Αναστασία Σταματοπούλου: «Η φαντασία είναι το μέλλον μας»

Έχει ολοκληρώσει τις σπουδές της στο ιστορικό και αρχαιολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει κερδίσει διασχολικούς διαγωνισμούς στο χώρο του βιβλίου, έχει δύο εκδόσεις στο ενεργητικό της και είναι μόλις 22 ετών. Σπάνια συναντάς ένα κορίτσι σε αυτή την ηλικία, που ξέρει τι θέλει και κυρίως, έχει τη θέληση και τη δύναμη να το κάνει πράξη. Στο λένε τα μάτια της. Και, πρωτίστως, τα έργα της… Γνήσιο παιδί της gen Z, η Αναστασία Σταματοπούλου είναι εξαιρετικά ευαισθητοποιημένη με τα κοινωνικά ζητήματα, λατρεύει τα ζώα, την προβληματίζει βαθιά η κλιματική καταστροφή και από παιδί έψαχνε τις σχέσεις που συνδέουν το μέλλον με το παρελθόν. Εν τούτοις, όταν τη ρωτάω για τη σχέση της με τα social media, η απάντησή της δεν είναι αυτή που περιμένει κανείς. «Η παρουσία μου στο διαδίκτυο δεν είναι ηχηρή- ποστάρω σπάνια, αλλά είμαι ενεργή στα μηνύματά μου, μου λέει.

Την πανδημία την έφαγε «κατακούτελα», ήταν μόλις 19 ετών, αλλά δεν κάθισε με σταυρωμένα τα χέρια. Αντίθετα, ο Covid στάθηκε η αφορμή για να δώσει σάρκα και οστά  στο ταλέντο που φάνηκε ότι είχε από πολύ μικρή. Την ανάγκη να εκφράσει όλα όσα σκέφτεται, την παθιάζουν, την ιντριγκάρουν, ψάχνοντας τα πατήματά της και δίνοντας πνοή στη ζωή! Μέσα στην καραντίνα, λοιπόν, έκανε το μεγάλο βήμα: Το πρώτο της βιβλίο, «Πουλιά» ήρθε από τις εκδόσεις Καστανιώτη τον Απρίλιο του 2021, και στη συνέχεια, ήρθαν από τον ίδιο εκδοτικό οίκο τα «Ραγίσματα» τον Μάρτιο του 2024.

Αυτό που με ενθουσίασε δεν είναι μόνο η γραφή της, υπερώριμη για την ηλικία της, αλλά και ο τρόπος που εικονογραφείται ο λόγος με εικόνα, επιλέγοντας για το λόγο αυτό τον Βασίλη Κουτσογιάννη. «Γιατί τον Βασίλη;», τη ρώτησα. «Γιατί η εικονογράφησή του δίνει αρχιτεκτονικές προοπτικές, πρωτότυπα χρώματα κι ένα ενήλικο vibe με φρέσκια ματιά στα σχέδιά του», μου απαντά.

Από κοντά, η Αναστασία έχει μια αύρα που σε κερδίζει, είναι εξαιρετικά συγκεκριμένη στις απαντήσεις της, αυθόρμητη αλλά και πολύ αυθεντική. Είναι ο εαυτός της. Μιλήσαμε για πολλά, όμως της ζήτησα να μου απαντήσει γραπτά, σε όσα θα ήθελα να μάθω γι’ αυτήν και να τα μοιραστώ μαζί σας. Στην συνέντευξη που ακολουθεί, δεν πείραξα ούτε ένα σημείο στίξης. Αντίθετα, παραθέτω και το υστερόγραφό της: Δεν ξέρω αν στο Fortune χρησιμοποιείτε παπάκι @ για όλα τα φύλα, εγώ το έχω βάλει γιατί έτσι μιλάω και εγώ, βέβαια σας δίνω την ευχέρεια να το αλλάξετε!

Μικρή, τι ήθελες να γίνεις όταν θα μεγαλώσεις;

Χαχα, αυτή η ερώτηση μου φαίνεται πάντα αστεία επειδή είμαι ακόμα μικρή και ακόμα δεν ξέρω τι θα ήθελα να γίνω όταν μεγαλώσω. Νομίζω ότι πάντα ήθελα να ασχοληθώ με την τέχνη, ειδικά τη λογοτεχνία. Μέχρι να καταλάβω ότι ο κόσμος του βιβλίου είναι πολυπρόσωπος, έλεγα ότι θέλω να γίνω συγγραφέας. Να και που έγινα!

Τι σε οδήγησε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ;

Λίγο η τύχη, λίγο η προσπάθεια και λίγο μια μικρή πίεση χρόνου. Πάντα με ενθουσίαζε το μυστήριο του παρελθόντος, και έβλεπα την σχολή σαν μια πρόκληση να ανακαλύψω όλο και πιο βαθιές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων που μας έχουν διαμορφώσει… που με έχουν διαμορφώσει. Όταν ήρθε η στιγμή να πάρω μια απόφαση στο μηχανογραφικό μου ήταν αρκετά δύσκολο και είχα πολλούς ενδιασμούς και φοβίες, αλλά εν τέλει με τράβηξε σαν μαγνήτης, σαν να άνηκα ήδη εκεί.

Υποθέτω ότι διάβαζες βιβλία από μικρή.  Τι είδους βιβλία προτιμούσες και τι σε συνάρπαζε;

Δεν νομίζω να υπήρχε περίπτωση να αφήσω κάτω βιβλία παλιά, με όλη την έννοια της λέξης. Όπως με συγκινεί η ιστορία, έτσι με συγκινούσε και η ιστορικότητα των βιβλίων. Άρα θεωρώ πως καθώς μεγάλωνα διάβαζα κλασική λογοτεχνία, κατά κύριο λόγο ξένη, αλλά δεν υπήρχαν στιγμές όπου δεν παρέκλεινα και διάβαζα κάτι εντελώς άσχετο, όπως επιστημονική φαντασία ή μυστηρίου.

Υπάρχουν συγγραφείς και βιβλία που σε καθόρισαν και ποια είναι; 

Συνειδητοποίησα σε μεγαλύτερη ηλικία πως τόσο καιρό δεν κοίταζα τους δημιουργούς πίσω από τα έργα. Πάντα στην καρδιά μου έχω τα ρομαντικά αριστουργήματα του Τζ.Ντ. Σάλιντζερ, του Βίκτωρος Ουγκώ και του Έντγκαρ Άλαν Πόε. Από τα βιβλία που ξεχώρισαν ήταν ο γιγαντιαίος τόμος του Πόλεμος και Ειρήνη που ακόμα στέκει στην βιβλιοθήκη μου. Αδιαμφισβήτητα την μεγαλύτερη επιρροή είχα από του αδελφούς Γκριμ και τον Άντερσεν, αλλά εν τέλει διασκέδασα πάρα πολύ τις σειρές της Άγκαθα Κρίστι.

Ποιο ήταν το έναυσμα για ένα πολύ μικρό παιδί που ήσουν τότε, να αρχίσει να γράφει και πώς αισθάνθηκες που τα γραπτά σου έβρισκαν ανταπόκριση και διακρίνονταν;

Στην αρχή μου φαινόταν φυσιολογικό, σαν να ήταν η πραγματικότητα που βίωσαν όλ@ τα συνομήλικα παιδιά γύρω μου, αλλά μεγαλώνοντας, όταν διευρύνθηκαν οι κοινωνικοί μου κύκλοι απλά μου ήρθε σαν σφαλιάρα ότι τα περισσότερ@ δεν είχαν ούτε τις ίδιες ευκαιρίες ούτε τον ίδιο βαθμό επιτυχίας. Εμένα με παρακινούσαν πολύ τα θέματα, με ιντρίγκαραν σαν προκλήσεις- να μπορέσω να πω μια τέτοια ιστορία, να δω αν μπορώ να μπω στα παπούτσια του άλλου και να ζήσω έναν άλλο κόσμο.

Λογοτεχνία ή ποίηση; Νιώθω ότι υφέρπει η ποίηση στον τρόπο που γράφεις… 

Μου το έχουν πει πολλές φορές ότι τα γραπτά μου έχουν μια ρυθμικότητα, και μια λυρικότητα… μάλλον είναι έμφυτη γιατί όσες φορές κι αν έχω προσπαθήσει να διαβάσω ποίηση, νιώθω πολύ χαμένη και εν τέλει πιστεύω πως δεν μου ταιριάζει και προτιμώ τα πεζά.

Υπάρχει μια σταθερή έμπνευση από τη φύση και μια αναφορά σε αυτή, με τα πουλιά – αλλά και τα ελάφια – πρωταγωνιστές στα κείμενά σου. Τι συμβολίζουν για σένα;

Νιώθω πως η φύση είναι ένα πολύ μεγάλο κομμάτι του γιατί γράφω. Εκτός του ότι είμαι τρελή για τα ζώα, νομίζω πως το δίπολο ενσυναίσθησης και ενστίκτου που τρέφουν τα ζώα, πιστεύω πως τα ζώα είναι μια πολύ γλυκιά ευκαιρία για τ@ αναγνώστ@ να ταυτιστούν ανεξαρτήτως background. Σαν να είναι ένα κοινό σημείο αναφοράς για όλ@.

Εκτός από τη φύση, από πού αλλού αντλείς έμπνευση;

Μου αρέσουν πάρα πολύ τα παραμύθια. Η λαογραφική παράδοση κάθε πολιτισμού με παρακινεί να ψάξω ακόμα περισσότερο και να μάθω. Επίσης λατρεύω τον κινηματογράφο, που μου δίνει πολλή τροφή για σκέψη, και την μουσική, όπου με βάζει μαγικά κατευθείαν σε ένα πλαίσιο. Τώρα τελευταία βέβαια ταξιδεύω μέσα από το φαγητό…

Ποια βαθιά εσωτερική σου ανάγκη σε οδηγεί να εκφράζεσαι μέσα από τη γραφή;

Η πιο αληθινή απάντηση που μπορώ να δώσω είναι πως δεν ξέρω. Πραγματικά. Δεν ξέρω γιατί γράφω. Αλλά χαίρομαι που με βρήκε.

Έχεις ήδη γράψει δύο βιβλία. Πώς ένιωσες όταν πήρες τυπωμένο στα χέρια σου το πρώτο σου βιβλίο; 

Χαχα, ακόμα θυμάμαι αυτή τη μέρα. Ήμουν πολύ μπερδεμένη, ίσως φταίει επειδή έγινε στα πλαίσια της καραντίνας και όλα μας τα βήματα προς τον έξω κόσμο γίνονταν δειλά, ενώ για εμένα αυτό ήταν ένα τεράστιο βήμα. Τύπου… αυτό ήταν όλο; Και τώρα τι έρχεται μετά; Ίσως ένιωθα και λίγο αμήχανα επειδή ξαφνικά ακούς πολλά συγχαρητήρια ενώ δεν αισθάνεσαι ότι έχεις κάνει δα και κάτι τόσο εξωπραγματικό. Ήταν πεπρωμένο.

Βασικό χαρακτηριστικό στα βιβλία σου, είναι ο τρόπος που δένει η εικόνα με τις λέξεις. Είναι εικονογραφημένα και τα δύο, παραπέμποντας σε παιδικά παραμύθια για ενήλικες. Μίλησέ μου γι’ αυτή την επιλογή σου.

Η αλήθεια είναι πως δεν κατηγοριοποίησα εγώ τα βιβλία- ήρθε στη συζήτηση με τις εκδόσεις όπου έκαναν την τελική επιλογή, και ακόμα πολλές φορές είναι το κεντρικό “πρόβλημα” με τα έργα μου. Μου αρέσει να τα αποκαλώ διηλικιακά, καθώς θέλω να δώσω την ελευθερία σε κάθε αναγνώστ@ να αναμετρηθεί και να δημιουργήσει μια άποψη για τα βιβλία μου, χωρίς να θέτω ως περιορισμό ή οποιαδήποτε προκατάληψη για το “επίπεδο” τους. Ίσως υποσυνείδητα να το θέτω έτσι επειδή με εκνεύριζε μικρή να μου λένε πως ένα βιβλίο είναι για πιο μεγάλα παιδιά- και εγώ το διάβαζα anyway.

Έχεις σκεφτεί να περάσεις από “τα πουλιά” και τα “ραγίσματα” που στην ουσία είναι μικρά σπριντ, σπασμοί εσωτερικής έκφρασης, σε ένα μυθιστόρημα μεγάλων αποστάσεων, με χαρακτήρες, πλοκή, κλπ;

Σε κάποια φάση, όταν θα έχω και χρόνο να αφιερώσω στον εαυτό μου και την τέχνη μου, θα το προσπαθήσω, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν έχω ήδη κάνει απόπειρες στο παρελθόν. Προς το παρόν, μου αρέσει να γράφω διηγήματα και το θεωρώ αρκετά δύσκολο. Η φλυαρία είναι λίγο πολύ σύμφυτη με το επάγγελμα του συγγραφέα, ενώ το να λες αυτό που θέλεις κατευθείαν και με τρόπο ελκυστικό θεωρείται κατόρθωμα.

Ως παιδί της γενιάς Z που γεννήθηκε με το κινητό στο χέρι, ποια είναι η σχέση σου με τα social media; Βρίσκεις τρόπους να εκφράζεσαι μέσα από αυτά (tik tok, insta κλπ); 

Χμ, η αλήθεια είναι πως η σχέση μου με τα social media είναι στενή αλλά μετριασμένη σε σχέση με συνομήλικ@. Θα έλεγα πως είμαι chronically online, αλλά η παρουσία μου καθαυτή δεν είναι ηχηρή- ποστάρω σπάνια, αλλά είμαι ενεργή στα μηνύματα μου. Έχω μόνο Instagram (@unworthy.stars) αλλά όλα πλέον έχουν πάνω κάτω την ίδια μορφή και μοιάζουν σαν ένα αμάγαλμα στο μυαλό μου.

Έχεις σκεφτεί να δουλέψεις αξιοποιώντας τεχνολογίες όπως το ΑΙ που θα “απογείωνε” όλα όσα σκέφτεσαι, φαντάζεσαι,  γράφεις, ακόμη και τις εικονογραφήσεις του Βασίλη Κουτσογιάννη που συνοδεύουν τη δουλειά σου, σε εικόνα, ήχο, science fiction;

Πάρα πολύ ωραία ερώτηση! Το A.I. θεωρώ πως δεν θα μπορέσει να αντικαταστήσει ποτέ, όσο και να αναπτυχθεί, τον ανθρώπινο παράγοντα και δημιουργία. Το έχω χρησιμοποιήσει για να κάνω έρευνα, για να ψάξω βιβλία για παράδειγμα. Δεν νομίζω πως τα απογειώνει, αλλά ταυτόχρονα δεν το καταδικάζω ως εργαλείο για να μας βοηθήσει. Έτσι κι αλλιώς, έχει φτιαχτεί ακριβώς για αυτόν τον σκοπό. Απλά δεν πιστεύουμε αρκετά στις δυνατότητές μας ως άνθρωποι, είμαστε λίγο… μετριόφρονες μέσα στον εγωισμό μας.

Τι ταινίες σου αρέσει να βλέπεις; Θα μπορούσα να σε φανταστώ πρωταγωνίστρια στο Avatar… Ένα μετα- avatar θα μπορούσε να είναι η εξέλιξή σου στο μέλλον;

Αρχικά, λατρεύω όλες αυτές τις cyberpunk futuristic ιδέες και αισθητικές. Τώρα στο Avatar συγκεκριμένα δεν έχω ιδέα- η φαντασία όμως πιστεύω πως είναι το μέλλον μας. Μου αρέσουν πάρα πολύ οι ταινίες, ειδικά οι παραγωγές της Μέσης Ανατολής που έχουν μια απλότητα στα μέσα, αλλά βάθος κοινωνικό και συναισθηματικό όπως οι ταινίες του Ashgar Farhadi και Maryam Touzani. Όπως είναι αναμενόμενο βρίσκω πολλή θαλπωρή και δημιουργικότητα σε ταινίες κινουμένων σχεδίων όπως αυτές του Studio Ghibli, Cartoon Saloon αλλά και οι BreakThru Films, με μερικά τρανταχτά παραδείγματα το The Breadwinner, Song of the Sea, The Wind Rises, Spirited Away, The Peasants, Loving Vincent κ.α. Μην νομίζεις βέβαια πως δεν έχω καμία σχέση με επιστημονική φαντασία, το Blade Runner είναι αποτυπωμένο στο μυαλό μου.

Πώς φαντάζεσαι τον εαυτό σου σε 5 ή 10 χρόνια από σήμερα;

Αν και είμαι ένας άνθρωπος που δεν κοιτάζει πολύ βαθιά στο μέλλον – για να μην απογοητευτώ κυρίως -, θέλω σίγουρα να συνεχίζω εις αεί τις σπουδές μου και να τριγυρνάω σε βιβλιοθήκες, μουσεία και γειτονιές του κόσμου.

Και επειδή η ζωή μας είναι η δουλειά μας και αντίστροφα, με ποια δουλειά που θα μπορούσες να βιοποριστείς στο μέλλον και ταυτόχρονα να σε κάνει ευτυχισμένη;

Χμμ.. Η αλήθεια είναι πως θέλω να δοκιμάσω πολλά πράγματα, γιατί μου αρέσουν και οι προκλήσεις αλλά και να βλέπω πώς μπορώ να αλλάξω μέσα σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Αλλά νομίζω πως οι ιδανικοί χώροι που θα ήθελα να κινηθώ και να πειραματιστώ είναι τα μουσεία, οι εκδόσεις και το πανεπιστήμιο.