BofA: Η επίσκεψη στην Αθήνα, οι εκτιμήσεις για την ελληνική οικονομία, οι προτεραιότητες και οι προκλήσεις
Επίσκεψη στην Αθήνα πραγματοποίησε στις 27 Σεπτεμβρίου αμερικανική επενδυτική τράπεζα Bank of America (BofA) μαζί με επενδυτές και συναντήθηκε με κυβερνητικούς αξιωματούχους, την Τράπεζα της Ελλάδος, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ΧΑ, τις μεγάλες ελληνικές τράπεζες, καθώς και άλλους εκπροσώπους του ιδιωτικού τομέα.
Νέα κανονικότητα η υπεραπόδοση
Σύμφωνα με όσα διαπίστωσαν οι αναλυτές, η οικονομία συνέχισε να υπεραποδίδει σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωζώνη, με ανάπτυξη πάνω από τις προβλέψεις. Πλέον η BofA αναμένει ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να αναπτύσσεται ταχύτερα από την υπόλοιπη Ευρωζώνη, με τους κινδύνους να εξακολουθούν να είναι ανοδικοί βραχυπρόθεσμα.
Μια ετεροχρονισμένη ανάκαμψη από την προ-πανδημική κρίση, σε μια οικονομία λιγότερο ευαίσθητη στα υψηλά επιτόκια μετά τη μαζική απομόχλευση της προηγούμενης δεκαετίας, η πολιτική σταθερότητα, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και οι ισχυρές επιδόσεις, στον τουρισμό ειδικότερα, είναι οι αιτίες της υπεραπόδοσης.
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, τα έσοδα συνέχισαν να υπεραποδίδουν επίσης, επιτρέποντας στην κυβέρνηση να καλύπτει εύκολα με τη σειρά της τους δημοσιονομικούς στόχους. Με την ονομαστική αύξηση του ΑΕΠ πολύ πάνω από τις προβλέψεις του προϋπολογισμού, η κυβέρνηση κατάφερε να επιστρέψει στα πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα πέρυσι, με το ισοζύγιο να αναμένεται να συνεχίσει να βελτιώνεται φέτος και το επόμενο έτος. Αυτό συμβαίνει παρά τις σημαντικές νέες δαπάνες από απροσδόκητα, σοβαρά σοκ, συμπεριλαμβανομένης της απότομης αύξησης των τιμών της ενέργειας πέρυσι και των φυσικών καταστροφών από πυρκαγιές και πλημμύρες σε αρκετές περιοχές φέτος.
Η πολιτική σταθερότητα έχει διατηρηθεί και η κυβέρνηση είναι ισχυρή μετά την πρόσφατη εκλογική της νίκη. Το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας τα πήγε πολύ καλύτερα από ό,τι έδειχναν οι δημοσκοπήσεις στις τελευταίες εκλογές και οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι παραμένει δημοφιλές. Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο ΣΥΡΙΖΑ, εξέλεξε νέο αρχηγό μετά τις εσωκομματικές εκλογές και σχεδιάζει σύντομα συνέδριο του κόμματος για να καθορίσει τον δρόμο που θα ακολουθήσει.
Οι επτά προτεραιότητες
Η ελληνική κυβέρνηση τόνισε τις ακόλουθες επτά προτεραιότητες κατά τις συναντήσεις της με τους αναλυτές της BofA:
• Υποστήριξη πραγματικών εισοδημάτων. Αν και η κυβέρνηση ανησυχεί για τον πληθωρισμό και τις επιπτώσεις του στην ανταγωνιστικότητα, βλέπουν επίσης την ανάγκη για κάλυψη των πραγματικών εισοδημάτων μετά από μια απότομη πτώση κατά την κρίση της τελευταίας δεκαετίας.
• Τήρηση των δημοσιονομικών στόχων, ό,τι κι αν γίνει. Η κυβέρνηση έχει πλήρη επίγνωση της ανάγκης διασφάλισης της δημοσιονομικής αξιοπιστίας της χώρας που κερδήθηκε με κόπο.
• Αποζημιώσεις και ανοικοδόμηση μετά τις πρόσφατες, σοβαρές φυσικές καταστροφές. Οι προκαταρκτικές επίσημες εκτιμήσεις δείχνουν ζημιές έως και 700 εκατ. ευρώ, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει
• Αξιοποίηση των κονδυλίων της ΕΕ (RRF ή NGEU). Η Ελλάδα βρίσκεται σε καλό δρόμο με την υλοποίηση και τη χρηματοδότηση, και πολύ μπροστά από τις περισσότερες χώρες της ΕΕ.
• Καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Αν και αυτή ήταν μια φιλοδοξία κάθε ελληνικής κυβέρνησης τις τελευταίες δεκαετίες, οι αρχές υποστήριξαν ότι αυτή τη φορά θα μπορούσε να είναι διαφορετική λόγω της επέκτασης της ψηφιοποίησης και των διασταυρώσεων με ήδη απτά αποτελέσματα.
• Μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος. Αυτή ήταν μια από τις βασικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις κατά τη διάρκεια του προγράμματος προσαρμογής την τελευταία δεκαετία, αλλά οι κυβερνήσεις απέτυχαν. Το έργο είναι τεράστιο, με τεράστιο όγκο υποθέσεων και πολυετείς καθυστερήσεις.
• Μεταρρύθμιση της υγειονομικής περίθαλψης. Πολλά έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν προβλήματα και αναποτελεσματικότητα.
Προκλήσεις και κίνδυνοι
Όλοι όσοι συνάντησε η BofA, καθώς και οι επενδυτές που συμμετείχαν στο ταξίδι της, ανησυχούσαν για την παγκόσμια οικονομία και τα πιθανά σενάρια. Η Ελλάδα παραμένει πολύ εκτεθειμένη στις παγκόσμιες αγορές και τα ελληνικά περιουσιακά στοιχεία μπορεί να αντιμετωπίσουν πίεση κατά τη διάρκεια ενός ευρύ sell off. Αν και δεν είναι το βασικό σενάριο, μια ύφεση της Ευρωζώνης με τα επιτόκια να παραμένουν υψηλά (και) για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα για την επίτευξη του στόχου για τον πληθωρισμό θα επηρεάσει επίσης την ελληνική οικονομία. Η τήρηση των δημοσιονομικών στόχων μπορεί επίσης να γίνει πιο δύσκολη σε αυτή την περίπτωση.
Ο εφησυχασμός είναι πάντα ένας κίνδυνος μετά από ισχυρές επιδόσεις. Η ελληνική κυβέρνηση σε αυτό το σημείο δεσμεύεται να συνεχίσει τις μεταρρυθμιστικές της προσπάθειες και πιστεύει ότι οι τελευταίες εκλογές της έδωσαν ισχυρή πολιτική εντολή. Πολλές βασικές μεταρρυθμίσεις αποτελούν επίσης προϋποθέσεις για τη χρηματοδότηση του RRF. Ωστόσο, δεδομένης της εμπειρίας της Ελλάδας, η BofA συστήνει στους επενδυτές να παραμείνουν σε επαγρύπνηση για τυχόν σημάδια ότι η αποφασιστικότητα της πολιτικής μπορεί να αποδυναμώνεται ή πολύ χειρότερα να κινείται προς τη λάθος κατεύθυνση.
Αδύναμη, αλλά σε πιο σταθερό έδαφος η οικονομία
Μετά από αρκετά δύσκολα χρόνια, η ελληνική οικονομία φαίνεται να βρίσκεται επιτέλους σε καλύτερη πορεία. Δομικά, παραμένει αδύναμη, εξακολουθεί να είναι σημαντικά εδραιωμένη σε ευμετάβλητους τομείς όπως ο τουρισμός ή η ναυτιλία, αλλά η πρόοδος των τελευταίων ετών θέτει τη χώρα σε πιο σταθερό έδαφος. Και, με την ακόμη ισχυρή ζήτηση υπηρεσιών (ιδίως για δραστηριότητες που σχετίζονται με τον τουρισμό) και την πολύ σημαντική ώθηση από τις επενδύσεις που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, η BofA εκτιμά ότι η ελληνική ανάπτυξη θα ξεπεράσει την υπόλοιπη ζώνη του ευρώ. Οι αντίθετοι άνεμοι στη μεταποίηση είναι πιθανό να έχουν περιορισμένη επίδραση στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες οικονομίες της ΕΕ με περισσότερο βιομηχανικό προσανατολισμό, αλλά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κάποια αντίσταση από τη δυναμική της ναυτιλίας.
«Με τα επίπεδα δραστηριότητας να βρίσκονται πλέον πάνω από τα προ-covid επίπεδα, η ανάπτυξη πιθανότατα θα επιβραδυνθεί σε έναν πιο “φυσιολογικό” ρυθμό. Αναμένουμε ότι το ΑΕΠ θα αυξηθεί περίπου 1,7%-1,2% ετησίως τα επόμενα δύο χρόνια (πολύ πάνω από το 0,6%-0,8% που προβλέπουμε για το σύνολο της Ευρωζώνης). Η απότομη νομισματική σύσφιξη θα έχει σίγουρα επιπτώσεις στη ζήτηση, αλλά τα ελληνικά νοικοκυριά και οι μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις δεν είναι τόσο μοχλευμένα και η μετακύλιση των επιτοκίων στην πραγματική οικονομία είναι πιθανό να παραμείνει αρκετά ομαλή», συνεχίζει η BofA.
Τρία θετικά συστατικά: Τουρισμός – αγορά – πολιτική σταθερότητα
Τα επόμενα τρίμηνα, βλέπει τρεις βασικούς παράγοντες να καθοδηγούν τη σχετικά θετική εικόνα για την ελληνική οικονομία:
1) πιθανώς ακόμη ισχυρή ζήτηση για τουριστικές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού,
2) συνέχιση της κρίσιμης ανάκαμψης των ελληνικών επενδύσεων παγίου κεφαλαίου (από τα πολύ αρνητικά επίπεδα που είδαμε μέχρι το Covid), και
3) ενισχυμένη πολιτική σταθερότητα που διατηρεί την ευθυγραμμισμένη με την ΕΕ δημοσιονομική πολιτική σε καλό δρόμο.
Η Ελλάδα παραμένει σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τον τουρισμό και τα τελευταία στοιχεία υποδηλώνουν ότι η θερινή περίοδος του 2023 θα είναι ισχυρή, στηρίζοντας τα επίπεδα δραστηριότητας και απασχόλησης στο β’ και γ’ τρίμηνο. Παρά το σοκ του πραγματικού εισοδήματος που πλήττει τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά, τα ήπια στοιχεία υποδηλώνουν ότι η ζήτηση υπηρεσιών παραμένει ανθεκτική σε όλες τις χώρες (περίπου το 90% των τουριστών που επισκέπτονται την Ελλάδα είναι Ευρωπαίοι). Οι δείκτες κρατήσεων φαίνονται σε γενικές γραμμές ενθαρρυντικοί και οι δείκτες παρακολούθησης ξενοδοχείων/πτήσεων φαίνονται πάνω από τους καλούς αριθμούς του 2022 μέχρι στιγμής.
Από την πλευρά των επενδύσεων, το άλλο κύριο συστατικό της ελληνικής ανάκαμψης, οι ενδείξεις φαίνονται επίσης αρκετά ενθαρρυντικές. Κατά τη διάρκεια των επώδυνων ετών μετά την κρίση, η Ελλάδα συσσώρευσε ένα βαθύ επενδυτικό χάσμα έναντι της υπόλοιπης ζώνης του ευρώ, ακόμη και ως ποσοστό του πολύ μειωμένου μετά την κρίση ΑΕΠ. Το 2021-22, διαφαίνεται μια πιο ενθαρρυντική τάση, χάρη στη χρηματοδότηση της ΕΕ (στο πλαίσιο του NGEU η Ελλάδα θα πρέπει να λάβει πάνω από 30 δισ. ευρώ, με επιχορηγήσεις ύψους 18 δισ. ευρώ) και ορισμένες εσωτερικές μεταρρυθμίσεις. Παρά τα υψηλότερα επιτόκια, αναμένει ότι θα συνεχιστεί κάποια αξιοπρεπής επενδυτική δυναμική χάρη σε έργα που σχετίζονται με το NGEU (αν και η υλοποίηση εξακολουθεί να αποτελεί κίνδυνο) και κάποια αναζωογόνηση των εισροών από το εξωτερικό.
