Οικονομικό χάος προ των πυλών: Πηγή παγκόσμιας αστάθειας το δολάριο λόγω Τραμπ

Παρότι ο Τραμπ προτιμά μια πιο αδύναμη συναλλαγματική ισοτιμία, οι πολιτικές του είναι πιθανό να έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Ο κίνδυνος που ελλοχεύει είναι ότι το δολάριο μπορεί να γίνει υπερβολικά ισχυρό, κάτι που θα είναι κακό για την παγκόσμια οικονομία.

Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος έχει ένα πρόβλημα με το δολάριο. Τους τελευταίους μήνες έχει δείξει σαφή προτίμηση στο να υπάρξει μια πιο αδύναμη ισοτιμία, διότι θέλει να υποστηρίξει την ανταγωνιστικότητα των αμερικανικών εξαγωγών και να μειώσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ. Ωστόσο, όπως έχει καταλάβει η αγορά από τις εκλογές και εξής, το πιο πιθανό αποτέλεσμα είναι ότι οι πολιτικές του θα καταλήξουν να ενισχύσουν το δολάριο. Ο κίνδυνος να υπερτιμηθεί – που είναι ήδη ακριβό – ακόμη περισσότερο, κάτι που θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αστάθειας, είναι πιο ορατός από ποτέ.

Τις τελευταίες δεκαετίες, το αμερικανικό νόμισμα έχει βιώσει πολλές διακυμάνσεις. Σύμφωνα με τα δεδομένα της BIS, από το 2002 έως το 2011, για παράδειγμα, υποχώρησε περίπου 30% (σε όρους σταθμισμένους με τον πληθωρισμό και το εμπόριο). Ωστόσο, από το 2011 και έπειτα, ενισχύθηκε, με αποτέλεσμα τώρα να βρίσκεται στο υψηλότερο επίπεδο από το 1985.

Αυτό που διαμορφώνει αυτή την ασταθή πορεία είναι, γενικά, η παγκόσμια ισορροπία της οικονομικής ζωτικότητας: όταν η οικονομία των ΗΠΑ κερδίζει ορμή σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο, το δολάριο τείνει να ενισχύεται, και αντιστρόφως.

Μετά την είσοδο της Κίνας στον ΠΟΕ το 2001, η οικονομική ζωτικότητα μετατοπίστηκε αποφασιστικά μακριά από τις ΗΠΑ, προς όφελος της Κίνας και άλλων αναδυόμενων οικονομιών. Αυτή ήταν η δεκαετία της άνθησης των εμπορευμάτων: η μεγαλύτερη και πιο παρατεταμένη άνοδος των τιμών των εμπορευμάτων σε καιρό ειρήνης σχεδόν 200 ετών, κατά την οποία η Κίνα συνέβαλε στην ανάπτυξη του ΑΕΠ σε ολόκληρο τον αναπτυσσόμενο κόσμο. Ως αποτέλεσμα το δολάριο υποχώρησε.

Ωστόσο, μετά το 2011, ένας συνδυασμός παραγόντων – περιλαμβανομένων της κρίσης της ευρωζώνης και της εξασθένησης της κινεζικής οικονομίας – ήγειρε την πλάστιγγα υπέρ των ΗΠΑ. Το δολάριο ενισχύθηκε ξανά. Εφόσον τόσο η ευρωπαϊκή όσο και η κινεζική οικονομία παραμένουν εύθραυστες, η ισορροπία της οικονομικής ζωτικότητας φαίνεται πιθανό να συνεχίσει να ευνοεί το δολάριο.

Δύο παράγοντες

Δύο ακόμη παράγοντες υποδεικνύουν πως υπό τον Τραμπ το δολάριο θα ενισχυθεί. Ο πρώτος είναι οι συναλλαγματικές συνέπειες των προτεινόμενων δασμών στις εισαγωγές. Όταν οι ΗΠΑ επιβάλλουν δασμούς σε έναν εμπορικό εταίρο, η αγορά συναλλάγματος τείνει να πουλά το νόμισμα αυτού του εταίρου, προκαλώντας την εξασθένησή του, ώστε να εξισορροπηθεί η αύξηση της τιμής σε δολάρια που προκαλεί ο δασμός. Αυτό βοηθά να εξηγηθεί γιατί το κινεζικό γιουάν υποτιμήθηκε κατά περίπου 10% το 2018, όταν ο Τραμπ άρχισε να επιβάλλει περιορισμούς στο εμπόριο με την Κίνα τον Ιανουάριο εκείνου του έτους.

Πιο εκτεταμένοι δασμοί σε μια ευρύτερη σειρά εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ θα πρέπει να ενισχύσουν το δολάριο γενικότερα. Ένα ισχυρότερο δολάριο αναμένεται επίσης λόγω του μακροοικονομικού πλαισίου που φαίνεται πιθανό να εφαρμόσει ο Τραμπ. Σίγουρα θα θελήσει να επεκτείνει τις φοροαπαλλαγές του 2017 πέρα από το 2025, όταν πρόκειται να λήξουν, οπότε μια πιο διατηρήσιμη χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής των ΗΠΑ φαίνεται πιθανή. Δεδομένου ότι η ώθηση στην οικονομία των ΗΠΑ θα δημιουργήσει πληθωριστικές πιέσεις, η αγορά θα αναμένει υψηλότερα επιτόκια από ό,τι θα ήταν διαφορετικά. Ο συνδυασμός χαλαρής δημοσιονομικής και πιο αυστηρής νομισματικής πολιτικής τείνει να ισχυροποιεί το νόμισμα.

Το δολάριο μάλλον έχει περιθώριο να συνεχίσει την άνοδό του, καθώς δεν είναι ακόμη προφανώς υπερτιμημένο. Το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ΗΠΑ – η ευρύτερη μέτρηση του εμπορικού ελλείμματος μιας χώρας και χρήσιμος δείκτης χρηματοοικονομικής ευπάθειας – ήταν λίγο πάνω από το 3% του ΑΕΠ πέρυσι. Αυτό είναι περίπου το μισό ποσοστό που είχε φτάσει το 2006, πριν από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, που σημαίνει ότι οι κίνδυνοι από ένα υπερτιμημένο δολάριο ενδέχεται να προκύψουν στο δεύτερο μέρος της δεύτερης θητείας του Τραμπ.

Ένα ισχυρότερο δολάριο επίσης δεν είναι καλό νέο για την υπόλοιπη παγκόσμια οικονομία: θα μειώσει την ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου, θα περιορίσει την πρόσβαση των αναπτυσσόμενων χωρών στις διεθνείς κεφαλαιαγορές και θα δυσκολέψει τις χώρες, των οποίων τα νομίσματα εξασθενούν, να κρατήσουν τον πληθωρισμό υπό έλεγχο.

Αν και όταν το δολάριο γίνει υπερβολικά ακριβό, θα παρουσιαστεί ένα επιπλέον πρόβλημα: πώς να αντιμετωπιστεί ένα υπερτιμημένο νόμισμα χωρίς να υπάρξει σημαντική χρηματοπιστωτική αποσταθεροποίηση. Το πρόβλημα αυτό εμφανίστηκε τελευταία φορά στις αρχές του 1985, όταν το αμερικανικό νόμισμα θεωρήθηκε επικίνδυνα ακριβό. Τότε, οι ΗΠΑ κατάφεραν να βασιστούν στους εμπορικούς τους εταίρους, οι οποίοι εξαρτώνταν από την αμερικανική ασφάλεια – το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιαπωνία – για να διαπραγματευτούν τη ‘Συμφωνία Plaza’, η οποία καθόρισε μια σειρά από παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος που επέτρεψαν την ελεγχόμενη πτώση του δολαρίου.

Είναι σχεδόν αδιανόητο κάτι παρόμοιο να τύχει διαπραγμάτευσης σήμερα, όχι μόνο επειδή οι Κινέζοι πολιτικοί θεωρούν ότι η μετά τη Plaza ενίσχυση του γιεν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 οδήγησε την Ιαπωνία σε οικονομική καταστροφή. Το Πεκίνο δεν θα συναινέσει. Χωρίς περιθώριο για διαπραγματευτική πτώση του δολαρίου, φαίνονται πιθανές ακόμη πιο χαοτικές εναλλακτικές. Μία εναλλακτική είναι να αποφασίσει ξαφνικά η αγορά ότι δεν έχει πλέον όρεξη για ακριβά στοιχεία ενεργητικού σε δολάριο, και αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ακατάστατη προσαρμογή στην αγορά συναλλάγματος.

Μια άλλη είναι να επιδιώξει ο ίδιος ο Τραμπ να εξασθενήσει το δολάριο. Ωστόσο, σχεδόν οποιοσδήποτε τρόπος με τον οποίο θα μπορούσε να το κάνει αυτό – επιβάλλοντας ελέγχους κεφαλαίων στις αγορές αμερικανικών περιουσιακών στοιχείων από ξένους ή παρεμβαίνοντας στην ανεξαρτησία της Fed – θα υπονόμευε σοβαρά την αμερικανική χρηματοοικονομική αξιοπιστία, οδηγώντας και πάλι πιθανώς σε χαοτικά αποτελέσματα.

Στο τέλος, ο Τραμπ μπορεί να μην νοιάζεται ιδιαίτερα αν το δολάριο γίνει πηγή παγκόσμιας αστάθειας. Ο εκλεγμένος αντιπρόεδρος Τζ. Ντ. Βανς υποστήριξε πέρυσι ότι ο ρόλος του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος έχει επιδοτήσει τη μαζική κατανάλωση κυρίως άχρηστων εισαγωγών από τους Αμερικανούς.

Μια τέτοια άποψη μπορεί να βλέπει κάποια οφέλη σε μια κατάρρευση του δολαρίου. Από την πλευρά του υπόλοιπου κόσμου, ωστόσο η τύχη του δολαρίου υπό μια δεύτερη προεδρία του Τραμπ μπορεί να αποτελεί μια κατάσταση χωρίς καλό αποτέλεσμα: ούτε ένα ισχυρό δολάριο ούτε μια χαοτική προσαρμογή που θα το καταστήσει πιο αδύναμο θα ωφελήσουν την παγκόσμια οικονομία.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Έρευνα GPO για το CEO Initiative 2024: Tι “βλέπουν” οι CEOs για οικονομία, τεχνολογία και βιώσιμη ανάπτυξη
• Σπύρος Θεοδωρόπουλος: Πρέπει να δώσουμε περισσότερη ευημερία στους ανθρώπους
• Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος: Είμαστε μια «εταιρία» που χάνει λεφτά κάθε χρόνο