Γιατί ο εμπορικός πόλεμος του Τραμπ θα προκαλέσει χάος

Ο Ντόναλντ Τραμπ πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη ή όχι; Η Σαλένα Ζίτο διερωτήθη σε άρθρο της στο The Atlantic που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2016. Σήμερα, πριν αναλάβει για δεύτερη φορά την προεδρική εξουσία, ο Τραμπ πρέπει να λαμβάνεται περισσότερο σοβαρά υπόψη απ’ ό,τι την προηγούμενη φορά. Τα αποδεικτικά στοιχεία προκύπτουν από το νέο υποψήφιο Υπουργικό του Συμβούλιο, ιδίως από τις επιλογές του Ρόμπερτ Φ. Κένεντι Τζούνιορ για την Υγεία, του Πιτ Χέγκσεθ για την Άμυνα, της Τούλσι Γκάμπαρντ για την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών και του Ματ Γκατζ για τη Δικαιοσύνη. Αυτά τα άτομα δείχνουν ότι ο Τραμπ θα είναι πολύ πιο ριζοσπαστικός.

Επιπλέον, η εμπορική πολιτική είναι εδώ και καιρό ο τομέας στον οποίο πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη: ο προστατευτισμός δεν είναι απλώς μια μακροχρόνια προσωπική άποψη, αλλά μια υπόσχεση που είχε δεσμευτεί να εφαρμόσει. Δυστυχώς, το γεγονός ότι ο Τραμπ πρέπει να λαμβάνεται σοβαρά υπόψη δεν σημαίνει ότι αυτός (ή οι συνεργάτες του) κατανοούν την οικονομία του εμπορίου. Εάν είναι διατεθειμένος να υιοθετήσει τις «αντιεμβολιαστικές» ανοησίες του Κένεντι, γιατί να ενδιαφερθεί για το τι σκέφτονται οι οικονομολόγοι; Κάνει δύο μεγάλα λάθη: πρώτον, δεν έχει την παραμικρή αντίληψη για το συγκριτικό πλεονέκτημα· δεύτερον και χειρότερα, δεν κατανοεί ότι το εμπορικό ισοζύγιο καθορίζεται από τη συνολική προσφορά και ζήτηση, όχι από το άθροισμα των διμερών ισοζυγίων. Γι’ αυτό ο δασμολογικός του πόλεμος δεν θα μειώσει τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ. Αντίθετα, ειδικά στο τρέχον πλαίσιο, είναι πιο πιθανό να οδηγήσει σε πληθωρισμό, σύγκρουση με τη Fed και απώλεια εμπιστοσύνης στο δολάριο.

Εάν κάποιος θέλει να παράγει περισσότερο από κάτι, για παράδειγμα υποκατάστατα εισαγωγών, όπως επιθυμεί ο Τραμπ, οι πόροι πρέπει να προέλθουν από κάπου. Τα ερωτήματα είναι «από πού;» και «πώς;». Η απάντηση μπορεί να είναι «από τις εξαγωγές, μέσω ενός ισχυρότερου δολαρίου», καθώς οι δασμοί μειώνουν τη ζήτηση για ξένο νόμισμα για την αγορά εισαγωγών. Έτσι, ένας φόρος στις εισαγωγές καταλήγει να είναι ένας φόρος στις εξαγωγές. Το εμπορικό ισοζύγιο δεν θα βελτιωθεί.

Θεμελιωδώς, η μακροοικονομία πάντα υπερισχύει, όπως μας υπενθυμίζει ο Ρίτσαρντ Μπόλντουιν του IMD στη Λωζάνη, σε έκθεση για το Peterson Institute for International Economics. Το εμπορικό ισοζύγιο είναι η διαφορά μεταξύ συνολικών εισοδημάτων και δαπανών (ή αποταμίευσης και επενδύσεων). Εφόσον αυτό παραμένει αμετάβλητο, το εμπορικό ισοζύγιο θα παραμείνει επίσης αμετάβλητο. Οι ΗΠΑ δαπανούν σημαντικά περισσότερα από το εισόδημά τους για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αυτό φαίνεται στη συνεπή καθαρή προσφορά ξένων αποταμιεύσεων, που κατά μέσο όρο ανέρχεται στο 3,9% του ΑΕΠ μεταξύ του δεύτερου τριμήνου του 2021 και του 2024. Έτσι, οι εγχώριοι τομείς συνολικά πρέπει να έχουν αντίστοιχα ελλείμματα. Στην πραγματικότητα, το πλεόνασμα των αποταμιεύσεων έναντι των επενδύσεων στον τομέα των νοικοκυριών ήταν κατά μέσο όρο 2,3% του ΑΕΠ και στον εταιρικό τομέα 0,5%. Συνοπτικά, μόνο η κυβέρνηση παρουσίαζε έλλειμμα, που ανήλθε κατά μέσο όρο σε ένα τεράστιο 6,7% του ΑΕΠ. Εάν κάποιος θέλει να εξαλείψει τα εξωτερικά ελλείμματα, οι εγχώριοι τομείς πρέπει να προσαρμοστούν προς την αντίθετη κατεύθυνση, με υψηλότερα πλεονάσματα αποταμιεύσεων, με τη μεγαλύτερη προσαρμογή σίγουρα να προέρχεται από αυτά τα τεράστια δημοσιονομικά ελλείμματα.

Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Ολιβιέ Μπλανσάρ σε άλλη ανάλυση για το Peterson Institute, ο Τραμπ έχει υποσχεθεί να επεκτείνει τις φοροαπαλλαγές που θεσπίστηκαν το 2017. Επιπλέον, έχει προτείνει οι παροχές Κοινωνικής Ασφάλισης και, γενικά, οι μεταβιβαστικές πληρωμές να γίνουν πλήρως αφορολόγητες, οι κρατικές και τοπικές φορολογικές εκπτώσεις να αυξηθούν, και ο φορολογικός συντελεστής των επιχειρήσεων, που μειώθηκε από 35% σε 21% το 2017, να μειωθεί περαιτέρω στο 15% για τις μεταποιητικές επιχειρήσεις. Έχει επίσης προτείνει τη μαζική απέλαση περίπου 11 εκατομμυρίων παράτυπων μεταναστών. Εν ολίγοις, σχεδιάζει να μειώσει την προσφορά και να τονώσει τη ζήτηση. Αυτό θα επιδεινώσει το εμπορικό ισοζύγιο, ουχί να το βελτιώσει. Επιπλέον, θα δημιουργήσει και πληθωριστικές πιέσεις, τις οποίες η Fed θα πρέπει να καταστείλει. Εν τω μεταξύ, το ομοσπονδιακό χρέος θα συνεχίσει την εκρηκτική του πορεία, ίσως απειλώντας την εμπιστοσύνη στο ίδιο το δολάριο.

Συνοψίζοντας, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να μειωθεί το συνολικό εμπορικό έλλειμμα με τις πολιτικές που προτείνει ο Τραμπ. Η μείωση του διμερούς ελλείμματος με την Κίνα απλώς θα αυξήσει τα ελλείμματα με άλλες χώρες. Αυτό είναι αναπόφευκτο, δεδομένων των επίμονων μακροοικονομικών πιέσεων. Επιπλέον, οι διακριτικές του εμπορικές πολιτικές, με δασμούς 60% στην Κίνα και 10-20% σε άλλες χώρες, είναι βέβαιο ότι θα εξαπλωθούν. Ο Τραμπ και οι συνεργάτες του θα διαπιστώσουν ότι οι εξαγωγές από άλλες χώρες αντικαθιστούν αυτές από την Κίνα μέσω μεταφόρτωσης, συναρμολόγησης σε άλλες χώρες ή απευθείας ανταγωνισμού. Οι απαντήσεις θα είναι είτε η επιβολή «κανόνων καταγωγής», με όλη τη γραφειοκρατία που αυτό συνεπάγεται, είτε η αύξηση των δασμών στο 60% για όλες τις εισαγωγές βιομηχανικών προϊόντων. Εν τω μεταξύ, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα υπάρξουν και αντίποινα. Μια τέτοια εξάπλωση υψηλών δασμών στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο είναι πιθανό να οδηγήσει σε ταχεία μείωση του παγκόσμιου εμπορίου και της παραγωγής. Το Εθνικό Ινστιτούτο Οικονομικής και Κοινωνικής Έρευνας του Ηνωμένου Βασιλείου προβλέπει: «Συνολικά, το πραγματικό ΑΕΠ των ΗΠΑ θα μπορούσε να είναι έως και 4% χαμηλότερο από ό,τι θα ήταν χωρίς την επιβολή δασμών». Υποθέτω ότι αυτό είναι υπερβολικά αισιόδοξο, δεδομένης της αβεβαιότητας που επίσης θα προκαλούσε. Ωστόσο, ακόμη και τότε, τα εξωτερικά ελλείμματα των ΗΠΑ μπορεί να μην μειωθούν. Αυτό θα εξαρτηθεί από το εάν οι δαπάνες μειωθούν περισσότερο από την παραγωγή. Εάν συμβεί αυτό, το εμπορικό ισοζύγιο θα βελτιωθεί. Αλλά αυτό θα σήμαινε επίσης μια βαθιά ύφεση.

Η εμπορική πολιτική είναι εξαιρετικά απίθανο να αναστρέψει τη μακροπρόθεσμη μείωση του μεριδίου των θέσεων εργασίας στη βιομηχανία των ΗΠΑ. Επίσης, οι δασμοί που δεν υποστηρίζονται από μείωση των συνολικών δαπανών σε σχέση με την παραγωγή δεν θα εξαλείψουν τα εξωτερικά ελλείμματα. Οι δασμοί από μόνοι τους, ειδικά οι δασμοί σε μία χώρα, απλώς θα προκαλέσουν ένα οικονομικό και πολιτικό χάος, καθώς θα εξαπλωθούν σαν ζιζάνια σε όλο τον κόσμο. Όταν ο βασιλιάς Κνούτος της Αγγλίας υποτίθεται ότι κάθισε μπροστά στην πλημμυρίδα, το έκανε για να αποδείξει ότι δεν μπορούσε να διατάξει τη θάλασσα. Ο Ντόναλντ Τραμπ πιστεύει ότι μπορεί. Θα απογοητευθεί. Δυστυχώς, κι εμείς μαζί του.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Σε φάση ισχυρής ανάκαμψης οι ελληνικές τράπεζες: Τα «στοιχήματα» εντός και εκτός συνόρων
• Μια απογοητευτική πραγματικότητα: Η Ελλάδα ηγείται της Ευρώπης στην υποκειμενική φτώχεια
• UBS: Επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης το 2025 με «βαρίδια» τις ΗΠΑ και την Κίνα