Εθνική Στρατηγική Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού στην Ελλάδα… άμεσα!
Παρότι εδώ και κάποια χρόνια πολλές χώρες, ακόμα και αυτές που χαρακτηρίζονται υπανάπτυκτες, έχουν θεσπίσει και εφαρμόσει εθνικές στρατηγικές χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, η Ελλάδα μόλις πρόσφατα και με μεγάλη καθυστέρηση ανακήρυξε την έναρξη της Εθνικής Στρατηγικής Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού. Ως εταίρος υλοποίησης του έργου έχει οριστεί ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), υπό τη συνεργασία της Γενικής Γραμματείας Χρηματοπιστωτικού Τομέα και Διαχείρισης Ιδιωτικού Χρέους του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών της Ελλάδος, η οποία ζήτησε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο πλαίσιο του Προγράμματος Στήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (SRSP).
Ο ΟΟΣΑ το 2002 ξεκίνησε το έργο του για τον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό. Να σημειωθεί ότι το 2008 δημιούργησε το Διεθνές Δίκτυο Χρηματοοικονομικής Εκπαίδευσής (International Network on Financial Education (OECD/INFE)) του.
Ο ΟΟΣΑ, αναγνωρίζοντας τη σημασία του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, συνιστά στις κυβερνήσεις να θεσπίσουν και να εφαρμόσουν εθνικές στρατηγικές χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, οι οποίες σε συνάρτηση με άλλες πολιτικές θα προάγουν την οικονομική και κοινωνική ευημερία του κάθε τόπου. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, στην Ελλάδα οι χρηματοοικονομικά εγγράμματοι πολίτες θα είναι σε θέση να υποστηρίζουν τις δημόσιες πολιτικές κατά της υπερχρέωσης και των μη εξυπηρετούμενων δανείων (ΜΕΔ). Κατά τον τρόπο αυτό οι πολίτες θα είναι σε θέση να διαχειριστούν καλύτερα τους οικονομικούς τους πόρους μακροπρόθεσμα, συμβάλλοντας στην αύξηση της οικονομικής τους ευημερίας.
Σύμφωνα με την Atkinson (2018), για την επιτυχή προσέγγιση υλοποίησης μιας εθνικής στρατηγικής χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, είναι απαραίτητο πρωτίστως να εντοπιστούν οι ανάγκες, τα κενά και οι αδυναμίες μέσω της μέτρησης του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Κατά αυτόν τον τρόπο, οι δράσεις ενίσχυσης της χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης θα είναι κατάλληλα σχεδιασμένες ώστε να στοχεύουν στις ομάδες που ενδέχεται να υστερούν, ιδιαίτερα στους νέους.
Για τον λόγο αυτό στο πλαίσιο της Εθνικής Στρατηγικής ο ΟΟΣΑ εκπόνησε στην Ελλάδα δύο πανελλαδικές ποσοτικές έρευνες σε ενήλικο πληθυσμό και σε μαθητές λυκείου για την αξιολόγηση των επιπέδων χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Η έρευνα των ενηλίκων διεξήχθη από τον Ιούνιο ως τον Ιούλιο του 2022 σε πολίτες ηλικίας 18-79 ετών. Η έρευνα των μαθητών Λυκείου διεξήχθη από τον Οκτώβριο ως το Νοέμβριο του 2022 με την υποστήριξη του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ).
Συγκεντρωτικά, τα αποτελέσματα των ερευνών έδειξαν ότι:
(α) Η μέση βαθμολογία χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού των ενηλίκων στην Ελλάδα είναι 61 στα 100.
(β) Αντίστοιχα, η μέση βαθμολογία χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού των μαθητών Λυκείου στην Ελλάδα είναι 54 στα 100.
Η βαθμολογία του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού μετρά τις χρηματοοικονομικές γνώσεις, συμπεριφορές, νοοτροπίες ή στάσεις των πολιτών στην Ελλάδα. Στα σημαντικότερα ευρήματα συγκαταλέγονται: Ότι στον ενήλικο πληθυσμό οι ευάλωτες ομάδες με κάτω από τον μέσο όρο επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι οι γυναίκες, οι ηλικιωμένοι, καθώς και τα άτομα με χαμηλότερο εισόδημα και μορφωτικό επίπεδο. Αντίστοιχα, στους μαθητές Λυκείου η ευάλωτη ομάδα με τα χαμηλότερα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι οι μαθητές Λυκείου με χαμηλότερο κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο. Σημειώνεται ότι οι μαθητές Λυκείου δυσκολεύτηκαν περισσότερο να απαντήσουν σωστά στις ερωτήσεις χρηματοοικονομικής γνώσης, ενώ στις ερωτήσεις χρηματοοικονομικής συμπεριφοράς και χρηματοοικονομικής νοοτροπίας ή στάσης τα πήγαν καλύτερα. Για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαίο οι δράσεις χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης να είναι περισσότερο στοχευμένες για την ενίσχυση της χρηματοοικονομικής γνώσης των μαθητών Λυκείου.
Αναλυτικά τα αποτελέσματα των ερευνών έδειξαν ότι ο ενήλικος πληθυσμός συγκέντρωσε συνολικά 61 στα 100 στη βαθμολογία χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, λαμβάνοντας στις επιμέρους ενότητες 65 στα 100 στην ενότητα για τη χρηματοοικονομική γνώση, 62 στα 100 στην ενότητα για τη χρηματοοικονομική συμπεριφορά και 54 στα 100 στην ενότητα για τη χρηματοοικονομική νοοτροπία ή στάση.
Τονίζεται ότι μόλις το 62% των ενηλίκων απάντησε σωστά στην ερώτηση του πληθωρισμού, και μόλις το 44% απάντησε σωστά την ερώτηση του ανατοκισμού, έννοιες που καλύπτονται στην ενότητα της χρηματοοικονομικής γνώσης. Παράλληλα, το 83% των ενηλίκων κάνουν προγραμματισμό για τη διαχείριση των εσόδων και των εξόδων τους, ενώ μόλις το 30% αποταμιεύει ενεργά μέσω αποταμιευτικών ή καταθετικών λογαριασμών, συμπεριφορές και έννοιες που καλύπτονται στην ενότητα χρηματοοικονομική συμπεριφορά. Σχετικά με τις έννοιες που καλύπτονται στη χρηματοοικονομική νοοτροπία ή στάση, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι περισσότεροι από το 50% των ενήλικων πολιτών πιστεύουν ότι τα χρήματα είναι για να ξοδεύονται, ενώ το 37% ζει για το σήμερα, και το 29% προτιμά να ξοδεύει τα χρήματα παρά να τα αποταμιεύει για το μέλλον.
Επιπρόσθετα, οι ενήλικες στην Ελλάδα μετρήθηκαν και για τα επίπεδα ψηφιακού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού σημειώνοντας βαθμολογία 54 στα 100. Έκπληξη δεν προκαλεί το γεγονός ότι οι πιο, ευάλωτες ομάδες είναι οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με χαμηλότερο εισόδημα και τα άτομα με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο.
Αναφορικά με τα αποτελέσματα των μαθητών Λυκείου τα αποτελέσματα έδειξαν ότι συνολικά η μέση βαθμολογία χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού είναι 54 στα 100, παρουσιάζοντας χαμηλές επιδόσεις στην ενότητα «Χρηματοοικονομική Γνώση» και απαντώντας καλύτερα στις ενότητες «Χρηματοοικονομική Συμπεριφορά» και «Χρηματοοικονομική Νοοτροπία» ή στάση. Συγκεκριμένα, για τις έννοιες του απλού τόκου, του ανατοκισμού και του πληθωρισμού της ενότητας «Χρηματοοικονομικής Γνώσης», περίπου το 70% των μαθητών απάντησαν λάθος στις ερωτήσεις απλού τόκου και ανατοκισμού, ενώ το 75% των μαθητών δεν απάντησε σωστά στην ερώτηση του πληθωρισμού.Αξιοσημείωτο είναι ότι μόλις οι μισοί μαθητές Λυκείου αναγνωρίζουν τους κινδύνους που συνδέονται με τα κρυπτονομίσματα. Ενώ ενθαρρυντικό είναι ότι τα 3 / 4 των συμμετεχόντων μαθητών Λυκείου είναι σε θέση να αναγνωρίσουν τους κινδύνους που εμπεριέχονται στις ηλεκτρονικές απάτες, καθώς και την ανάγκη προστασίας των προσωπικών τους στοιχείων στο διαδίκτυο. Αναφορικά με τον ρόλο των γονέων, τα αποτελέσματα ανέδειξαν ότι οι γονείς αποτελούν την κύρια πηγή πληροφόρησης σε θέματα χρημάτων (περισσότεροι από το 90% των μαθητών λυκείου απάντησαν θετικά).
Συμπερασματικά, οι ενήλικες στην Ελλάδα εμφανίζουν μέτριο έως χαμηλό επίπεδο Χρηματοοικονομικών γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και συμπεριφορών, ενώ παράλληλα παρουσιάζουν και μέτρια επίπεδα ψηφιακού χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού. Ωστόσο, λόγω της χρηματοπιστωτικής παγκοσμιοποίησης και της ραγδαίας εξέλιξη της τεχνολογίας είναι αναγκαίο οι πολίτες για να γνωρίζουν και να χρησιμοποιούν με ασφάλεια τις ψηφιακές χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και τις ψηφιακές τεχνολογίες. Παράλληλα, και τα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού των μαθητών Λυκείου στην Ελλάδα ήταν χαμηλά και συγκεκριμένα χαμηλότερα από τα επίπεδα του ενήλικου πληθυσμού.
Σημειώνεται δε, ότι η χρηματοοικονομική εκπαίδευση στα Λύκεια είναι περιορισμένη, δεδομένων των μαθημάτων που διδάσκονται οι μαθητές (μαθήματα όπως η οικιακή οικονομία, η αγωγή του πολίτη, τα οικονομικά και τα μαθηματικά). Για τον λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η υλοποίηση στοχευμένων δράσεων χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης που θα καλύψει τα κενά που εντοπίστηκαν με την έρευνα. Ωστόσο προκειμένου οι δράσεις να είναι ορθά στοχευμένες απαιτείται ο σχεδιασμός και η υλοποίηση μιας εθνικής στρατηγικής χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού ως ένα αποτελεσματικό μέσο που θα βελτιώσει τα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού στην Ελλάδα. Να σημειωθεί ότι η επιτυχής αυτή υλοποίηση βασίζεται στη συνεργασία των εμπλεκόμενων φορέων.
Επιπλέον, εφαρμόζοντας μια εθνική στρατηγική χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού, η Ελλάδα θα ενταχθεί στην ομάδα των 24 κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και στην πολιτική πάνω από 80 κρατών παγκοσμίως που εφαρμόζουν μια εθνική στρατηγική για την αύξηση του χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού του πληθυσμού τους.
Ειδικότερα, τα υψηλότερα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού θα συντελέσουν στην αύξηση της οικονομικής ανθεκτικότητας των ελληνικών νοικοκυριών. Επίσης θα συμβάλουν στην υποστήριξη της ουσιαστικής χρηματοοικονομικής ενσωμάτωσης και της οικονομικής ευημερίας των ανθρώπων. Κρίνεται ότι τα υψηλότερα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού θα ενθαρρύνουν χρηματοοικονομικές συμπεριφορές προϋπολογισμού, συντελώντας στη σωστή διαχείριση του υφιστάμενου χρέους, εφόσον υπάρχει, καθώς και στην ορθή χρήση των πιστώσεων. Τέλος, οι χρηματοοικονομικά εγγράμματοι πολίτες ενδέχεται να αποστραφούν από τη συμμετοχή σε τυχερά παιχνίδια.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ:
