Γιατί οι άνθρωποι αρχίζουν να λένε… «όχι» στα αεροπλάνα – Τι είναι το flight shaming

Το flight shaming, ή flygskam όπως πρωτοειπώθηκε στα σουηδικά, δεν είναι κάτι καινούριο. Εάν δεν είστε εξοικειωμένοι, περιγράφει το κοινωνικό κίνημα που κάνει τους ανθρώπους να διακατέχονται από αισθήματα ενοχής όταν πετούν με αεροπλάνο, λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων των αερομεταφορών.

Το φαινόμενο άρχισε να γίνεται δημοφιλές πριν από την πανδημία, όταν η περιβαλλοντική ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ ανακοίνωσε το 2019 ότι δε θα χρησιμοποιεί πλέον αεροπλάνα. Αργότερα, για να δώσει βάσει στα λεγόμενά της, διέσχισε τον Ατλαντικό Ωκεανό με ένα αγωνιστικό γιοτ για να παρακολουθήσει συνέδρια για το κλίμα στην αμερικανική ήπειρο.

Κατά τη διάρκεια της έξαρσης της COVID-19, το flight shaming απέκτησε διαφορετική προοπτική. Ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στο Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς η κυβέρνηση απαγόρευσε όλα τα ταξίδια, πέρα από τα απολύτως απαραίτητα, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2021. Αυτή ήταν επίσης η αρχή μιας εποχής που ορισμένοι ταξιδιώτες προσπαθούσαν να κρύψουν τα αεροπορικά ταξίδια από τους φίλους και την οικογένειά τους από φόβο αντίδρασης, ένα φαινόμενο γνωστό ως Att smygflyga (κρυφό πέταγμα).

Μετά την πανδημία, το flight shaming έχει ενταθεί καθώς το ενδιαφέρον επανέρχεται στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Εντός της ηπειρωτικής Ευρώπης, τα οδικά ταξίδια είναι σχετικά απλά λόγω του χώρου Σένγκεν, ο οποίος επιτρέπει ταξίδια χωρίς συνοριακούς ελέγχους εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι σιδηροδρομικές υπηρεσίες είναι συχνά γρήγορες, φθηνές και αξιόπιστες, γεγονός που οδήγησε αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να προσπαθήσουν να απαγορεύσουν τις εσωτερικές πτήσεις μικρών αποστάσεων. Για παράδειγμα, τον Ιούνιο του 2023, η Γαλλία εισήγαγε επίσημη απαγόρευση εσωτερικών πτήσεων μικρών αποστάσεων (κάτω των 2,5 ωρών), στις περιπτώσεις που υπάρχει εναλλακτική λύση σιδηροδρομικώς. Η δημοτικότητα των ταξιδιών με τρένο οδήγησε στη δημιουργία μιας λέξης για να περιγράψει το όταν κάποιος αναρτά το ταξίδι του με τρένο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: «Tågskryt», μια σουηδική λέξη που κυριολεκτικά σημαίνει «τρενο-υπερηφάνεια».

Εκείνοι που πλήττονται περισσότερο από το flight shaming είναι συχνά οι λάτρεις της αεροπλοΐας και των ταξιδιών, οι οποίοι βλέπουν αυτή τη δραστηριότητα ως χόμπι. Είναι εκείνοι που θα πετάξουν σε ασυνήθιστους προορισμούς για να διατηρήσουν την κατάσταση του «συχνού επιβάτη» και να κερδίσουν μίλια επιβράβευσης από τις αεροπορικές εταιρείες. Τέτοια ταξίδια μπορεί συχνά να περιλαμβάνουν πτήσεις μεγάλων αποστάσεων ή την πραγματοποίηση πολλαπλών ενδιάμεσων ανταποκρίσεων για να μεγιστοποιήσουν τους πόντους που θα κερδίσουν. Τα επικριτικά σχόλια από άλλους μπορούν να οδηγήσουν αυτούς τους ταξιδιώτες να αποκρύψουν ότι πρόκειται να ταξιδέψουν αεροπορικώς. Βέβαια, πολλοί υιοθετούν την άποψη ότι το αεροπλάνο θα απογειωθεί έτσι κι αλλιώς, με ή χωρίς εκείνους, οπότε δεν αισθάνονται διατεθειμένοι να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους.

Βιώσιμη αεροπλοΐα;

Ωστόσο, οι συνέπειες του «εξαναγκασμού» των ταξιδιωτών να εγκαταλείψουν τις πτήσεις για χάρη άλλων μέσων μεταφοράς ενδέχεται να μην είναι πλήρως κατανοητές. Για τις υπερατλαντικές πτήσεις, δεν υπάρχουν εύκολες εναλλακτικές λύσεις για την πλειονότητα των ανθρώπων και αυτό είναι απίθανο να αλλάξει σύντομα. Ενώ υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για πολλούς άλλους τρόπους μετακίνησης, η τεχνολογία για να καταστούν οι πτήσεις ουδέτερες ως προς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα άνθρακα δεν είναι ακόμη άμεσα διαθέσιμη.

Ενώ υπάρχουν βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα που παράγονται από φυτά και πρόσφατα, τον Νοέμβριο του 2023, η Virgin Atlantic πραγματοποίησε την πρώτη υπερατλαντική πτήση χρησιμοποιώντας 100% SAF (βιώσιμο αεροπορικό καύσιμο), δεν υπάρχει ακόμα η επαρκούσα παραγωγική ικανότητα για να αποτελούν μια βιώσιμη εναλλακτική λύση στα συμβατικά αεροπορικά καύσιμα. Το SAF είναι επίσης συχνά παρεξηγημένο, καθώς δεν εξαλείφει τις εκπομπές CO2 των αεροσκαφών, καθώς σε χημική βάση είναι σχεδόν πανομοιότυπο με το τυπικό καύσιμο. Ωστόσο, εξισορροπεί τις εκπομπές άνθρακα που παράγονται κατά τη διάρκεια της πτήσης με τον άνθρακα που απορροφάται κατά την παραγωγή καυσίμων.

Ο μεγαλύτερος αντίκτυπος του flight shaming και οποιασδήποτε επακόλουθης αλλαγής στη συμπεριφορά είναι πιθανό να είναι οικονομικός. Η αεροπλοΐα υποστηρίζει 12 εκατομμύρια θέσεις εργασίας στην ΕΕ, σύμφωνα με τον εμπορικό φορέα Aviation for Europe, οι οποίες αντιστοιχούν περίπου στο 1% των συνολικών θέσεων εργασίας, τόσο άμεσων όσο και έμμεσων, ενώ αντιπροσωπεύουν επίσης πάνω από το 4% του ΑΕΠ της ΕΕ. Είναι επίσης κρίσιμος τομέας στην τουριστική βιομηχανία της Ευρώπης, η οποία αντιπροσωπεύει το 10% του ΑΕΠ της ηπείρου. Παρά τις κωλύματα στην αεροπλοΐα και τα ταξίδια κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το μέγεθος της αγοράς της ευρωπαϊκής αεροπορικής βιομηχανίας αποτιμήθηκε σε 65,1 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022 σύμφωνα με το Market Research Future. Ο κλάδος της ευρωπαϊκής αεροπορικής βιομηχανίας προβλέπεται επίσης να αυξηθεί στα 86,43 δισεκατομμύρια δολάρια έως το 2032.

Το πόση επιρροή θα έχει μακροπρόθεσμα το flight shaming στον αριθμό των επιβατών μένει να αποδειχθεί. Η αεροπλοΐα συμβάλλει σε ποσοστό περίπου 2,5% των παγκόσμιων εκπομπών CO₂, αλλά λαμβάνει πολύ μεγαλύτερη κριτική από άλλες μορφές μεταφοράς, ίσως επειδή για πολλούς θεωρείται «είδος πολυτελείας». Δεδομένου του ότι η υψηλή ζήτηση και οι τιμές των πτήσεων από τον καιρό της πανδημίας μόλις τώρα αρχίζει να μειώνεται ελαφρώς, ο αρχικός ενθουσιασμός από ανθρώπους όπως η Γκρέτα Τούνμπεργκ δεν έχει ακόμη αμβλύνει την παγκόσμια όρεξη για πτήσεις στους αιθέρες.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Σε βαθιά πολυκρίση η ευρωπαϊκή οικονομία. Απαιτείται επανίδρυση ως το 2045
• ΕΚΤ: «Παράθυρο ευκαιρίας» για μείωση των επιτοκίων βλέπουν οι κεντρικοί τραπεζίτες