The Lyceum Project: Πώς η φιλοσοφία του Αριστοτέλη μπορεί να καθοδηγήσει ηθικά την Τεχνητή Νοημοσύνη
Τα φιλοσοφικά ερωτήματα που εγείρονται και οι πρακτικές λύσεις που μπορούν να δώσουν απαντήσεις στη σωστή και ηθική εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης βρέθηκαν στο επίκεντρο της ημερίδας του Lyceum Project, που πραγματοποιήθηκε χθες, Πέμπτη 20 Ιουνίου, στο Ωδείο Αθηνών.
Καθηγητές Φιλοσοφίας, Κοινωνιολογίας και Πληροφορικής από όλον τον κόσμο παρευρέθηκαν και έδωσαν τις δικές τους απαντήσεις και προτάσεις για την ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ), ενώ χαιρετισμό απηύθυνε και ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης.
Ο κ. Μητσοτάκης εστίασε σε τρία βασικά ζητήματα: Στη σχέση μεταξύ ανθρώπων και μηχανών, στο ποιος είναι ο ιθύνων νους πίσω μία εξέλιξη και στη φιλοσοφική κληρονομιά και πώς αυτή μας βοηθά να κατανοήσουμε το περίπλοκο έργο, αλλά και τις περίπλοκες επιλογές που πρέπει να κάνουμε.
Η Λευκή Βίβλος για την Αριστοτελική Ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης
Ένα από τα κύρια μέρη της ημερίδας αποτέλεσε η συζήτηση σχετικά με τη «Λευκή Βίβλο» για την Αριστοτελική Ηθική στην εφαρμογή της Τεχνητής Νοημοσύνης (White Paper on Aristotelian AI ethics), των καθηγητών Τζον Τασιούλα (John Tasioulas) και Τζόσια Όμπερ (Josiah Ober).
Σύμφωνα με τους καθηγητές, η Αριστοτελική Ηθική εμπεριέχει οικουμενικές αλήθειες και προσφέρει μία στέρεη βάση για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σχετικά με την ΤΝ.
Δύο είναι οι βασικές ιδέες των δύο καθηγητών, οι οποίες κινούνται γύρω από την έννοια του ανθρώπινου καλού και της Δημοκρατίας. «Το πρώτο που λέμε είναι ότι η ΤΝ θα πρέπει να υπηρετεί το “ανθρώπινο καλό”. Ωστόσο είναι πολύ αδύναμη η θεώρηση που έχουμε για το τι ορίζεται ως “ανθρώπινο καλό” και βασίζεται κυρίως στις προτιμήσεις των καταναλωτών. Ο Αριστοτέλης μάς δίνει έναν πιο πλούσιο ορισμό για το ανθρώπινο καλό, που περιλαμβάνει την εξάσκηση και την ικανότητα για λογική σκέψη», ανέφερε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο καθηγητής Τζον Τασιούλας, διευθυντής του Ινστιτούτου Ηθικής και Τεχνητής Νοημοσύνης (Institute for Ethics and AI) και Καθηγητής Ηθικής και Νομικής Φιλοσοφίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
«Το δεύτερο είναι ότι ο χώρος της ΤΝ κυριαρχείται από πολύ ισχυρούς, διεθνείς παίκτες, που μπορούν να αποφασίσουν για την κατεύθυνση προς την οποία θα υπάρξει έρευνα και θα αναπτυχθεί η ΤΝ. Άρα, η Δημοκρατία είναι εκείνη που ελέγχει την ΤΝ, εάν υπηρετεί το ανθρώπινο καλό», πρόσθεσε.
Όπως σημείωσε, εξαρτάται από το πώς θα επιλέξουμε να αναπτύξουμε την ΤΝ, στο εάν η χρήση της θα είναι υπέρ της Δημοκρατίας. «Επιλέγουμε να την αναπτύξουμε για να κάνουμε τους ανθρώπους ζόμπι, για να αποσπάσουμε την προσοχή τους στο διαδίκτυο ώστε να αγοράζουν πράγματα που δεν τους χρειάζονται ή τη χρησιμοποιούμε για να μας βοηθήσει να κάνουμε πράγματα που χρειάζεται να κάνουμε; Στην εργασία μας λέμε ότι ίσως θα πρέπει να αναζωογονήσουμε τη Δημοκρατία, χρησιμοποιώντας τα εργαλεία της ΤΝ», τόνισε ο κ. Τασιούλας.
«Καταλαβαίνουμε τις ανησυχίες σχετικά με το ότι η ΤΝ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να υπονομεύσει τη Δημοκρατία, αλλά γιατί να μην την χρησιμοποιήσουμε για να ενδυναμώσουμε τη Δημοκρατία;», επεσήμανε ο ίδιος.
Ωστόσο, η Αριστοτελική Ηθική πρέπει να ιδωθεί κριτικά, να μπει δημιουργικά σε μία δημόσια συζήτηση και να προσαρμοστεί στη σημερινή τεχνολογική πραγματικότητα.
«Για να μπορέσει να είναι εργαλείο η ΤΝ, δεν πρέπει να πάρει ανθρώπινα χαρακτηριστικά. Θα ήταν σαν να δημιουργούμε νέους “δούλους”. Ακόμα και σε αυτό το κομμάτι, ο Αριστοτέλης μπορεί να μας βοηθήσει: Η χειρότερη ιδέα του ήταν εκείνη αναφορικά με τους “φύσει δούλους”, ανίκανους να οδηγήσουν τους εαυτούς τους προς το ανθρώπινο καλό. Ο Αριστοτέλης, λοιπόν, λειτουργεί και ως μία προειδοποίηση για εμάς: Αν ένας τόσο μεγάλος φιλόσοφος, όπως ο Αριστοτέλης, δεν μπορεί να κάνει το επιχείρημά του για τους “φύσει δούλους” να δουλέψει, πώς θα το κάνουμε εμείς;», υπογράμμισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής στο Balliol College της Οξφόρδης και κάτοχος της έδρας «Κωνσταντίνος Μητσοτάκης» στη Σχολή Ανθρωπιστικών και Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ Τζόσια Όμπερο, οποίος ειδικεύεται στους τομείς της Αρχαίας και Σύγχρονης Πολιτικής Θεωρίας και του Ιστορικού Θεσμισμού.
«Θα πρέπει, λοιπόν, να σταματήσουμε να προσπαθούμε να φτιάξουμε όντα που θα είναι πλήρως ανθρώπινα, γιατί δεν θα έχουν πλέον χρησιμότητα σε εμάς, και δεν ξέρουμε και τι χρησιμότητα θα έχουν για τον… εαυτό τους. Δεν θα είναι πλέον το ζήτημα να κάνουν τη δική μας ζωή καλύτερη, θα έχουμε αποτύχει ηθικά αν καταφέρουμε να κάνουμε όντα που θα τα χρησιμοποιήσουμε ως δούλους», εξήγησε και κατέληξε: «Ο στόχος για την ανάπτυξη έξυπνων εργαλείων ΤΝ είναι ο σωστός δρόμος, αλλά όχι εκείνος της ανάπτυξης πλήρως ανθρώπινων όντων».
Παρουσίαση του AiTHERION
Στο πλαίσιο της ημερίδας, παρουσιάστηκε και το πρόγραμμα AiTHERION, το οποίο αποσκοπεί μέσω διαδραστικών εκθέσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων και άλλων πρωτοβουλιών να λειτουργήσει ως κόμβος στοχασμού και δημόσιου διαλόγου. «Με γνώμονα την τεχνολογία και την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, δημιουργήσαμε μία εμπειρία, η οποία ελπίζουμε ότι θα βοηθήσει στο να αναπτυχθεί ένας διάλογος για την ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης», ανέφερε η μεταδιδακτορική ερευνήτρια του ΕΚΕΦΕ-Δημόκριτος, επικεφαλής της ομάδας «Τεχνητή Νοημοσύνη για τον Πολιτισμό» και επιμελήτρια του AiTHERION, Λήδα Αρνέλλου.
Το AiTHERION έχει εγκατασταθεί στο Ωδείο Αθηνών και είναι προγραμματσμένο να μείνει εκεί για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. «Η εμπειρία γίνεται μέσω ενός σεναρίου, η Aithra είναι μία ψηφιακή οντότητα, που προσπαθεί να καταλάβει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέπτονται και λαμβάνουν αποφάσεις, πώς μετρώνται οι αξίες, το καλό», σημείωσε η κ. Αρνέλλου.
Ήδη, περισσότεροι από 3.000 επισκέπτες έχουν στοχαστεί πάνω σε ιδέες, έχουν έρθει σε επαφή με άλλους, δημιουργώντας μία άτυπη πολιτεία, έχουν προχωρήσει σε διάλογο με επιχειρήματα και έχουν λάβει αποφάσεις βασισμένες στην ηθική, γύρω από το ερώτημα «Τι συνιστά μία καλή ζωή;».
Από τη θεωρία στην πράξη
Επιπλέον, στην ημερίδα πραγματοποιήθηκε συζήτηση μεταξύ κορυφαίων επαγγελματιών από τις τεχνικές, επιχειρηματικές και ρυθμιστικές πλευρές της ΤΝ, κατά την οποία τέθηκε το ζήτημα της γεφύρωσης της θεωρίας με την πρακτική.
Οι καθηγητές Κωστής Δασκαλάκης (καθηγητής Επιστήμης Υπολογιστών, EECS and CSAIL, MIT), Αλόντρα Νέλσον (Alondra Nelson – Ινστιτούτο Προηγμένων Μελετών του Πρίνστον, πρώην κύρια αναπληρώτρια διευθύντρια του Γραφείου Πολιτικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Λευκού Οίκου), Γιουβάλ Σανί (Yuval Shany – Εβραϊκό Πανεπιστήμιο, Ιερουσαλήμ/Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ) και ο Μπρένταν ΜακΚορντ, ιδρυτής και πρόεδρος του Cosmos Institute και Visiting Fellow του St Catherine’s College στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης ανέλυσαν τον τρόπο με τον οποίο προσανατολίζει ο καθένας την έρευνά του, ώστε ο άνθρωπος να είναι στο επίκεντρο.
Ιδιαίτερη αναφορά έκαναν στο κομμάτι των προκαταλήψεων που μπορεί να περνούν στα δεδομένα, στα οποία μπορεί να βασιστεί η ανάπτυξη της ΤΝ, και ζητήματα ιδιωτικότητας και πνευματικών δικαιωμάτων.
Σημειώνεται, ότι παράλληλα έξι νεότεροι μελετητές με ενδιαφέρον για την Αριστοτελική Ηθική της Τεχνητής Νοημοσύνης παρουσίασαν τις εργασίες τους, ως φιναλίστ από την πρόσκληση υποβολής εγγράφων του Lyceum Project.
Η ημερίδα έκλεισε με έναν Διεπιστημονικό Διάλογο Νέων από διάφορους κλάδους (των Ανθρωπιστικών Επιστημών, των Τεχνών και των Επιστημών) που συνοδεύτηκε από την εμπειρία του «In C», ενός χορογραφικού συστήματος της Γερμανίδας χορογράφου Sasha Waltz, το οποίο αποτελείται από 53 χορογραφικές φιγούρες βασισμένες στην ανοιχτή παρτιτούρα «In C» του Terry Riley που γράφτηκε το 1964.
Την ημερίδα διοργάνωσαν το Institute for Ethics in AI, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Stanford και το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Ελλάδας «Δημόκριτος».
