Στα σχοινιά η τουρκική οικονομία λόγω των Erdoganomics. Φόβοι για κραχ μετά τις εκλογές
Την Κυριακή 28 Μαΐου αναμένεται να λάβει χώρα ο δεύτερος γύρος των προεδρικών εκλογών στην Τουρκία, με τον νυν πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, να είναι το μεγάλο φαβορί. Φυσικά, ο «σουλτάνος» δεν άφησε το εκλογικό αποτέλεσμα στην τύχη, χειραγωγώντας τα δημόσια οικονομικά ώστε να καθυστερήσει μια πιθανή οικονομική κρίση μέχρι την επιστροφή του στην εξουσία.
Τα Erdoganomics έχουν «ανατρέψει» κάθε γνωστή νομισματική θεωρία εδώ και πάνω από μία δεκαετία καθώς ο Τούρκος πρόεδρος, ο οποίος ετοιμάζεται για την τρίτη δεκαετία διακυβέρνησης, ασκεί πιέσεις ώστε η κεντρική τράπεζα να διατηρεί τα επιτόκια σε χαμηλά επίπεδα, παρά τον εκρηκτικό πληθωρισμό, ο οποίος «σκαρφάλωσε» σε υψηλό 24 ετών (πάνω από 80%) τον περασμένο Οκτώβριο. Παράλληλα, προσπάθησε να εκτονώσει την αναπόφευκτη πίεση στη συναλλαγματική ισοτιμία της λίρας με μια ολοένα και πιο μπαρόκ σειρά παρεμβάσεων.
Την περασμένη εβδομάδα, αποκαλύφθηκε ότι τα ακαθάριστα αποθέματα συναλλάγματος και χρυσού της Τουρκίας μειώθηκαν κατά 15% τις έξι εβδομάδες πριν από τον πρώτο εκλογικό γύρο στις 14 Μαΐου.
Σημειώνεται πως η τουρκική κυβέρνησή προσπάθησε να εμποδίσει τους επενδυτές να διατηρούν τραπεζικούς λογαριασμούς εκφρασμένους σε δολάρια, αποζημιώνοντας τους καταθέτες που διατηρούν λίρες έναντι πτώσεων έναντι του δολαρίου, δημιουργώντας έτσι υποχρεώσεις σε δολάρια.
Και ενώ οι περισσότερες κυβερνήσεις των αναδυόμενων αγορών προσπαθούν να μειώσουν τις υποχρεώσεις σε δολάρια -το δημόσιο χρέος της Ινδίας και της Βραζιλίας είναι πλέον εξ ολοκλήρου σε τοπικό νόμισμα- της Τουρκίας αυξάνονται.
Ωστόσο, παρά τη νομισματική ανευθυνότητα από έναν ολοένα και πιο αυταρχικό πρόεδρο και τα ελαττώματα της διακυβέρνησης που είναι εμφανή, η Τουρκία έχει αποδειχθεί μέχρι στιγμής ότι είναι μια αρκετά ισχυρή οικονομία που μπορεί να αντιμετωπίσει τις αυτοπροκαλούμενες ζημιές.
Έχει ενδιαφέρον να συγκριθεί η Τουρκία με τη Βραζιλία. Γύρω στο τέλος της χιλιετίας, οι αγορές τιμώρησαν τις δύο χώρες λόγω μη βιώσιμων νομισματικών δεσμεύσεων. Στη συνέχεια, και οι δύο απέφυγαν τη χρεοκοπία μέσω σκληρών προγραμμάτων δημοσιονομικής σύσφιξης με τη στήριξη του ΔΝΤ, που εφάρμοσαν οι ηρωικοί υπουργοί Οικονομικών Kemal Derviş και ο Pedro Malan.
Και παρότι η Βραζιλία επέλεξε τη μακροοικονομική ορθοδοξία, η Τουρκία δεν έχει μια ισχυρά ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα που να ασκεί νομισματική πολιτική τέτοια που να λαμβάνει υπόψη την υπερπληθωριστική ιστορία της χώρας.
Βέβαια, η Βραζιλία παρέμεινε ένας εξαγωγέας γεωργικών προϊόντων ευάλωτος στις διακυμάνσεις των παγκόσμιων τιμών των εμπορευμάτων και στην αβέβαιη ζήτηση από την Κίνα. Η Τουρκία, της οποίας το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν, μετρημένο με ισοτιμία αγοραστικής δύναμης, έχει αυξηθεί στο διπλάσιο σε σχέση με αυτό της Βραζιλίας, έχει έναν εξαιρετικά αποδοτικό μεταποιητικό τομέα, ενισχυμένο από ισχυρές εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων.
Οι εταιρείες της πωλούν αντλούν έσοδα από τις πλούσιες καταναλωτικές αγορές της ΕΕ. Παρά την εκκεντρική νομισματική πολιτική της, η τουρκική οικονομία σημείωσε ανάπτυξη, με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της να αυξάνεται από κάτω από 40% επί του μέσου όρου του ΟΟΣΑ στα μέσα της δεκαετίας του 2000 σε περισσότερο από 60%.
Μεταποίηση
Η μεταποίηση για τις οικονομίες μεσαίου εισοδήματος είναι ο καλύτερος τρόπος να μειώσουν τη φτώχεια. Στην Τουρκία, ο μεταποιητικός τομέας ήταν 22% του ΑΕΠ το 2021, περισσότερο σαν οικονομία της ανατολικής Ασίας (η Κίνα βρίσκεται στο 27%, η Μαλαισία στο 23%). Αλλά σε αντίθεση με το παραδοσιακό πρότυπο της Ανατολικής Ασίας, οι εξαγωγές της Τουρκίας δεν εξαρτώνται από την υποτίμηση της συναλλαγματικής ισοτιμίας ή την καταστολή της εγχώριας κατανάλωσης. Η χώρα έχει χρόνιο εμπορικό έλλειμμα παρά πλεόνασμα.
Όπως σημειώνει ο βετεράνος αναλυτής των αναδυόμενων αγορών Karthik Sankaran, η Τουρκία εξαιρείται από τη συνήθη κριτική του μοντέλου με εξαγωγικό προσανατολισμό της Ανατολικής Ασίας που ευημερεί χάρη στον νομισματικό μερκαντιλισμό.
Η Τουρκία είναι τυχερή που βρίσκεται δίπλα στην ΕΕ, η οποία, μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, αγοράζει περίπου τις μισές εξαγωγές της, και κοντά στα κράτη του Κόλπου, των οποίων οι κυβερνήσεις έχουν βοηθήσει στην ενίσχυση των συναλλαγματικών της αποθεμάτων. Και το καθεστώς ανοιχτού εμπορίου της Τουρκίας, οπωσδήποτε προς την ΕΕ, είναι ένας από τους τομείς που οι καταστροφικές οικονομικές γελοιότητες του Ερντογάν την έχουν αφήσει σχετικά άθικτη – απόδειξη της ευεργετικής έλξης της οικονομικής βαρύτητας του μπλοκ.
Αντίθετα, η Βραζιλία είναι μέλος της δυσλειτουργικής τελωνειακής ένωσης Mercosur και επιμένει στους δασμούς αγαθών σε μια προσπάθεια να προστατεύσει τη βιομηχανία της. Η Ινδία, ακόμη και υπό τον υποτιθέμενο παγκοσμιοποιητή Narendra Modi, έχει επίσης λανθασμένα αυξήσει τους δασμούς για να ενθαρρύνει τις εγχώριες αλυσίδες εφοδιασμού.
Το κακό είναι ότι αυτό το μοντέλο απειλείται πλέον από τις νομισματικές «εμπνεύσεις» του Ερντογάν. Ο ασταθής πληθωρισμός, οι συναλλαγματικές ισοτιμίες και οι ρυθμιστικές παρεμβολές αποτρέπουν τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις. Οι ΑΞΕ έχουν μειωθεί τα τελευταία χρόνια και η σύγκλιση της οικονομίας με άλλες χώρες του ΟΟΣΑ έχει σταματήσει από το 2015 περίπου.
Όπως σημειώνει ο Sankaran, η τουρκική οικονομία θα μπορούσε να βιώσει μια οικονομική κρίση. Οποιαδήποτε δε επανέναρξη του ταξιδιού της χώρας προς την ευημερία προϋποθέτει ότι ο Ερντογάν θα εγκαταλείψει τις οικονομικές και νομισματικές του αυταπάτες. Υπάρχει πολλή καταστροφή σε ένα έθνος, όπως είπε ο μεγάλος οικονομολόγος Adam Smith. Ο σημερινός και πιθανός επόμενος πρόεδρος της Τουρκίας φαίνεται να σκοπεύει να μάθει πόσο.
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:
