Εντείνεται η ανησυχία για το ψηφιακό ευρώ – Κρίσιμες απαντήσεις από την ΕΚΤ για την ιδιωτικότητα
Το ψηφιακό ευρώ θα είναι μια από τις πιο ιδιωτικές μορφές ηλεκτρονικών πληρωμών, σύμφωνα με αξιωματούχο προστασίας δεδομένων από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στις 2 Οκτωβρίου 2020, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δημοσίευσε μια έκθεση που θέτει τις βάσεις για το ψηφιακό νόμισμα της κεντρικής τράπεζας (CBDC), το λεγόμενο ψηφιακό ευρώ.
Το ψηφιακό ευρώ τον Οκτώβριο του 2021 μπήκε σε φάση έρευνας, ενώ από τον Νοέμβριο του 2023 έχει εισέλθει στη φάση της προετοιμασίας, με πιθανή νομοθετική έγκρισή του να αναμένεται έως το τελευταίο οικονομικό τρίμηνο του 2024. Εάν η ΕΚΤ τηρήσει τον οδικό της χάρτη, θα μπορούσε να κυκλοφορήσει μέχρι τον Νοέμβριο του 2025.
Παρά το γεγονός ότι εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη, αντιμετωπίζει ήδη αντίσταση λόγω ανησυχιών για την προστασία της ιδιωτικής ζωής.
Σε ανάρτησή του στις 13 Ιουνίου, ο Maarten Daman, υπεύθυνος προστασίας δεδομένων στην ΕΚΤ, ισχυρίστηκε ότι η ΕΚΤ «σχεδιάζει το ψηφιακό ευρώ ως την πιο ιδιωτική επιλογή ηλεκτρονικής πληρωμής».
Για την επίτευξη αυτού του στόχου, η ΕΚΤ πρέπει να προσφέρει διαβεβαιώσεις για να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών της ΕΕ. Ο Daman μίλησε με το Cointelegraph για το θέμα, όπου τόνισε ότι η ΕΚΤ δεν έχει κρυφή ατζέντα:
«Δεσμευόμαστε να είμαστε όσο το δυνατόν πιο διαφανείς όσον αφορά τις πτυχές απορρήτου ενός ψηφιακού ευρώ. Δεν έχουμε τίποτα να κρύψουμε».
Ανενημέρωτοι
Οι περισσότεροι Ευρωπαίοι παραμένουν ανενημέρωτοι για το ψηφιακό ευρώ. Μια έρευνα της 6ης Ιουνίου από την κεντρική τράπεζα της Γερμανίας, την Deutsche Bundesbank, διαπίστωσε ότι το 59% των ερωτηθέντων δεν γνώριζε τίποτα γι’ αυτό.
Συνεπώς, η ΕΚΤ έχει μια εξαιρετική ευκαιρία να διαμορφώσει το αφήγημα του ψηφιακού ευρώ. Η έρευνα της Bundesbank διαπίστωσε ότι, παρά την ευρεία άγνοια, τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων αξιολόγησαν την ιδιωτικότητα όσον αφορά τη χρήση του ψηφιακού ευρώ ως πολύ σημαντική ή σημαντική.
Σε έκθεση προόδου του 2024 για το ψηφιακό ευρώ, η ΕΚΤ δήλωσε ότι δεν θα συλλέγει οικονομικά δεδομένα από πελάτες. Ωστόσο, θα συγκεντρώσει ορισμένα δεδομένα για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες (AML). Ο Daman είπε ότι γίνονται προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ψηφιακού ευρώ που θα απαιτεί τα λιγότερα δυνατά δεδομένα: «Κατ’ αρχήν, βασική αρχή του Ευρωσυστήματος είναι να επεξεργάζεται όσο το δυνατόν λιγότερα προσωπικά δεδομένα για την εκπλήρωση των στόχων μας».
Η έκθεση της ΕΚΤ αναφέρει ότι διερευνά τεχνολογικές λύσεις — συγκεκριμένα την ψευδωνυμοποίηση — έτσι ώστε το Ευρωσύστημα, ο εκδότης και ο πάροχος της υποδομής πληρωμών, να μην μπορεί να συνδέσει απευθείας τις συναλλαγές με συγκεκριμένα άτομα.
Η ψευδωνυμοποίηση ενισχύει το απόρρητο αντικαθιστώντας τα χαρακτηριστικά ταυτότητας με πλασματικά. Αυτή η διαδικασία επιτρέπει στις αρχές να αναλύουν δεδομένα χωρίς να είναι άμεσα ανιχνεύσιμα τα άτομα από τα οποία προέρχονται προστατεύοντας παράλληλα το ατομικό απόρρητο.
Η στρατηγική ψευδωνυμοποίησης ευθυγραμμίζεται με αυτή του Richard Brown, του επικεφαλής τεχνολογίας της R3, ο οποίος ειδικεύεται στο blockchain και στα CBDC.
Ο Brown είπε ότι πιθανή λύση στα προβλήματα απορρήτου του ψηφιακού ευρώ θα περιλάμβανε ιδιωτικές εταιρείες που δεν σχετίζονται με την κυβέρνηση να διαχειρίζονται τις άμεσες εμπορικές σχέσεις των πελατών ως προσωπικά αναγνωρίσιμα δεδομένα τους. Είπε ότι «τα ταυτοποιήσιμα δεδομένα θα διατηρηθούν μακριά από το βασικό αρχείο των χρηματοοικονομικών συναλλαγών, γνωστό και ως καθολικό».
Ο Brown είπε ότι η ΕΚΤ θα παρέχει μόνο τη βασική υποδομή και το καθολικό για ένα ψηφιακό ευρώ, ενώ οι ιδιωτικές εταιρείες θα ενεργούν ως πάροχοι πορτοφολιών. Αυτή η υποδομή «θα κατεύναζε τις ανησυχίες για το απόρρητο, ειδικά εάν οι υποσχέσεις για την προστασία της ιδιωτικής ζωής στηριζόταν από την ισχύ του νόμου» είπε.
Θα μπορούσε το ψηφιακό ευρώ να προσφέρει μια κερκόπορτα για τις κυβερνήσεις;
Παρά ταύτα, εξακολουθούν να υπάρχουν φόβοι ότι οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να έχουν μια κερκόπορτα στα δεδομένα των χρηστών, καθώς ορισμένες πληροφορίες πρέπει να κοινοποιούνται στις αρχές για την ικανοποίηση των κανονισμών AML.
Ο Daman αντιλαμβάνεται το πρόβλημα, αλλά είπε ότι διάφοροι μηχανισμοί θα αποτρέψουν αυτό το ενδεχόμενο: «Το Ευρωσύστημα δεν θα είναι τεχνικά σε θέση να προσδιορίσει άμεσα τους χρήστες του ψηφιακού ευρώ, να παρακολουθεί τις πληρωμές τους, ούτε θα του επιτραπεί νομικά να το πράξει, ούτε θα έχουμε εμπορικό κίνητρο ως δημόσιο ίδρυμα».
Ο Daman είπε ότι η ΕΚΤ «θα τηρήσει τη νομοθεσία του ψηφιακού ευρώ. Η πρόταση μάς απαγορεύει ρητά την επεξεργασία προσωπικών δεδομένων για την άμεση αναγνώριση των χρηστών».
Η ΕΚΤ θα εποπτεύεται από τον Ευρωπαίο Επόπτη Προστασίας Δεδομένων, έναν ανεξάρτητο φορέα που εποπτεύει τα θεσμικά όργανα της ΕΕ και έχει την εξουσία να διενεργεί ελέγχους και επιθεωρήσεις. Σε περιπτώσεις παραβίασης, θα παρεμβαίνει το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο (ΔΕΚ). Εάν μια πράξη της ΕΕ πιστεύεται ότι παραβιάζει τις συνθήκες της ΕΕ ή τα θεμελιώδη δικαιώματα, όπως το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή, το ΔΕΚ έχει την εξουσία να την ακυρώσει.
Ο Richard Turrin, συγγραφέας του Cashless: China’s Digital Currency Revolution πιστεύει ότι «τα μηνύματα της ΕΚΤ για το απόρρητο είναι επίκαιρα και οι ισχυρισμοί τους ότι το ψηφιακό ευρώ θα είναι πιο ιδιωτικό από τις υπάρχουσες πληρωμές με κάρτες είναι αληθινοί»
Ωστόσο, είπε ότι μόλις η ΕΚΤ λανσάρει τον τελικό σχεδιασμό, «θα πρέπει όλοι να ρίξουμε μια ματιά για να διασφαλίσουμε τους ισχυρισμούς περί απορρήτου».
Παρά τις διαβεβαιώσεις που προσφέρει η ΕΚΤ που υποστηρίζονται από σταθερούς νόμους και εποπτικές αρχές, η δυσπιστία παραμένει.
Η Joana Cotar, ανεξάρτητη γερμανίδα βουλευτής, είπε στο Cointelegraph ότι η ιστορία έχει αποδείξει τα κράτη χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες εναντίον ανθρώπων. «Οι κίνδυνοι απορρίπτονται συνοπτικά». Σημείωσε δε ότι «η ΕΚΤ δεν αναφέρει ότι τέτοιοι νόμοι μπορούν να ξαναγραφτούν ή να παρακαμφθούν. Πιστεύω ότι η τυφλή πίστη στην ΕΚΤ είναι απερίσκεπτη. Ανεξάρτητα από τις πολιτικές υποσχέσεις που έχουν δοθεί».
Ο Josh Swihart, Διευθύνων Σύμβουλος της Electric Coin Company, η οποία δημιούργησε το νόμισμα απορρήτου Zcash, ισχυρίζεται ότι ο σχεδιασμός του CBDC επιτρέπει στους εκδότες να έχουν «ορατότητα σε υπόλοιπα και συναλλαγές και να μπορούν να αναλαμβάνουν ενέργειες όπως η εισαγωγή διευθύνσεων στη μαύρη λίστα ή η δέσμευση κεφαλαίων». Το πλήρες οικονομικό απόρρητο δεν είναι εγγυημένο.
Ο Swihart τόνισε πώς οι κυβερνήσεις θα μπορούσαν να επιβάλλουν τη χρήση του κεντρικά ελεγχόμενου νομίσματός τους και να καταστείλουν εναλλακτικές λύσεις, όπως τα κρυπτονομίσματα που προστατεύουν το απόρρητο.
Η ΕΚΤ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι το ψηφιακό ευρώ δεν προορίζεται να υποκαταστήσει άλλες λύσεις πληρωμών και ότι μια κυβερνητική εντολή δεν θα επιβάλει τη χρήση του CBDC. Παρά τις καλές προθέσεις της ΕΚΤ, ο Swihart πιστεύει ότι «ακόμα και αν ο έλεγχος δεν ασκείται καταχρηστικά σήμερα, μπορεί να υπάρξει ολίσθημα στο μέλλον».
Τόνισε δε πώς «η εξουσία δεν παραχωρεί συνήθως την εξουσία», προσθέτοντας ότι «από τη στιγμή που ένα άτομο παραιτηθεί από τα δικαιώματά του υπέρ των κυβερνήσεων, δέχεται μεγάλες εισβολές σε ό,τι αφορά την ελευθερία του».
