Απογοήτευσε η συμφωνία για το κλίμα στην COP29: Πολύ λίγα, πολύ αργά
Ήταν το αποτέλεσμα της COP29 μια αποτυχία ή μια καταστροφή; Το να ισχυριστεί κανείς ότι ήταν επιτυχία θα είχε λογική μόνο αν συγκρινόταν με μια ανεπανόρθωτη κατάρρευση (η οποία, δυστυχώς, ήταν πιθανή, δεδομένης της επιστροφής του Ντόναλντ Τραμπ). Σε κάθε περίπτωση, η αξιολόγηση πρέπει να τοποθετηθεί μεταξύ αποτυχίας και καταστροφής: αποτυχία, γιατί η πρόοδος είναι ακόμη δυνατή, ή καταστροφή, γιατί μια καλή συμφωνία θα έρθει πλέον πολύ αργά.
Σωστά, οι συζητήσεις στο Μπακού επικεντρώθηκαν στη χρηματοδότηση. Σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι η μαζική και οικονομικά προσιτή χρηματοδότηση αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη της απαραίτητης ενεργειακής επανάστασης στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες. Χωρίς αυτήν, οι απαραίτητες επενδύσεις δεν θα είναι εμπορικά βιώσιμες. Ωστόσο, όταν προσπαθούμε να λύσουμε ένα παγκόσμιο πρόβλημα που απαιτεί παγκόσμια λύση, ο κίνδυνος χώρας θα έπρεπε να είναι άσχετος. Αυτό που έχει σημασία είναι οι παγκόσμιες αποδόσεις και, κατ’ επέκταση, οι παγκόσμιοι κίνδυνοι.
Στο τέλος, βάσει συμφωνίας σχεδόν 200 χωρών, οι πλούσιες χώρες δήλωσαν ότι θα ηγηθούν της προσπάθειας παρέχοντας “τουλάχιστον” 300 δισ. δολάρια για χρηματοδότηση των μέτρων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής έως το 2035. Ένα μέλος της ινδικής αντιπροσωπείας διαμαρτυρήθηκε σωστά λέγοντας ότι “είναι ένα ασήμαντο ποσό”. Πράγματι, είναι πολύ λίγο, πολύ αργά και παραμένει υπερβολικά αβέβαιο. Δύο ομάδες ειδικών που εστιάζουν στην ανάγκη για ενισχυμένη χρηματοδότηση παρείχαν κάπως διαφορετικές αξιολογήσεις: η πρώτη το βλέπει ως αποτυχία, η δεύτερη ως καταστροφή.
Στην «πλευρά της αποτυχίας» βρίσκονται οι Amar Bhattacharya, Vera Songwe και Nicholas Stern, συμπρόεδροι της «Ανεξάρτητης Υψηλού Επιπέδου Ομάδας Ειδικών για τη Χρηματοδότηση του Κλίματος» (IHLEG). Χαιρετίζουν τη δημοσίευση του κειμένου της Προεδρίας της COP29 για τον νέο συλλογικό στόχο χρηματοδότησης του κλίματος, που καλεί “όλους τους παράγοντες” να εργαστούν για την ενίσχυση της χρηματοδότησης προς τις αναπτυσσόμενες χώρες, “από όλες τις δημόσιες και ιδιωτικές πηγές”, σε τουλάχιστον 1,3 τρισ. δολάρια ετησίως έως το 2035. Επιπλέον, προτρέπει τις ανεπτυγμένες χώρες να αυξήσουν τη χρηματοδοτική τους υποστήριξη στα 250 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2035. Ωστόσο, σημειώνουν: “Αυτό το ποσό είναι πολύ χαμηλό και δεν συνάδει με την επίτευξη της Συμφωνίας του Παρισιού.”
Στο «στρατόπεδο της καταστροφής» βρίσκεται μια ομάδα που περιλαμβάνει τον Johan Rockström από το Ινστιτούτο Έρευνας για τη Δράση κατά της Κλιματικής Αλλαγής του Πότσνταμ, την Alissa Kleinnijenhuis από το Πανεπιστήμιο Cornell και τον Patrick Bolton από το Imperial College (βάσει μελέτης των Kleinnijenhuis και Bolton). Αυτοί υποστηρίζουν ότι ο κόσμος έχει φτάσει σε σημείο «κλιματικής έκτακτης ανάγκης». Οι παγκόσμιες εκπομπές, λένε, πρέπει να μειώνονται κατά 7,5% ετησίως από τούδε και στο εξής. Αυτό θα απαιτούσε μια δραματική αντιστροφή των πρόσφατων τάσεων. Επομένως, «είναι απαραίτητο να κινητοποιηθεί η χρηματοδότηση για το κλίμα τώρα — ξεκινώντας σε πλήρη κλίμακα το 2025 — και όχι έως το 2035 (ή έως το 2030, όπως προτείνει η Τρίτη Έκθεση της IHLEG για τη Χρηματοδότηση του Κλίματος)».
Τι υποκρύπτεται
Στις αξιολογήσεις αυτές υποκρύπτονται διαφορές σχετικά με τους κινδύνους, τους στόχους και τις πολιτικές πραγματικότητες. Το θεμελιώδες σημείο της ανάλυσης των Rockström και συνεργατών είναι ότι η απόλυτη προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στη διατήρηση αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από 1,5°C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, όπως ορίζεται στη Συμφωνία του Παρισιού του 2015. Σύμφωνα με όσα αναφέρονται, αν υπερβούμε αυτό το όριο —πλησιάζουμε επικίνδυνα— κινδυνεύουμε να περάσουμε τέσσερα μη αναστρέψιμα σημεία: την κατάρρευση των παγετώνων της Γροιλανδίας και της Δυτικής Ανταρκτικής, την απότομη απόψυξη του μόνιμου πάγου, τον θάνατο όλων των τροπικών κοραλλιογενών συστημάτων και την κατάρρευση του ρεύματος της Θάλασσας του Λαμπραντόρ. Όλα αυτά θα μας οδηγήσουν σε έναν νέο και εξαιρετικά επικίνδυνο κόσμο.
Επιπλέον, ενώ και οι δύο ομάδες συμφωνούν για την προτεραιότητα της χρηματοδότησης, η IHLEG ποσοτικοποιεί το σχέδιο της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας (IEA) για «καθαρές μηδενικές εκπομπές έως το 2050» (NZE). Και το σχέδιο αυτό και εκείνο των Kleinnijenhuis και Bolton στοχεύουν να περιορίσουν την αύξηση της θερμοκρασίας στο 1,5°C. Ωστόσο, το σχέδιο της IEA φαίνεται να είναι λίγο πιο «επιεικές». Ως αποτέλεσμα, οι δράσεις στο πλαίσιο του NZE φαίνεται να είναι λιγότερο επείγουσες από ό,τι απαιτούν οι Rockström και συνεργάτες. Τέλος, υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για τις πολιτικές πραγματικότητες. Είτε μας αρέσει είτε όχι, η επιταχυμένη πορεία που επιθυμούν οι Rockström και συνεργάτες, ειδικά οι προτεινόμενες επιχορηγήσεις ύψους 256 δισ. δολαρίων ετησίως, δεν πρόκειται να πραγματοποιηθεί άμεσα. Πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να ξεπεραστεί αυτός ο περιορισμός.
Ωστόσο, η επιμονή των Rockström και συνεργατών στους κινδύνους είναι «ρεαλιστική». Έχει γίνει μόδα να αντιμετωπίζουμε τα επιστημονικά ευρήματα με περιφρόνηση όταν μας είναι ενοχλητικά. Αλλά αυτό δεν είναι πιο λογικό από το να πηδάς από την οροφή ενός 10ώροφου κτιρίου χωρίς αλεξίπτωτο και να ελπίζεις ότι θα πετάξεις. Τι κάνουμε, λοιπόν, τώρα; Το βασικό σημείο στο οποίο πρέπει να συμφωνήσουμε όλοι είναι ότι η σταθεροποίηση του κλίματος είναι προς το συμφέρον όλων όσοι δεν θέλουν να ζήσουν στον Άρη. Το να επιτρέψουμε την αποσταθεροποίηση του κλίματος όταν έχουμε σημειώσει τόσο μεγάλη πρόοδο στην ανάπτυξη εναλλακτικών πηγών ενέργειας φαίνεται παράλογο. Η εγκατάσταση καθαρής ενέργειας παγκοσμίως είναι προς το συμφέρον όλων μας. Ωστόσο, οι αγορές κεφαλαίων δεν είναι παγκόσμιες, αλλά εθνικές. Αυτό αποτελεί αποτυχία της αγοράς. Η λύση είναι οι πολίτες των πλούσιων χωρών να επιδοτήσουν τον ειδικό για κάθε χώρα κίνδυνο των φτωχότερων. Αυτό θα απαιτούσε επιχορηγήσεις (ή δάνεια «ισοδύναμα με επιχορήγηση») ύψους περίπου 256 δισ. δολαρίων ετησίως, όπως προτείνουν οι Rockström και συνεργάτες. Ναι, είναι μεγάλο ποσό. Αλλά είναι λίγο πάνω από το ένα τέταρτο του αμυντικού προϋπολογισμού των ΗΠΑ και μόλις το 0,3% του συνολικού ΑΕΠ των χωρών υψηλού εισοδήματος. Ήρθε η ώρα να επενδύσουμε στην υγεία της Γης.
