Ενέργεια: Υπονομεύει τον ανταγωνισμό η ρύθμιση τιμών – Πώς θα χαμηλώσουν οι λογαριασμοί
Τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην ΕΕ η ενίσχυση των καθαρών μορφών ενέργειας πρέπει να λειτουργήσει συνδυαστικά με την ενίσχυση του ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου, ώστε να προκύπτουν οφέλη για βιομηχανία και νοικοκυριά.
Η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου χαρακτηρίζεται από υψηλή συγκέντρωση, με λίγες κυρίαρχες εταιρείες να ελέγχουν σημαντικό μερίδιο της αγοράς. Ωστόσο, μεγαλύτερος ανταγωνισμός σημαίνει χαμηλότερους λογαριασμούς.
Η διατήρηση του ανταγωνισμού στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας απαιτεί βελτιώσεις στον σχεδιασμό της αγοράς, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι μηχανισμοί θα λειτουργούν αποτελεσματικά.
Αυτό επισημαίνει νέα μελέτη του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών σε συνεργασία με το δίκτυο δεξαμενών σκέψης EPICENTER, που υπογράφουν ο Ίων Βαλλιάνος, Ερευνητής στο Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών, Υπ. Διδάκτωρ στο πλαίσιο της Έδρας UNESCO για την Κλιματική Διπλωματία, ΕΚΠΑ και ο Νίκος Ρώμπαπας, Γενικός Διευθυντής, ΚΕΦΙΜ· Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ, MBA Kellogg, Northwestern University (Σικάγο, ΗΠΑ).
Ανταγωνισμός στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας
Σύμφωνα με τα πορίσματα της μελέτης, οι αγορές ηλεκτρικής ενέργειας στην χονδρική έχουν σχεδιαστεί για να εξασφαλίζουν την παραγωγή της απαιτούμενης ενέργειας στο χαμηλότερο δυνατό κόστος. Αυτό επιτυγχάνεται μέσω ανταγωνιστικών μηχανισμών υποβολής προσφορών, όπου οι παραγωγοί καταθέτουν συνδυασμούς ποσοτήτων και τιμών. Οι προσφορές κατατάσσονται βάσει του οριακού κόστους και επιλέγονται οι φθηνότερες. Στις αγορές επόμενης μέρας, οι τιμές καθορίζονται από την οριακή τιμή του συστήματος, η οποία πληρώνεται σε όλους τους παραγωγούς που επιλέχθηκαν. Αυτός ο μηχανισμός έχει αποδειχθεί αποτελεσματικός, αλλά πρόσφατα τέθηκε υπό εξέταση στην ΕΕ λόγω δύο παραγόντων: αφενός, η αυξημένη διείσδυση των ΑΠΕ με μηδενικό οριακό κόστος έχει μεταβάλει τη δυναμική της αγοράς, και αφετέρου, η αυξημένη μεταβλητότητα των τιμών έχει προκαλέσει ανησυχίες για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Επομένως, σύμφωνα με τη μελέτη, απαιτούνται βελτιώσεις στον σχεδιασμό της αγοράς, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι μηχανισμοί αυτοί θα λειτουργούν αποτελεσματικά υπό τις νέες αυτές συνθήκες.
Ανταγωνισμός στην αγορά φυσικού αερίου
Επίσης, μεταρρυθμίσεις προτείνονται και στις αγορές του φυσικού αερίου, το οποίο θα εξακολουθήσει να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ. Οι μεταρρυθμίσεις εντάσσονται σε δύο βασικούς τύπους παρέμβασης:
1.Ρύθμιση εμπορικών κόμβων: Το φυσικό αέριο εισάγεται μέσω αγωγών και πλοίων και αποτελεί αντικείμενο διαπραγμάτευσης σε διάφορους εμπορικούς κόμβους στην Ευρώπη. Το 2022 έγινε έντονη συζήτηση για το κατά πόσο οι κόμβοι αυτοί, όπως ο TTF, τιμολογούν σωστά το φυσικό αέριο. Οι προτάσεις για πρόσθετη ρύθμιση των κόμβων αυτών θα πρέπει να αποφεύγονται, σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, καθώς ακόμη και οι έκτακτες ρυθμίσεις του 2022 πιθανότατα επέφεραν πρόσθετο κόστος αντί να διορθώσουν την υποτιθέμενη δυσλειτουργία. Παρομοίως, μεταβατικά μέτρα, όπως η υποχρέωση πλήρωσης των αποθηκών κατά 90% έως τον Νοέμβριο, και η κοινή προμήθεια φυσικού αερίου, θα πρέπει να καταργηθούν σταδιακά. Τα μέτρα αυτά είτε δεν απέδωσαν κατά την περίοδο που κρίθηκαν αναγκαία, είτε δεν είναι πλέον απαραίτητα.
2.Άρση περιορισμών στην εξόρυξη φυσικού αερίου: Η βελτίωση της λειτουργίας των αγορών φυσικού αερίου μπορεί να επιτευχθεί με την άρση περιττών περιορισμών στην εξόρυξη φυσικού αερίου, ώστε να αυξηθεί η διαθέσιμη προσφορά και να μειωθεί η εξάρτηση από εισαγωγές.
Παρεμπιπτόντως, μέχρι τα τέλη Μαΐου αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί οι δυο νέοι διαγωνισμοί για την παραχώρηση των δικαιωμάτων έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο Ιόνιο και τη θαλάσσια περιοχή νότια της Πελοποννήσου. Εγκρίθηκαν χθες από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, λίγο διάστημα μετά την εκδήλωση ενδιαφέροντος από Helleniq Energy και Chevron.
Εν κατακλείδι, αναφορικά με τη μελέτη, διαπιστώνεται ότι η σταδιακή κατάργηση της ρύθμισης των τιμών στις αγορές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου αποτελεί την πιο σημαντική μεταρρύθμιση που απαιτείται για την ενίσχυση του ανταγωνισμού και της αποδοτικότητας στις ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας. Σύμφωνα με τους κανονισμούς της ΕΕ, από το 2007 όλοι οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα επιλογής προμηθευτή, ενώ η ρύθμιση των τιμών επιτρέπεται μόνο σε ειδικές περιστάσεις, όπως για την προστασία ευάλωτων πελατών ή σε περιόδους κρίσης (π.χ. ενεργειακή κρίση 2022). Παρόλα αυτά, πολλά κράτη μέλη εξακολουθούν να εφαρμόζουν ρυθμίσεις τιμών για συγκεκριμένες ομάδες ή για όλους τους μικρούς πελάτες τους, ακόμη και όταν υπάρχουν διαθέσιμες μη ρυθμιζόμενες προσφορές. Η αυθαίρετη ερμηνεία της έννοιας του «ευάλωτου πελάτη» έχει οδηγήσει επίσης σε αδικαιολόγητη ρύθμιση, η οποία υπονομεύει τον ανταγωνισμό, όπως αναφέρει μεταξύ άλλων η μελέτη.
