Πώς τα BRICS+ σκοπεύουν να… καταργήσουν δολάριο και ευρώ 

Εργαλεία για διεύρυνση της χρήσης των τοπικών νομισμάτων τους στις μεταξύ τους εμπορικές συναλλαγές, αντί να βασίζονται σε λίγα μεγάλα νομίσματα, κυρίως το δολάριο ΗΠΑ και το ευρώ, βάζουν μπρος οι χώρες BRICS+.

Το φόρουμ συνεργασίας των εννέα κορυφαίων αναδυόμενων οικονομιών – Βραζιλία, Κίνα, Αίγυπτος, Αιθιοπία, Ινδία, Ιράν, Ρωσία, Νότια Αφρική, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα – τόνισε αυτή την πρόθεση στη 16η Σύνοδό του τον Οκτώβριο του 2024.

Η οικονομολόγος Lauren Johnston πρόσφατα έγραψε μια μελέτη για αυτή την εξέλιξη, και η πλατφόρμα The Conversation Africa τής ζήτησε να μοιραστεί τις απόψεις της.

Γιατί οι χώρες του BRICS+ θέλουν να εμπορεύονται σε τοπικά νομίσματα;

Υπάρχουν οικονομικοί και πολιτικοί λόγοι για τη χρήση τοπικών νομισμάτων. Η χρήση τοπικών νομισμάτων στο εμπόριο μειώνει το κόστος συναλλαγών και την εξάρτηση από ξένα νομίσματα.

Τους τελευταίους αιώνες, η παγκόσμια οικονομία αναπτύχθηκε με τρόπο που καθιστά ορισμένα νομίσματα πιο πολύτιμα και ευρέως αποδεκτά για διεθνές εμπόριο. Σε αυτά περιλαμβάνονται το δολάριο ΗΠΑ, το ευρώ, το ιαπωνικό γεν και η βρετανική λίρα.

Τα νομίσματα αυτά έχουν αξία σε όλο τον κόσμο επειδή προέρχονται από χώρες με ισχυρές οικονομίες και μακρά διαδρομή στο διεθνές εμπόριο.

Όταν άτομα ή χώρες εμπορεύονται χρησιμοποιώντας αυτά τα νομίσματα και τα διακρατούν, θεωρούνται «ασφαλή», επειδή η αξία τους παραμένει σταθερή και μπορούν εύκολα να χρησιμοποιηθούν ή να ανταλλαχθούν οπουδήποτε στον κόσμο.

Ωστόσο, για τις χώρες του παγκόσμιου Νότου, όπως η Αιθιοπία, της οποίας το νόμισμα (bir) δεν είναι ευρέως αποδεκτό εκτός συνόρων, το εμπόριο είναι πολύ πιο δύσκολο.

Αυτές οι χώρες αγωνίζονται να αποκτήσουν αρκετά από τα βασικά νομίσματα μέσω εξαγωγών, ώστε να αγοράσουν ό,τι χρειάζονται στις διεθνείς αγορές και να εξοφλήσουν τα χρέη τους (τα οποία συνήθως είναι σε αυτά τα νομίσματα).

Κατά συνέπεια, η ανάγκη εμπορίου με βασικά νομίσματα ή η αδυναμία χρήσης αυτών μπορεί να δημιουργήσει προκλήσεις που επιβραδύνουν την οικονομική ανάπτυξη και πρόοδο. Ως εκ τούτου, ακόμη και ένα μέρος του εμπορίου με τοπικά νομίσματα μεταξύ των μελών του BRICS+ μπορεί να στηρίξει την ανάπτυξη και την πρόοδο.

Η περίπτωση της Ρωσίας

Η Ρωσία, ως εξαγωγέας πετρελαίου, αποτελεί μοναδική περίπτωση. Αντιμετωπίζει εκτεταμένες οικονομικές κυρώσεις λόγω του πολέμου κατά της Ουκρανίας.

Η χρήση ποικιλίας νομισμάτων στις διεθνείς συναλλαγές της μπορεί να διευκολύνει την αποφυγή κυρώσεων.

Πολιτικοί λόγοι

Οι πολιτικοί λόγοι για τη χρήση άλλων νομισμάτων σχετίζονται κυρίως με τις κυρώσεις.

Ένα από τα εργαλεία για την εφαρμογή κυρώσεων είναι το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication). Το SWIFT ιδρύθηκε το 1973 και εδρεύει στο Βέλγιο.

Επιτρέπει ασφαλή και τυποποιημένη επικοινωνία μεταξύ χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων για διεθνείς πληρωμές και συναλλαγές. Και είναι σχεδόν ο μοναδικός τρόπος για αυτές.

Οπλοποιήθηκε για πρώτη φορά για την επιβολή οικονομικών κυρώσεων στο Ιράν το 2012 και έκτοτε έχει χρησιμοποιηθεί για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία και τη Βόρεια Κορέα.

Εάν μια χώρα αποκοπεί από το SWIFT, αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα στις διεθνείς εμπορικές και χρηματοοικονομικές συναλλαγές, καθώς οι τράπεζες δυσκολεύονται να επεξεργαστούν πληρωμές. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε οικονομική απομόνωση και δυσκολίες πρόσβασης στις παγκόσμιες αγορές.

Η πραγματικότητα και η πιθανότητα αποκλεισμού από το σύστημα πληρωμών του SWIFT είναι ένας από τους παράγοντες που κινητοποιούν την τάση προς ένα νέο σύστημα πληρωμών, το οποίο βασίζεται λιγότερο στα νομίσματα των χωρών που ελέγχουν το SWIFT – όπως το ευρώ, το ιαπωνικό γεν, η βρετανική λίρα και το δολάριο ΗΠΑ.

Ποια είναι τα πιθανά προβλήματα που θα αντιμετωπίσουν;

Το σχέδιο των BRICS+ για τη χρήση τοπικών νομισμάτων αντιμετωπίζει ορισμένες δυσκολίες.

Το κύριο πρόβλημα είναι η έλλειψη ζήτησης για τα περισσότερα νομίσματα σε διεθνές επίπεδο. Είναι δύσκολο να αντικατασταθεί ο διεθνής ρόλος των ήδη καθιερωμένων βασικών νομισμάτων.

Για παράδειγμα, εάν η Ινδία συσσωρεύσει αιθιοπικά bir, μπορεί να τα χρησιμοποιήσει κυρίως μόνο για εμπόριο με την Αιθιοπία και πουθενά αλλού.

Ή, εάν η Ρωσία επιτρέψει στην Ινδία να αγοράσει πετρέλαιο σε ρουπίες, τι θα κάνει με αυτές τις ρουπίες;

Δεδομένου ότι οι περισσότερες χώρες που αναζητούν εναλλακτικές λύσεις στην εξάρτηση από το δολάριο τείνουν να πωλούν περισσότερα από όσα αγοράζουν από άλλες χώρες ή είναι χαμηλότερου εισοδήματος εισαγωγείς, πρέπει να εξετάσουν ποια νομίσματα να συσσωρεύσουν μέσω του εμπορίου.

Εναλλακτικά συστήματα πληρωμών

Όσον αφορά τα συστήματα πληρωμών, τουλάχιστον, αναδύονται εναλλακτικές. Το BRICS+ δημιουργεί το δικό του σύστημα, το BRICS+ Clear. Περίπου 160 χώρες έχουν συμφωνήσει να χρησιμοποιούν το σύστημα.

Η Κίνα διαθέτει επίσης το δικό της σύστημα, το Cross-border Inter-bank Payment System, το οποίο λειτουργεί παρόμοια με το SWIFT.

Υπάρχει όμως ο κίνδυνος ότι αυτές οι μέθοδοι πληρωμής μπορεί απλώς να κατακερματίσουν το σύστημα, καθιστώντας το πιο δαπανηρό και λιγότερο αποτελεσματικό.

Έχει εφαρμοστεί εμπόριο με τοπικά νομίσματα αλλού;

Όχι όλο το εμπόριο γίνεται με τα βασικά δυτικά νομίσματα.

Για παράδειγμα: Στη νότια Αφρική, εντός της Νοτιοαφρικανικής Τελωνειακής Ένωσης, το ραντ της Νότιας Αφρικής παίζει σχετικά σημαντικό ρόλο στο διασυνοριακό εμπόριο και τις χρηματοοικονομικές συναλλαγές. Στη δε νοτιοανατολική Ασία, τα νομίσματα της Σιγκαπούρης και της Ταϊλάνδης ανταγωνίζονται για να κυριαρχήσουν στην υποπεριοχή.

Η Κίνα, ο μεγαλύτερος εξαγωγέας και παραγωγός βιομηχανοποιημένων αγαθών στον κόσμο, υπογράφει διμερείς συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων με χώρες, με στόχο τη μεγαλύτερη χρήση του γιουάν διεθνώς.

Παράδειγμα: Ινδία και Ρωσία

Ως μέσο παράκαμψης κυρώσεων, η Ινδία και η Ρωσία δοκίμασαν πρόσφατα τη χρήση της ρουπίας στο εμπόριο.

Οι εξαγωγές πετρελαίου της Ρωσίας προς και μέσω της Ινδίας έχουν αυξηθεί σημαντικά από τον πόλεμο στην Ουκρανία, και περίπου το 90% αυτού του διμερούς εμπορίου πραγματοποιείται σε ρουπίες και ρούβλια.

Αυτό αφήνει τη Ρωσία με μια πρόκληση: τι να κάνει με όλες τις ρουπίες που έχει συσσωρεύσει. Αυτές οι καταθέσεις παραμένουν σε ινδικές τράπεζες και επενδύονται σε τοπικές μετοχές και άλλα περιουσιακά στοιχεία.

Άλλες στρατηγικές

Ένα άλλο παράδειγμα είναι το «ανταλλακτικό εμπόριο» της Κίνας:

• Η Κίνα εξάγει, για παράδειγμα, γεωργικά μηχανήματα σε μια αφρικανική χώρα και λαμβάνει πληρωμή στο τοπικό της νόμισμα.
• Στη συνέχεια, χρησιμοποιεί αυτό το νόμισμα για να αγοράσει αγαθά από την ίδια χώρα, τα οποία εισάγονται στην Κίνα.

Η Γκάνα είναι μια χώρα που συμμετέχει σε αυτό το μοντέλο. Παρά τις δυνατότητές του, το μοντέλο αντιμετωπίζει προκλήσεις όπως:

• Ψηφιοποίηση πληρωμών και εμπορίου.
• Έλλειψη εμπιστοσύνης και ισχυρών κανονισμών.
• Υψηλό κόστος συντονισμού σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Πώς πρέπει να οργανωθoύν τα BRICS+;

Δεν υπάρχει απλή ή εύκολα επεκτάσιμη λύση για την απεξάρτηση από τα βασικά διεθνή νομίσματα ή για την παράκαμψη του SWIFT.

Απαιτείται ένα γρήγορο, ψηφιακό σύστημα πληρωμών που να υπολογίζει και να εξισορροπεί τη ζήτηση για νομίσματα αποτελεσματικά. Πρέπει να είναι αξιόπιστο, να αντικαθιστά μέρη του υπάρχοντος συστήματος και να μην δημιουργεί επιπλέον κόστος για τις χώρες που δεν το χρησιμοποιούν ακόμα.

Αν και ορισμένα μέλη του BRICS+, όπως η Ρωσία, μπορεί να ενδιαφέρονται περισσότερο για την ταχεία εφαρμογή αλλαγών, αυτό μπορεί να μην συμφέρει τα υπόλοιπα μέλη. Η μετάβαση από το SWIFT, για παράδειγμα, απαιτεί υποστήριξη από τοπικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, και τα ιδρύματα σε αφρικανικές χώρες ενδέχεται να μην πιέζονται να υιοθετήσουν μια νέα, λιγότερο γνωστή πλατφόρμα.

Δεδομένων αυτών των προκλήσεων, προτείνεται το BRICS+ να προχωρήσει σταδιακά. Μια άμεση κίνηση μπορεί να είναι η διεξαγωγή μέρους του εμπορίου σε τοπικά νομίσματα.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Οι 6 προτάσεις για την ενίσχυση της τεχνητής νοημοσύνης στην Ελλάδα – Η παρουσίαση στον Μητσοτάκη
• Οι αυταπάτες πίσω από τη δημιουργία ενός στρατηγικού αποθέματος bitcoin