Πώς τα «Deathonomics» τροφοδοτούν τη ρωσική πολεμική μηχανή

Οι μισθοί των στρατιωτών που σκοτώνονται στο μέτωπο μεταμορφώνουν τις τοπικές οικονομίες σε μερικές από τις φτωχότερες περιοχές της Ρωσίας.

Η ένταξη στον στρατό έχει καταστεί πλέον λογική οικονομική επιλογή στα φτωχά ενδότερα της Ρωσίας. Αντιμετωπίζοντας βαριές απώλειες στην Ουκρανία, η Ρωσία προσφέρει υψηλούς μισθούς και μπόνους για να προσελκύσει νέους στρατιώτες. Σε ορισμένες από τις φτωχότερες περιοχές της χώρας, ένας στρατιωτικός μισθός είναι μέχρι και πέντε φορές μεγαλύτερος από τον μέσο μισθό. Οι οικογένειες αυτών που σκοτώνονται λαμβάνουν μεγάλες αποζημιώσεις από το κράτος.

Αυτά τα ποσά είναι καθοριστικά για όσους μένουν πίσω. Ο Ρώσος οικονομολόγος Vladislav Inozemtsev υπολογίζει ότι η οικογένεια ενός 35χρονου που πολεμάει για έναν χρόνο και στη συνέχεια σκοτώνεται στο πεδίο της μάχης θα λάβει περίπου 14,5 εκατομμύρια ρούβλια, περίπου $150.000, από τον μισθό του στρατιώτη και την αποζημίωση θανάτου. Το ποσό αυτό είναι μεγαλύτερο από όσα θα κέρδιζε αν εργαζόταν ως πολίτης μέχρι την ηλικία των 60 ετών. Οι οικογένειες δικαιούνται επίσης μπόνους και αποζημιώσεις από ασφάλειες.

«Η μετάβαση στο μέτωπο και ο θάνατος έναν χρόνο μετά είναι οικονομικά πιο αποδοτική επιλογή από τη συνέχιση της ζωής ενός άνδρα» είπε ο Inozemtsev, ένα φαινόμενο που ονομάζει «θανατοοικονομία».

Πλέον έχουν σκοτωθεί τόσο πολλοί στρατιώτες που οι πληρωμές, οι οποίες έφτασαν συνολικά τα $30 δισ. από τις αρχές του έτους μέχρι τον Ιούνιο, είναι ένα ξεκάθαρο σύμπτωμα για το πώς ο πόλεμος μεταμορφώνει τη ρωσική κοινωνία και την οικονομία ευρύτερα. Από την αρχή της εισβολής, το Κρεμλίνο έχει αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες σε επίπεδα που θυμίζουν… Σοβιετική Ένωση, αντισταθμίζοντας μερικώς τον αντίκτυπο των δυτικών κυρώσεων. Τα εργοστάσια όπλων δουλεύουν αδιάκοπα, παρέχοντας εργασία και υψηλούς μισθούς.

Τώρα, οι αυξανόμενες πληρωμές για… μελλοθάνατους ενισχύουν τις οικονομίες σε μερικές από τις φτωχότερες περιοχές της Ρωσίας. Σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία, τα επίπεδα φτώχειας είναι στα χαμηλότερα επίπεδα από τότε που ξεκίνησε η συλλογή δεδομένων το 1995. Συνεπώς, οι αντιλήψεις για κατάταξη στον στρατό έχουν μεταβληθεί.

Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, ο στρατός θεωρούνταν επί χρόνια από πολλούς Ρώσους ως επιλογή σταδιοδρομίας για ανθρώπους που δεν μπορούσαν να καλύψουν ειδικευμένες θέσεις. Χωρίς σημαντικούς πολέμους εκείνη την περίοδο, οι περισσότεροι στρατιώτες περνούσαν τον καιρό τους στα στρατόπεδα κάνοντας γραφειοκρατικές ή άλλες ασήμαντες εργασίες.

Ωστόσο, ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει αλλάξει τη μοίρα όσων είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν, αυξάνοντας όχι μόνο το εισόδημά τους, αλλά και το κοινωνικό τους κύρος. Η κυβέρνηση έχει εγκαινιάσει ένα νέο πρόγραμμα που ονομάζεται «Ώρα των Ηρώων» με στόχο την εκπαίδευση στρατιωτών για κυβερνητικές θέσεις.

Σχολεία σε όλη τη Ρωσία φιλοξενούν διαλέξεις από στρατιώτες που επιστρέφουν από το μέτωπο. Στα σχολεία, θρανία παραμένουν άδεια προς τιμήν κάποιου τοπικού «ήρωα» που δεν επέστρεψε, με βιογραφικά χαραγμένα επάνω τους.

Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προωθεί μια «νέα ελίτ» στρατιωτών που απολαμβάνουν προνόμια και μια γρήγορη πολιτική ανέλιξη. Τα κίνητρα αυτά έχουν βοηθήσει στη μείωση των κοινωνικών εντάσεων που προκαλούνταν από τις κοινωνικές ανισότητες με τρόπο που τα προεδρικά διατάγματα και τα σχέδια αναδιανομής εισοδήματος δεν θα μπορούσαν. Έρευνες του ανεξάρτητου Κέντρου Levada δείχνουν σαφή αύξηση από την προπολεμική περίοδο στο ποσοστό των Ρώσων που πιστεύουν ότι η χώρα κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Για το Κρεμλίνο, οι γενναίες πληρωμές βοηθούν στην αποφυγή γενικής επιστράτευσης ανδρών σε ηλικία στρατολόγησης, αφού ο προηγούμενος γύρος το 2022 προκάλεσε αναστάτωση και οδήγησε πολλούς νέους άνδρες στη φυγή.

«Αυτά τα χρήματα είναι ποσά που οι περισσότεροι άνθρωποι σε αυτές τις υποβαθμισμένες περιοχές δεν έχουν δει ποτέ στη ζωή τους, οπότε δεν είναι παράξενο που πολλοί από αυτούς τα δέχονται», είπε ο Βασίλι Άστροφ, οικονομολόγος στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Μελετών στη Βιέννη. «Και για το Κρεμλίνο, η προσφορά καλών αποδοχών για τους στρατιώτες είναι ο μόνος τρόπος για να διατηρήσει τον πόλεμο με υψηλά επίπεδα εγχώριας υποστήριξης.»

Δεν γίνεται προσπάθεια να κρυφτεί η ζοφερή οικονομική λογική που κυριαρχεί.

Ο Πούτιν έχει προωθήσει δημοσίως την ιδέα ότι ο θάνατος στο μέτωπο είναι προτιμότερος από μια κακή ζωή στις άγονες ρωσικές επαρχίες.

«Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι μια μεγάλη τραγωδία, ένα ανεκπλήρωτο κενό», είπε ο Πούτιν σε μια συνάντηση τον Νοέμβριο του 2022 με Ρωσίδες που είχαν χάσει τους γιους τους στον πόλεμο.

«Αλλά μερικοί άνθρωποι μετά βίας ζουν, και όταν πεθαίνουν, είτε από βότκα είτε από κάτι άλλο, δεν είναι σαφές πώς…», είπε σε μία από τις μητέρες. «Ο γιος σας έζησε, καταλαβαίνετε; Πέτυχε τον στόχο του».

Και κάποιοι Ρώσοι αξιωματούχοι προωθούν ενεργά την ιδέα της οικονομικής ωφέλειας από τον θάνατο στον πόλεμο.

«Ένα παιδί πρέπει να καταλάβει: Ναι, ο πατέρας σου έκανε μια ηρωική πράξη και πέθανε, αλλά χάρη στην ηρωική του πράξη έχεις ένα διαμέρισμα», είπε ο κυβερνήτης μιας περιοχής της Ρωσικής Άπω Ανατολής σε μια συνάντηση για την υποστήριξη παιδιών που επηρεάζονται από τον πόλεμο. «Αυτό κάνει τα παιδιά να αγαπούν την πατρίδα».

Από την αρχή του πολέμου, η Ρωσία έχει υποστεί πάνω από 600.000 απώλειες, σύμφωνα με δυτικές εκτιμήσεις. Για να αντισταθμίσει αυτές τις απώλειες και να ενισχύσει τη στρατολόγηση, η κυβέρνηση πληρώνει τους στρατιώτες που πολεμούν στην Ουκρανία έναν ελάχιστο μηνιαίο μισθό 210.000 ρούβλια, περίπου $2.140, σημαντικά υψηλότερο από τον εθνικό μέσο μισθό των 75.000 ρουβλίων.

Οι περιφέρειες της Ρωσίας με χαμηλό εισόδημα απολαμβάνουν σημαντική οικονομική ένεση από τον πόλεμο, γεγονός που βοηθά στην ενίσχυση της τοπικής οικονομίας και των οικογενειών που μένουν πίσω. Οι περιφερειακές κυβερνήσεις δίνουν επίσης πρόσθετες πληρωμές. Οι οικογένειες των στρατιωτών που σκοτώθηκαν στη μάχη μπορούν να λάβουν πάνω από 150.000 $ ως αποζημίωση. Το αποτέλεσμα είναι ότι η Ρωσία είναι επί του παρόντος σε θέση να στρατολογεί περίπου 1.000 άνδρες την ημέρα, δήλωσε το Υπουργείο Άμυνας του Ηνωμένου Βασιλείου τον Σεπτέμβριο.

«Οι αυξήσεις στις πληρωμές θα ενισχύσουν πιθανώς τα επίπεδα προσλήψεων για το υπόλοιπο του έτους», ανέφερε. Ωστόσο, οι απώλειες παραμένουν εκπληκτικά υψηλές: Ο αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων της Βρετανίας, ναύαρχος Τόνι Ραντάκιν, δήλωσε στο BBC την Κυριακή ότι οι ρωσικές δυνάμεις είχαν κατά μέσο όρο 1.500 θύματα την ημέρα όλο τον Οκτώβριο.

Ωστόσο, τα χρήματα που ρέουν σε οικογένειες στρατιωτικών εγκυμονούν οικονομικούς κινδύνους. Οι πληρωμές αντιστοιχούσαν περίπου στο 8% των κρατικών δαπανών το έτος έως τον Ιούνιο του 2024, διευρύνοντας το έλλειμμα του προϋπολογισμού, σύμφωνα με ανάλυση της ερευνητικής ομάδας Re: Russia. Οι πληρωμές συνέβαλαν στην αύξηση του πληθωρισμού που μαστίζει τη Ρωσία, αναγκάζοντας την κεντρική τράπεζα να αυξήσει τα επιτόκια στο 21%. Επίσης, η εκτεταμένη στρατολόγηση έχει πυροδοτήσει μια κρίση εργασίας, αφήνοντας τους εργοδότες λιγότερο από συγκολλητές, οδηγούς και οικοδόμους.

Στην ενδοχώρα της Ρωσίας, ωστόσο, οι πληρωμές για τον πόλεμο κάνουν μεγάλη διαφορά. Στην Τούβα, μια απομακρυσμένη περιοχή όπου το ποσοστό φτώχειας είναι τριπλάσιο του εθνικού μέσου όρου, οι τραπεζικές καταθέσεις έχουν αυξηθεί κατά 151% από τον Ιανουάριο του 2022, τον μήνα πριν από την εισβολή, σύμφωνα με στοιχεία της κεντρικής τράπεζας. 

Αυτή είναι η υψηλότερη αύξηση στη Ρωσία, ένα σημάδι ότι οι άνθρωποι είναι σε θέση να απομακρύνουν σημαντικά χρηματικά ποσά. Η περιοχή βρίσκεται επίσης στη μέση μιας κατασκευαστικής έκρηξης, με νέα πολυώροφα συγκροτήματα κατοικιών να δημιουργούνται στην περιφερειακή πρωτεύουσα Kyzyl. Είναι σχεδόν σαν μια ολόκληρη γενιά να βρήκε δουλειά στο εξωτερικό και τώρα στέλνει πίσω εμβάσματα.

Οι άνθρωποι στις φτωχότερες περιοχές ξοδεύουν περισσότερα επίσης: Στην περιοχή Αλτάι στη νότια Ρωσία, τα έσοδα από εστιατόρια και μπαρ είναι αυξημένα κατά 56% φέτος από πέρυσι, σε σύγκριση με αύξηση 9% σε ολόκληρη τη Ρωσία, σύμφωνα με επίσημα στατιστικά στοιχεία.

«Είναι τα φτωχότερα μέρη στη Ρωσία που ωφελούνται περισσότερο από τον πόλεμο», δήλωσε η Laura Solanko, ανώτερη σύμβουλος στο Ινστιτούτο της Τράπεζας της Φινλανδίας για τις Οικονομίες σε Μετάβαση, που έχει μελετήσει τον αντίκτυπο των πληρωμών.  

Ένα από τα πιο έντονα παραδείγματα του πώς ο πόλεμος άλλαξε τις ζωές των Ρώσων είναι η ζωή στη Buryatia, μια ορεινή περιοχή της ανατολικής Σιβηρίας. Η επιστράτευση που ανακοινώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 προκάλεσε κοινωνική αναταραχή στη Μπουριατία, η οποία είχε στείλει δεκάδες χιλιάδες άνδρες να πολεμήσουν στην Ουκρανία, εκ των οποίων τουλάχιστον 1.719 έχουν σκοτωθεί τον Οκτώβριο, σύμφωνα με το Mediazona, ένα ρωσικό ανεξάρτητο μέσο ενημέρωσης που διεξάγει έρευνα για θύματα πολέμου. 

Τοπικοί ειδησεογραφικοί ιστότοποι δημοσιεύουν καθημερινά επικηδείους ανδρών που έχουν πεθάνει στο πεδίο της μάχης. Αλλά οι θάνατοι είναι σε μεγάλο βαθμό αποδεκτοί, λέει η Alexandra Garmazhapova, πολιτική ερευνήτρια από την Buryatia που τώρα διευθύνει μια οργάνωση η οποία προωθεί τη δημοκρατία στην περιοχή.

«Περιμέναμε ότι ο αριθμός των σορών που θα επέστρεφαν στα σπίτια τους, στη Buryatia, θα έκανε τους ανθρώπους να αρχίσουν να διαμαρτύρονται για τον πόλεμο», είπε η Garmazhapova, η οποία ζει εκτός Ρωσίας. «Αλλά είχε το αντίθετο αποτέλεσμα».

Μια τεράστια συσσώρευση πλούτου σε αυτήν την περιοχή που πλήττεται από τη φτώχεια μπορεί να εξηγήσει το γιατί: Από τον Ιανουάριο του 2022, οι τραπεζικές καταθέσεις στην Buryatia αυξήθηκαν κατά 81%. Φέτος, η κατασκευή κατοικιών αυξήθηκε κατά 32%, σε σύγκριση με τον εθνικό μέσο όρο 2%.

Η Λιουντμίλα, μια 54χρονη κάτοικος ενός μικρού χωριού, μόλις 25 μίλια από τα σύνορα με τη Μογγολία, έχασε τον γιο και τον σύζυγό της στον πόλεμο. Λέει ότι άλλοι πέντε άνδρες από το χωριό έχουν πεθάνει στην Ουκρανία. Η Λιουντμίλα ξόδεψε χρόνια κάνοντας αποταμιεύσεις για να αγοράσει ένα διαμέρισμα για την οικογένειά της στην περιφερειακή πρωτεύουσα του Ουλάν-Ούντε. Οι πληρωμές που έλαβε για τους θανάτους των ανδρών κατέστησαν δυνατή την αγορά δύο διαμερισμάτων εκεί, καθώς και ενός αυτοκινήτου για την κόρη της Αλίνα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Ενισχύονται οι σχέσεις Βόρειας Κορέας – Ρωσίας: Η Πιονγκγιάνγκ επικύρωσε τη συνθήκη άμυνας με τη Μόσχα
• Μεντβέντεφ μετά την εκλογή Τραμπ: Η Ευρώπη προσπαθεί να κλιμακώσει τη σύγκρουση στην Ουκρανία