Ένα εκατομμύριο λιγότεροι Έλληνες μέχρι το 2050 – Τι σημαίνει η δημογραφική κρίση για τη χώρα μας
Το 2023, η Ουκρανία ήταν η χώρα με τη γρηγορότερη πληθυσμιακή μείωση, καθώς η ρωσική εισβολή αναγκάζει μαζικά τους πολίτες της να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Οι ένοπλες συγκρούσεις μπορούν να αλλάξουν δραστικά τη δημογραφική εικόνα ενός έθνους, όχι μόνο δημιουργώντας κύματα προσφύγων, αλλά και προκαλώντας απώλειες ζωών. Οι χώρες που καταγράφουν τις μεγαλύτερες απώλειες πληθυσμού συχνά βιώνουν οικονομική στασιμότητα, απομόνωση και μαζική μετανάστευση, ενώ άλλοι παράγοντες, όπως η χαμηλή γεννητικότητα και η γήρανση του πληθυσμού, παίζουν επίσης καθοριστικό ρόλο στη μείωση των κατοίκων τους.
Συνολικά, η Ευρώπη είναι η μόνη ήπειρος που χάνει πληθυσμό, με τους Ευρωπαίους να μειώνονται κατά 0,2% το 2023 σε σύγκριση με το 2022. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεύθυνσης Πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών, η Ευρώπη βρίσκεται σε πληθυσμιακή συρρίκνωση από το 2021. Από τις 10 ταχύτερα συρρικνούμενες περιοχές του κόσμου, οι έξι βρίσκονται στην ήπειρο: η Ελλάδα, το Σαν Μαρίνο, η Λευκορωσία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η Αλβανία και το Κόσοβο. Η χαμηλή γεννητικότητα και η γήρανση του πληθυσμού έχουν δημιουργήσει έναν δημογραφικό καθοδικό σπειροειδή κύκλο στην Ευρώπη, ενώ η μαζική μετανάστευση από τα Βαλκάνια έχει αποδεκατίσει περαιτέρω τις τοπικές κοινωνίες.
Η Ελλάδα βρίσκεται στην τρίτη θέση παγκοσμίως στη λίστα με τις περιοχές που συρρικνώνονται πιο γρήγορα. Στις αρχές του 2024, η εθνική στατιστική υπηρεσία προειδοποίησε ότι η χώρα κινδυνεύει με πληθυσμιακή κατάρρευση. Ο πληθυσμός των περίπου 10 εκατομμυρίων αναμένεται να μειωθεί κατά 1 εκατομμύριο μέχρι το 2050, κάτι που μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στα κρατικά έσοδα, την αγορά εργασίας και τις δημόσιες υπηρεσίες. Στη δεκαετία 2011-2021, η γεννητικότητα στην Ελλάδα υποχώρησε κατά 30%. Ενώ οι γενικότερες κοινωνικές αλλαγές έχουν μειώσει τη γεννητικότητα σε όλη την Ευρώπη, η οικονομική κρίση και τα σκληρά μέτρα λιτότητας της δεκαετίας του 2010 φαίνεται να επιδείνωσαν το φαινόμενο στη χώρα, αποθαρρύνοντας τη δημιουργία οικογένειας και ωθώντας πολλούς νέους στη μετανάστευση.
Παρόμοια τραυματικά γεγονότα μπορούν να εντοπιστούν και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες της λίστας. Μετά την πτώση του κομμουνισμού τη δεκαετία του 1990 και τους αιματηρούς πολέμους που ακολούθησαν, οι χώρες των Βαλκανίων, όπως η Βοσνία, το Κόσοβο και η Αλβανία, καταγράφουν σήμερα μερικές από τις μεγαλύτερες διασπορές πληθυσμού παγκοσμίως. Ο υψηλός αριθμός ατόμων που έχουν εγκαταλείψει τις χώρες αυτές – και συνεχίζουν να φεύγουν – έχει αλλάξει δραματικά τη δημογραφική τους σύνθεση.
Οι τεράστιες διασπορές πληθυσμού είναι επίσης πραγματικότητα για πολλά νησιωτικά κράτη, όπου η έλλειψη οικονομικών ευκαιριών σε συνδυασμό με την απομόνωση επιδεινώνει τη μετανάστευση. Η δεύτερη χώρα με τη γρηγορότερη πληθυσμιακή μείωση το 2023 ήταν το Tuvalu, όπου ένας επιπλέον παράγοντας, η κλιματική αλλαγή, κάνει την κατάσταση ακόμη χειρότερη. Το μικροσκοπικό αυτό κράτος των 10.000 κατοίκων στον Ειρηνικό είναι ένα από τα πρώτα μέρη στη Γη που απειλούνται με εξαφάνιση λόγω της ανόδου της στάθμης των ωκεανών. Ο υπουργός Εξωτερικών του Tuvalu, το 2021, έδωσε μια ομιλία όρθιος μέσα σε νερό που έφτανε μέχρι τους μηρούς του, για να τραβήξει την προσοχή στη δραματική κατάσταση της χώρας του, εκφράζοντας την απελπισία που μοιράζονται πολλοί κάτοικοι της περιοχής.
