Ποιοι είναι οι σύμμαχοι της Συρίας;

Στην πραγματικότητα, οι «βίοι» τους δεν είναι παράλληλοι. Όμως ένα πλέγμα από κατά περίπτωση γεωστρατηγικές επιδιώξεις, οικονομικά συμφέροντα και… ολίγον από θρησκεία συγκρατεί μέχρι σήμερα ενωμένη την ετερόκλητη συμμαχία της Ρωσίας, του Ιράν και της Κίνας με το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ στη Συρία. Μοναδικός ίσως κοινός παρονομαστής τους είναι η ανάσχεση της αμερικανο-ισραηλινής παρεμβατικότητας στην Μέση Ανατολή. Το κατά πόσο όμως αυτός θα παραμείνει σταθερός, οι εξελίξεις και ο χρόνος θα το δείξουν.

Ρωσία
Μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, έχει μπλοκάρει πάμπολες φορές με βέτο καταδικαστικά ψηφίσματα στον ΟΗΕ κατά του καθεστώτος Άσαντ, με το οποίο -επισημαίνουν πολιτικοί αναλυτές- τη συνδέουν ισχυρά οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα.

Για το Κρεμλίνο, η Δαμασκός παραμένει σταθερά εδώ και χρόνια (μαζί με το Ιράν) ένας από τους καλύτερους «πελάτες» της ρωσικής στρατιωτικής βιομηχανίας. Σύμφωνα με το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, τα συμβόλαια εξαγοράς ρωσικού οπλισμού και εξοπλισμού από τη Συρία ξεπερνούν συνολικά σε αξία τα 4 δισ. δολάρια.

Διαβάστε ακόμη: Ρωσία: «Απαράδεκτες οι απειλές Ομπάμα»

Η «ειδική» αυτή σχέση εξασφαλίζει παράλληλα στην Μόσχα την μοναδική της (μέχρι αυτή τη στιγμή τουλάχιστον) άμεση πρόσβαση στην γεωστρατηγικά ευαίσθητη περιοχή της νοτιο-ανατολικής Μεσογείου, μέσα από τη ναυτική βάση που έχει στο συριακό λιμάνι της Ταρσού. Και μέσω αυτής, η ρωσική «αρκούδα» έχει ένα γερό πάτημα στην Μέση Ανατολή, που αποτελεί μείζον γεωπολιτικό πεδίο…

Πολιτικά, η Ρωσία δεν πιστεύει εκ πεποιθήσεως -κι εκ πείρας, εάν λάβει κανείς υπόψη του τις μακρινές αναλογίες από την δική της ιστορία- ότι οι εκβιαστικές καθεστωτικές αλλαγές οδηγούν πιο κοντά στη σταθερότητα και στη Δημοκρατία. Αλλά αυτή η στάση -εκτιμά η Άννα Νέιστατ, στέλεχος της διεθνούς ανθρωπιστικής οργάνωσης Humans Rights Watch- έχει ένα… ειδικό βάρος για το Κρεμλίνο. «Στο σύμπαν του Ρώσου προέδρου Πούτιν», εξηγεί, «εάν το καταπιεστικό καθεστώς Άσαντ ανατραπεί, τότε το ίδιο μπορεί κάποια ημέρα να συμβεί και με το δικό του».

Ιράν
Η συνεργασία μεταξύ Τεχεράνης και Δαμασκού γεννήθηκε μέσα από τον γεωπολιτικό «σεισμό» που σηματοδότησε η ιρανική επανάσταση του 1979 και η ανατροπή του φιλοδυτικού Σάχη Ρεζά Παχλεβί. Κι έγινε ακόμη πιο στενή στη δεκαετία του ’80, όταν ο Σαντάμ Χουσεϊν -με την στήριξη των χωρών του Κόλπου- επιτέθηκε στο Ιράν, για να αποτρέψει την εξάπλωση του «επαναστατικού» κλίματος από το Ιράν στην περιφέρειά του. Τότε, η Συρία ήταν η μοναδική αραβική χώρα που στήριξε ανοιχτά την Τεχεράνη.

Το επιχείρημα περί θρησκευτικο-ιδεολογικής «συγγένειας» μεταξύ τους έχει μεν κάποια βάση, αλλά δεν είναι ο Νο1 λόγος αυτής της διακρατικής στενής σχέσης. Η μειονοτική στην Συρία «φατρία» του Μπασάρ αλ Άσαντ ανήκει στην σιιτική σέχτα των Αλαουιτών κι έχει Μπααθικές (σοσιαλιστικο-παναραβικές) πολιτικές «καταβολές». Το σιιτικό -δη πυρηνικό- Ιράν, αντίθετα, λειτουργεί ως θεοκρατία.

Διαβάστε ακόμη: Επίσκεψη στη Συρία από την Τεχεράνη

Αντίθετα, οι στρατηγικές επιδιώξεις τους είναι αυτές που φαίνεται ότι φέρνουν πραγματικά κοντά τις δύο χώρες και συνοψίζονται στην ανάσχεση της περιφερειακής επιρροής των πιο μεγάλων εχθρών τους: των σουνιτικών μοναρχιών του Περσικού (κυρίως Σαουδική Αραβία και Κατάρ), του Ισραήλ και των ΗΠΑ.

Σε αυτό το πλαίσιο κινείται και το σιιτικο-στρατιωτικό «τρίπτυχο» μεταξύ Τεχεράνης, Δαμασκού και της οργάνωσης Χεζμπολάχ, που κρατά τα… μπόσικα στον νότο του Λιβάνου, δίπλα στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ. «Δορυφόροι» αυτού του σχήματος θεωρούνται δε οι σκληροπυρηνικές παλαιστινιακές οργανώσεις της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ, που έχουν κάνει «κράτος εν κράτη» τη Λωρίδα της Γάζας.

Μεταξύ τους υπάρχει εδώ και καιρός ένας ιδιόμορφος «ομφάλιος λώρος». Εκτός από παραλήπτης οικονομικής βοήθειας και οπλικών συστημάτων από το Ιράν, το καθεστώς Άσαντ κάνει και τον «κομιστή» μεταξύ Ιράν και της λιβανέζικης οργάνωσης του Χασάν Νασράλα -σε απόρρητα αμερικανικά έγγραφα που δημοσιοποιήθηκαν στο Wikileaks, με ημερομηνία 2009, γίνεται μάλιστα αναφορά για βαλιστικούς πυραύλους. Σήμερα, περισσότερου από 4.000 μαχητές της Χεζμπολάχ και άγνωστος αριθμός ενόπλων από το Ιράν μάχονται στο πλευρό του Άσαντ, στα μέτωπα του συριακού εμφύλιου.

Κίνα
Με δικαίωμα βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ως μόνιμο κράτος-μέλος, το κομμουνιστικό Πεκίνο αντιμετωπίζει τη Δαμασκό περισσότερο με… εμπορικό πνεύμα. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η Κίνα ήταν το 2010 ο τρίτος μεγαλύτερος εισαγωγέας στη Συρία. Κι όπως επισημαίνει σε έκθεσή του το αμερικανικό ινστιτούτο Jamestown Foundation, η Κίνα βλέπει τη Συρία «ως έναν σημαντικό εμπορικό κόμβο», αναπόσπαστο κομμάτι του εμπορικού «Δρόμου του Μεταξιού» μεταξύ Ανατολής και Δύσης.

Σε πολιτικό επίπεδο, το Πεκίνο επισήμως αντιτίθενται στην ανάμιξη ξένων κρατών στα εσωτερικά μίας κυρίαρχης χώρας -κατά τη λογική που το ίδιο δεν θέλει η Δύση κι άλλοι να αναμιγνύονται σε δικά του «ευαίσθητα» ζητήματα, όπως η κατάσταση στο Θιβέτ, η διαμάχη με την Ταϊβάν ή η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσα στην ίδια την Κίνα.

Διαβάστε ακόμη: Θα υπάρξει «συμμαχία των προθύμων»;

Αυτό βέβαια δεν εμπόδισε το κομμουνιστικό καθεστώς να συναινέσει σιωπηρά στην δυτική επέμβαση στη Λιβύη για την ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι, το 2011 (μαζί με τη Ρωσία, είχαν δηλώσει αποχή στην κρίσιμη ψηφοφορία στο Σ.Α. του ΟΗΕ, που έδωσε το νομικό προκάλυμμα για την έξωθεν καθεστωτική αλλαγή στην βορειοαφρικανική χώρα).

Έκτοτε πάντως -λένε διπλωματικές πηγές- η Κίνα πήρε το «μάθημά» της. Μέχρι και σήμερα, δηλώνει σφόδρα ενοχλημένη από το γεγονός ότι, στο μεταπολεμικό σκηνικό της Λιβύη, κρατήθηκε έξω από την μοιρασιά της «πίτας».

Σήμερα, στην συριακή κρίση, κρατά μία μάλλον πιο αποστασιοποιημένη στάση. Μπλοκάρει μεν με τα βέτο της καταδικαστικά ψηφίσματα για την Δαμασκό και ζητά πολιτική λύση. Όπως όμως εκτιμά η Μπόνι Γκλάσερ, αναλύτρια στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, ειδική σε θέματα Ασίας: «Εάν το καθεστώς Άσαντ πέσει, τότε οι Κινέζοι γρήγορα θα σιωπήσουν».

Διαβάστε όλες τις εξελίξεις για τη Μέση Ανατολή εδώ