήξερα πώς ακριβώς θα βρω το δρόμο μου για να εργάζομαι στο χώρο που θέλω. Και αν δω τον εαυτό μου πριν από κάποια χρόνια – και νομίζω ότι αρκετοί από εμάς έχουμε αυτό το θέμα – είναι λίγο δύσκολο να συνδέσουμε το πού είμαστε τώρα και πού θέλουμε να φτάσουμε. Οπότε κάνω αυτό που ονειρευόμουν σαν παιδί, αλλά η διαδικασία να φτάσω εκεί ήταν αρκετά περίπλοκη».
Η κρίσιμη απόφαση
Λίγο πριν τελειώσει ο Νοέμβριος θα μάθουμε την τελική απόφαση μιας διαδικασίας η οποία μπορεί να στείλει τον Αδριανό στο διάστημα. Σε λίγες μέρες, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) θα ανακοινώσει την -πολύ σπάνια- επιλογή των ανδρών και γυναικών που προκρίθηκαν ανάμεσα από χιλιάδες ταλαντούχους υποψήφιους. «Ξεκινήσαμε [περίπου] 23.000 άτομα και τώρα είμαστε 25. Οπότε είναι σημαντικό να έχει κανείς στο μυαλό του αυτό που θέλει να κάνει», μου λέει χαρακτηριστικά, ενώ θυμάται και το απόφθεγμα του Θ. Ρούσβελτ, «Κράτα τα μάτια σου στ’ αστέρια και τα πόδια σου στη γη», κάτι το οποίο επιδιώκει να εφαρμόζει σε ό,τι κάνει.
Αξίζει εδώ να σημειώσουμε κάτι πολύ σημαντικό. Η συγκεκριμένη διαδικασία, από την οποία πέρασε ο Αδριανός, αναμένεται να κριθεί από μια παράμετρο η οποία δεν περνά αποκλειστικά από τα δικά του χέρια: η αρχή της ανταποδοτικότητας που διέπει τις αποφάσεις του ESA. Πιο συγκεκριμένα, ένα από τα κριτήρια της επιλογής ενός Ευρωπαίου αστροναύτη είναι η χρηματική συμμετοχή της κάθε χώρας στα ευρωπαϊκά διαστημικά προγράμματα, και πιο συγκεκριμένα στο Terrae Novae, το οποίο καλύπτει τις επανδρωμένες αποστολές στο διάστημα και τις ρομποτικές εξερευνήσεις σε χαμηλή τροχιά γύρω από τη Γη, στη Σελήνη και στον Άρη.
Όπως εξηγεί ο Αδριανός, αυτός ο «έξυπνος τρόπος ανταποδοτικότητας» με τον οποίο λειτουργεί ο ESA, φέρνει πολλαπλά οφέλη στις χώρες που εκπροσωπούνται. «Όσα κονδύλια επενδύει μια χώρα σε έρευνα και τεχνολογία για το διάστημα στην Ευρώπη, αυτά επιστρέφουν με τη μορφή συμβολαίων για τις εταιρείες της. Για παράδειγμα, έχουμε στην Ελλάδα εταιρείες που παράγουν κομμάτια δορυφόρων ή που παράγουν κάποιο λογισμικό τέτοιας μορφής και βεβαίως αποκτά η χώρα και δική της έρευνα. Έχουμε ερευνητικές ομάδες σε αρκετά πανεπιστήμια που κάνουν έρευνα στο διάστημα, είτε αστρονομική, είτε ιατρική, είτε άλλη».
Τα παραδείγματα είναι πολλά, αλλά η φιλοσοφία αυτής της διαδικασίας είναι μία, και μάλιστα εξαιρετικά κρίσιμη για τους νέους επιστήμονες στην Ελλάδα: μια επιλογή από τον ESA θα ανοίξει πολλές πόρτες ανάπτυξης και έρευνας υψηλού επιπέδου, κρατώντας τους Έλληνες ερευνητές στο σπίτι τους και όχι σε κάποιο πανεπιστήμιο ή ερευνητικό κέντρο σε μια άλλη ευρωπαϊκή πόλη. «Στην Ελλάδα περάσαμε δύσκολα χρόνια και έχουμε και μπροστά μας [και άλλες] δυσκολίες που βιώνουν όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες. Παρόλα αυτά, νομίζω ότι για να αλλάξεις το status μιας χώρας ξεκινάς και από εκεί. Ξεκινάς και από την επένδυση στην έρευνα και στην τεχνολογία. Επομένως νομίζω ότι είναι πραγματικά μια σημαντική ευκαιρία που ανοίγεται μπροστά μας να κάνουμε μια επιπλέον – σαν Ελλάδα – επένδυση στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος, να αποκτήσουμε περισσότερες υποδομές στη χώρα μας, και με τα συμβόλαια που θα έρθουν να κρατήσουμε κάποιους Έλληνες και Ελληνίδες εντός της Ελλάδας που θα εργάζονται σε τεχνολογίες αιχμής», εξηγεί με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο ο Αδριανός.
Σε λιγότερο, λοιπόν, από δύο εβδομάδες αναμένεται να μάθουμε την τελική απόφαση του ESA. «Κι επειδή στην Ελλάδα -όπως και στο συρτάκι- στο τέλος πάμε πολύ γρήγορα και τα καταφέρνουμε, είμαι αισιόδοξος ότι θα γίνει ό,τι πρέπει τις επόμενες δύο εβδομάδες», μου λέει ο Λαρισαίος επιστήμονας.
Το λεγόμενο “window of opportunity” -όπως αποκαλούν πολύ εύστοχα οι αγγλο-σάξονες- είναι πάρα πολύ στενό. Η τελευταία φορά που η Ευρώπη επέλεξε τους προηγούμενους αστροναύτες της ήταν το 2009. Η επόμενη επιλογή μετά τη φετινή, δεν θα έρθει σε λιγότερο από μια δεκαετία. Όσες γυναίκες και όσοι άνδρες επιλεγούν, θα είναι εν ενεργεία αστροναύτες για τα επόμενα 25-30 χρόνια. Επομένως είναι κάτι περισσότερο από περιττό να αναφέρουμε πόσο κρίσιμο είναι πλέον το διακύβευμα.
Μια ξεχωριστή και δύσβατη διαδικασία
Για να φτάσει, βέβαια, ως εδώ, ο Αδριανός κλήθηκε να ξεπεράσει πολλές εκπαιδευτικές, επιστημονικές, ψυχολογικές αλλά και σωματικές προκλήσεις. Ο ίδιος αυτήν την περίοδο απασχολείται στο παθολογικό τμήμα του νοσοκομείου Foch στο Παρίσι, αλλά τα τακτικά του καθήκοντα είναι αυτά του Flight Surgeon στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών στην Κολωνία ως υπεύθυνος για την υγεία των Ευρωπαίων που ταξιδεύουν στο διάστημα, έχοντας μάλιστα διατελέσει δεύτερος γιατρός στην αποστολή του Ιταλού αστροναύτη Λούκα Παρμιτάνο και πρώτος γιατρός στην αποστολή του Γάλλου Τομά Πεσκέ. Τα καθήκοντά του περιλαμβάνουν όλες τις διαδικασίες που ακολουθεί ένας άνδρας ή μια γυναίκα πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά την ολοκλήρωση της διαστημικής αποστολής. «Είναι μια ενδιαφέρουσα εργασία που ξεκινάει με την προετοιμασία και τα φάρμακα και συνεχίζει σαν τηλεϊατρική, αφού ο “ασθενής” αν θέλετε σε εισαγωγικά, βρίσκεται στο διάστημα».
Μέχρι να φτάσει, όμως, στο σημερινό επίπεδο, είχε προηγηθεί μια ιδιαίτερα επίπονη διαδικασία εκπαίδευσης. Αυτή περιελάμβανε δεκάδες σωματικά και ψυχολογικά τεστ, δοκιμασίες μνήμης, διαβίωση σε συνθήκες απομόνωσης για έναν ολόκληρο χρόνο στην Ανταρκτική, ώντας μάλιστα ο δεύτερος Έλληνας που έκανε το λεγόμενο winter-over στη βάση Concordia.
Κλείνοντας, και σε μια προσπάθεια να μην μακρηγορήσω άλλο γιατί αξίζει να δείτε και να ακούσετε όλη τη συζήτησή μου με τον Αδριανό, θα σταθώ στο τελευταίο που μου είπε πριν τον αποδεσμεύσω για να επιστρέψει στους ασθενείς του: τολμήστε να ακολουθήσετε αυτό που πραγματικά θέλετε. Ακόμη κι αν αυτό φτάνει μέχρι τη Σελήνη.
