Γιατί η αύξηση των επιτοκίων δεν τιθασεύει τον πληθωρισμό
Οι κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια με τον ταχύτερο ρυθμό από τη δεκαετία του 1990, αλλά o πληθωρισμός ακόμη δεν έχει ακόμη τιθασευτεί.
Παρότι πολλοί άργησαν να καταλάβουν πόσο μεγάλο πρόβλημα θα αποδεικνυόταν, εντέλει αξιωματούχοι από τις 20 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου έχουν αυξήσει τα επιτόκια κατά μέσο όρο 3,5 ποσοστιαίες μονάδες – από τότε που άρχισαν να περιορίζουν το κόστος δανεισμού.
Ωστόσο, ούτε ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Τζέι Πάουελ ούτε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Κριστίν Λαγκάρντ αναμένουν ότι ο πληθωρισμός θα επιστρέψει στον στόχο του 2% πριν από την έναρξη του 2025.
Παρότι οι δείκτες καταναλωτών έχουν πέσει, οι κεντρικοί τραπεζίτες αναφέρουν υψηλότερο δομικό πληθωρισμό, σφιχτές αγορές εργασίας και πιέσεις στον τομέα των υπηρεσιών ως ένδειξη ότι οι τιμές θα συνεχίσουν να αυξάνονται για αρκετό καιρό ακόμη. Τι εξηγεί λοιπόν την επιμονή του πληθωρισμού ενόψει των επιθετικών αυξήσεων των επιτοκίων;
Μεγαλύτερη καθυστέρηση από το συνηθισμένο
Η νομισματική πολιτική παρουσιάζει πάντα χρονική υστέρηση, και χρειάζονται περίπου 18 μήνες για να διεισδύσει ο αντίκτυπος μιας αύξησης των επιτοκίων στις δαπάνες και τις τιμές. Οι υπεύθυνοι χάραξης νομισματικής πολιτικής άρχισαν να αυξάνουν τα επιτόκια πριν από ενάμιση χρόνο στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο και λιγότερο από έναν χρόνο πριν στην ευρωζώνη, ενώ αυτά ανέβηκαν υψηλότερα από το ουδέτερο επιτόκιο -επίπεδο περιοριστικό για την οικονομία- μόλις πριν από λίγους μήνες. Αλλά ορισμένοι κεντρικοί τραπεζίτες και οικονομολόγοι πιστεύουν ότι οι καθυστερήσεις μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερες -και το αποτέλεσμα της σύσφιξης λιγότερο ισχυρό- αυτήν τη φορά.
«Ίσως η νομισματική πολιτική να μην είναι τόσο ισχυρή όσο πριν από αρκετές δεκαετίες», δήλωσε ο Nathan Sheets, επικεφαλής οικονομολόγος στην αμερικανική τράπεζα Citi. Όπως υποστηρίζουν, παρά το αυξανόμενο κόστος δανεισμού, η ανάπτυξη έχει αποδειχθεί εκπληκτικά ανθεκτική, ειδικά στον τομέα των υπηρεσιών, που αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής παραγωγής στις περισσότερες οικονομίες.
«Οι μεγάλες οικονομίες και η παγκόσμια οικονομία στο σύνολό της έχουν απορροφήσει τις αυξήσεις επιτοκίων εκπληκτικά καλά» δήλωσε ο Sheets. Μια μακροπρόθεσμη μετατόπιση από τη μεταποίηση προς τις υπηρεσίες, που απαιτούν λιγότερα κεφάλαια, θα μπορούσε επίσης να σημαίνει βραδύτερη μετάδοση μιας πιο αυστηρής νομισματικής πολιτικής. Οι διαρθρωτικές αλλαγές σε σημαντικά μέρη της οικονομίας -συμπεριλαμβανομένων των αγορών στέγασης και εργασίας- από τώρα έως τη δεκαετία του 1990 μπορεί να εξηγήσουν γιατί οι αυξήσεις των επιτοκίων είχαν πολύ πιο απότομο και οξύτερο αντίκτυπο τότε.
Οι τάσεις στην αγορά κατοικίας παίζουν ρόλο
Οι αλλαγές στην αγορά κατοικίας μπορεί να είναι καίριας σημασίας προκειμένου να υπάρξει εξήγηση γιατί οι αυξήσεις των επιτοκίων χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να επιδράσουν. Σε αρκετές χώρες, το ποσοστό των νοικοκυριών που είτε έχουν ιδιοκτησία είτε νοικιάζουν έχει αυξηθεί. Τα στεγαστικά δάνεια με σταθερό επιτόκιο είναι πλέον πιο δημοφιλή από τα ευέλικτα. Στο ΗΒ, το μερίδιο των βρετανικών νοικοκυριών που κατέχουν ακίνητο με υποθήκη μειώθηκε από 40% τη δεκαετία του 1990 σε λιγότερο από 30%. Τα στεγαστικά δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου έχουν μειωθεί από το 70% το 2011 σε λίγο περισσότερο από το 10% φέτος. Ο Άντριου Μπέιλι, διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι αυτές οι τάσεις σημαίνουν ότι «η μετάδοση της νομισματικής πολιτικής θα είναι πιο αργή».
Οι αγορές εργασίας είναι σφιχτές
Οι επιπτώσεις της πανδημίας στις προσλήψεις εξακολουθούν να είναι αισθητές. Συνεχίζουν να υπάρχουν εκτεταμένες ελλείψεις εργατικού δυναμικού — ιδίως στον τομέα των υπηρεσιών, κάτι που ενισχύει την αύξηση των μισθών και στη συνέχεια τον πληθωρισμό. Η Λαγκάρντ είπε την περασμένη εβδομάδα ότι οι εταιρείες του κλάδου των υπηρεσιών μπορεί να εμπλέκονται σε «αποθησαύριση εργασίας», φοβούμενη ότι δεν θα μπορέσουν να προσλάβουν προσωπικό εάν ενισχυθεί η ανάπτυξη.
Το αίνιγμα των κεντρικών τραπεζιτών
Η επιμονή των κεντρικών τραπεζιτών ότι ο πληθωρισμός θα αποδεικνυόταν βραχύβιος οδήγησε σε καθυστερήσεις στη λήψη μέτρων επιθετικής νομισματικής πολιτικής. Αυτές οι καθυστερήσεις μπορεί να κατέστησαν ακόμη πιο δύσκολο να νικηθεί ο πληθωρισμός, καθώς οι πιέσεις στις τιμές διευρύνθηκαν από ένα πρόβλημα που επηρεάζει μικρό αριθμό προϊόντων που πλήττονται από τα σημεία συμφόρησης της αλυσίδας εφοδιασμού σε ένα πολύ ευρύτερο φαινόμενο, που πλήττει σχεδόν όλα τα αγαθά και τις υπηρεσίες.
Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, που συχνά αποκαλείται τράπεζα των κεντρικών τραπεζιτών, προειδοποίησε πέρυσι ότι, εάν τα επιτόκια αυξηθούν πολύ λίγο ή καθυστερήσει πολύ η επίδρασή τους, οι χώρες μπορεί να περιπέσουν σε ένα περιβάλλον όπου ο υψηλός πληθωρισμός θα είναι κανόνας. Ο κίνδυνος είναι ότι η μετάβαση στο 2% του πληθωρισμού μπορεί να απαιτήσει από τους κεντρικούς τραπεζίτες να αυξήσουν το κόστος δανεισμού σε σημείο τέτοιο που μπορεί να υπάρξει κίνδυνος για την υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Η κατάρρευση αρκετών μεσαίων τραπεζών στις ΗΠΑ και τα προβλήματα της Credit Suisse φέτος οφείλονται εν μέρει στο υψηλότερο κόστος δανεισμού. Εάν εξαφανιστεί και η ανάπτυξη, οι οικονομολόγοι θα πρέπει να αναμένουν μεγαλύτερη άσκηση πίεσης στους κεντρικούς τραπεζίτες που έχουν αναλάβει να δαμάσουν τον πληθωρισμό. Η Jennifer McKeown, επικεφαλής παγκόσμια οικονομολόγος της Capital Economics, αναμένει τώρα τα υψηλότερα επιτόκια «να ωθήσουν τις περισσότερες προηγμένες οικονομίες σε ύφεση τους επόμενους μήνες».
