Πώς μπορεί να σας «κάψει» η δουλειά σας

Έχετε σκεφτεί ποτέ γιατί δουλεύετε; Και τι σημαίνει τελικά εργασία για εσάς;

Ως εργασία ορίζεται η καταβολή σωματικών και πνευματικών δυνάμεων με στόχο τη δημιουργία ενός χρήσιμου αποτελέσματος. Κάπως έτσι, μπορούμε να θεωρήσουμε «εργασία» την φύλαξη ενός μικρού παιδιού, τη μελέτη των νόμων αλλά και την εγχείρηση ανοιχτής καρδιάς.

Η εργασία, ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής καταξίωσης του ανθρώπου, παράγοντα αυτοπραγμάτωσης και αυτογνωσίας και αναγκαίο όρο για την υπαρξιακή δικαίωση.

Αποτελεί μέσο βιοπορισμού και προϋπόθεση αξιοπρεπούς διαβίωσης. Ενώ τέλος, καλύπτει την ανάγκη για δημιουργικότητα, η οποία συνεπάγεται της συναισθηματικής ικανοποίησης και αυτοεκτίμησης.

Ο καθένας από εμάς έχει τα δικά του κίνητρα για εργασία. Άλλοι δουλεύουν βάσει εξωτερικών κινήτρων (τα κίνητρα τα οποία δραστηριοποιούν τον οργανισμό εξαιτίας εξωτερικών συνεπειών (χρήματα, προνόμια, αύξηση, προαγωγή, κύρος, κοινωνική θέση κτλ.) είτε βάσει εσωτερικών (τα κίνητρα που δραστηριοποιούν τον οργανισμό απουσίας όμως εξωτερικής αμοιβής).

Σε κάθε περίπτωση, οι στόχοι του καθενός διαφέρουν κι αυτό προσδιορίζει τη φύση και τη σημασία που δίνει στην εργασία του.

Η επίτευξη τόσο των προσωπικών όσο και των στόχων της εταιρείας, ιδιαίτερα αν αυτοί είναι υψηλοί, μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα τόσο την σωματική όσο και την ψυχολογική εξουθένωση.

Με τον όρο burnout (επαγγελματική εξάντληση/ εξουθένωση) χαρακτηρίζουμε κάθε ψυχοσωματική καταπόνηση του εργαζομένου και τη μείωση των ψυχικών του αποθεμάτων στην εργασιακή και προσωπική του ζωή.

Πρόκειται για έναν ιδιαίτερο τύπου εργασιακού στρες – μια κατάσταση σωματικής, συναισθηματικής και πνευματικής εξάντλησης σε συνδυασμό με αμφιβολίες αναφορικά με την ικανότητα και την αξία της εργασίας.

Επιπλέον, ο όρος burnout περιγράφει την καθημερινή δυσφορία και ευερεθιστότητα, το αίσθημα «κενού», την αίσθηση απογοήτευσης και ανικανότητας του εργαζομένου να αντιμετωπίσει τα ζητήματα της καθημερινότητας σε επαγγελματικό και προσωπικό επίπεδο.

Όσο η κατάσταση αυτή συνεχίζεται, θα νιώσετε πως χάνετε το ενδιαφέρον ή το κίνητρο που σας οδήγησε να αναλάβετε συγκεκριμένα καθήκοντα στην αρχή της καριέρας σας.

Όλοι μας έχουμε δύσκολες ημέρες στο γραφείο. Ημέρες που ενδεχομένως να μην θέλουμε να δουλέψουμε. Όμως όταν αυτές οι ημέρες συνοδεύονται με δουλειά που δεν αναγνωρίζεται και στόχους που δεν μπορούν να επιτευχθούν, η κατάσταση μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα.

Μπορούμε να εντοπίσουμε τρία κύρια χαρακτηριστικά της εξουθένωσης αυτής:

Ψυχοσωματική εξάντληση, αίσθηση έντασης και συναισθηματικής αποξένωσης στις διαπροσωπικές σχέσεις και σωματικής καταπόνησης καθώς ο οργανισμός αναγκάζεται να σπαταλήσει περισσότερη ενέργεια για να αντεπεξέλθει στις επαγγελματικές ανάγκες.

Αποκλεισμός/κοινωνική απομόνωση, αρνητική έως και αγενής συμπεριφορά κατά την συναναστροφή με συναδέλφους, συνεργάτες, πελάτες και την ίδια την εταιρεία.

Αίσθημα μειωμένων προσωπικών επιτευγμάτων, εκδηλώνεται κυρίως κατά τη συνεργασία με τρίτους, πεποίθηση ότι η ικανότητα για επιτυχία μειώνονται συνεχώς και ότι αυτό δεν μπορεί να αναστραφεί.

Οι αρνητικές επιπτώσεις του burnout μπορούν μελλοντικά να γίνουν αισθητές σε κάθε τομέα της ζωής σας, όπως στην προσωπική και την κοινωνική σας ζωή. Μπορεί, ακόμα, να προκαλέσει μακροπρόθεσμες αλλαγές στο σώμα σας που σας κάνουν ευάλωτους σε ασθένειες όπως κρυολογήματα και γρίπη.

Πώς να διαχειριστείτε την Εργασιακή Εξάντληση / Η Μέθοδος των «3Α»

Αναγνωρίστε τα πρώτα σημάδια του burnout

Αντιστρέψτε την κατάσταση προσπαθώντας να χειριστείτε το στρες αυτό και ζητώντας υποστήριξη

Αλλάξτε και χτίστε νέες αντοχές ενάντια στο στρες προσέχοντας τη φυσική συναισθηματική σας υγεία

Σε πολλές περιπτώσεις, η εξουθένωση προέρχεται από την ίδια τη δουλειά. Οποιοσδήποτε νιώθει συχνά ένα αίσθημα υπερκόπωσης ή πως υποτιμάται στην εργασία, είναι πολύ πιθανό να βιώσει αυτή τη κατάσταση. Είτε πρόκειται για τον πιο σχολαστικό υπάλληλο που δεν έχει πάρει άδεια εδώ και δύο χρόνια, την εργαζόμενη μητέρα που έχει μόλις γεννήσει και πρέπει να επιστρέψει, μέχρι τον απλήρωτο πρακτικάριο.

Η εργασιακή εξάντληση, όμως, δεν προκαλείται μόνο από μια αγχωτική εργασία ή τις πολλές ευθύνες. Γι αυτό δε πρέπει να το συγχέουμε με το άγχος. Άλλοι παράγοντες συμβάλλουν στο αίσθημα αυτό, όπως ο τρόπος ζωής αλλά και χαρακτηριστικά της προσωπικότητας – αφού το τι κάνετε στον ελεύθερο σας χρόνο ή πως αντιμετωπίζετε τη ζωή μπορούν να επηρεάσουν τη κατάσταση.

Εργασιακοί λόγοι, όπως η έλλειψη επαγγελματικής αναγνώρισης ή ικανοποιητικής αμοιβής, ασαφής ρόλος και καθήκοντα ή ακόμα και μονότονη εργασία, απαιτητικοί ρυθμοί εργασίας και υψηλές προσδοκίες όλων, υπερβολικές ευθύνες, χαοτικό ή γεμάτο πίεση εργασιακό περιβάλλον.

Παράγοντες που σχετίζονται με τον τρόπο ζωής (lifestyle), όπως οι υπερβολικές ώρες εργασίας, οι υψηλές προσωπικές προσδοκίες, η έλλειψη ύπνου και ξεκούρασης, ανάληψη περισσότερων ευθυνών.

Παράγοντες που σχετίζονται με την προσωπικότητα, όπως η τελειομανία, η έλλειψη αυτοπεποίθησης, έλλειψη αυτάρκειας, έλλειψη ομαδικότητας, ανάγκη για πλήρη έλεγχο.

Ψυχολογική παρενόχληση, δηλαδή η ηθική παρενόχληση ως η προσπάθεια ψυχικής εξόντωσης του άλλου με λόγια, με νεύματα, με υπονοούμενα, χωρίς τη χρήση φυσικής βίας. Η προσβολή και η κοινωνική απομόνωση κάποιου ή η αρνητική επίδραση στα εργασιακά του καθήκοντα. Εκφράζεται μέσα από μία αλυσίδα αντιδεοντολογικών συμπεριφορών οι οποίες είναι μέρος μιας στρατηγικής εκφοβισμού, ταπείνωσης και αποδυνάμωσης του στόχου.

Σεξουαλική παρενόχληση στο γραφείο. Πρόκειται για μια η ανεπιθύμητη συμπεριφορά σεξουαλικής φύσης ή άλλη συμπεριφορά, που εκφράζεται είτε με πράξεις, λόγια (ανήθικες προτάσεις, σχόλια κλπ.) είτε με συμπεριφορές εκφοβιστικού τύπου.

Αξίζει να σημειωθεί πως η εργασιακή εξάντληση πρόκειται για μια σταδιακή διαδικασία, που δεν συμβαίνει «εν νυκτί». Γι αυτό μη προσπεράσετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα που ενδεχομένως να σας επηρεάσουν σημαντικά στο μέλλον.

Τι γίνεται σε περίπτωση που πάσχετε από «επαγγελματική εξουθένωση»

• Σε αυτή τη περίπτωση πρέπει πραγματικά να ηρεμήσετε και να κάνετε ένα διάλειμμα. Προσπαθήστε να αποδεσμευτείτε από όσες υποχρεώσεις και δραστηριότητες μπορείτε, ώστε να δώσετε στον εαυτό σας το απαιτούμενο χρόνο να καταλάβει τις ακριβώς έχει συμβεί και να βρει τον τρόπο να το αντιμετωπίσει. Είναι βασικό να ψάξετε τις αιτίες, τους λόγους που σας έκαναν να νιώσετε έτσι (στόχοι, προσδοκίες, εργασιακό περιβάλλον/σχέσεις, φόρτος εργασίας, προσωπικοί παράγοντες).
• Μοιραστείτε τις υποχρεώσεις σας. Μπορείτε να ζητήσετε από κάποιον συνάδελφο να αναλάβει ένα μέρος της δουλειάς σας, ώστε να αποδεσμευτείτε από ένα μέρος του άγχους.
• Μετά από μια τέτοια εμπειρία είναι φυσικό να προσπαθήσετε να «διατηρήσετε» την οποιαδήποτε ενέργεια σας έχει απομείνει. Και με ποιον τρόπο προσπαθεί να το καταφέρει συνήθως ο άνθρωπος; Μέσα από την απομόνωση, πιστεύοντας πως αν μείνει μόνος θα μπορεί να σκεφτεί πιο καθαρά. Αυτό είναι λάθος, τώρα είναι η στιγμή που χρειάζεστε τη βοήθεια των γύρω σας. Σίγουρα δε θα είναι αυτοί που θα επιλύσουν την κατάσταση, αλλά ενδεχομένως να μπορέσουν να σας κάνουν να νιώσετε καλύτερα.
• Η κατάσταση αυτή είναι μια αδιαμφισβήτητη ένδειξη πως κάτι σημαντικό στην επαγγελματική σας ζωή σας δεν λειτουργεί. Αναπροσαρμόστε τους στόχους και τις προσδοκίες σε ρεαλιστική βάση. Μήπως θέλατε περισσότερα από αυτά που μπορούσατε; Μήπως κάνετε λιγότερα από όσα πραγματικά μπορείτε να κάνετε;
• Μάθετε να λέτε ευγενικά «όχι». Ποιος δεν έχει «αναγκαστεί» να πει «ναι» στην ανάληψη ενός καθήκοντος από φόβο μήπως τον κρίνουν αρνητικά; Παρόλ’ αυτά, όταν νιώθετε εξουθένωση πρέπει να βρείτε το θάρρος να αρνηθείτε. Να θυμάστε πως δεν λέτε «όχι» στο πρόσωπο, αλλά στην εργασία.
• Σκεφτείτε τι είναι αυτό που σας ευχαριστεί περισσότερο και κάντε ότι μπορείτε για να το αποκτήσετε. Μήπως έχετε περισσότερο ανάγκη την οικογενειακή θαλπωρή από την καριέρα; Αυτό σημαίνει πως πρέπει να γίνουν άλλα πράγματα οι προτεραιότητες σας.
• Εξίσου σημαντικό είναι η διαχείριση του χρόνου σας. Οργανώστε το πρόγραμμα σας με τέτοιο τρόπο, ώστε σε λιγότερο χρόνο εργασίας να καταφέρνετε πολλά από αυτά που επιδιώκετε, χωρίς να στρεσάρεστε έντονα.
• Δημιουργήστε ελεύθερο χρόνο για τον εαυτό σας, την οικογένεια, την προσωπική σας ζωή, κάποιο χρόνο κατά τον οποίο δεν θα έρχεστε σε επαφή με άτομα και χώρους που έχουν σχέση με το επάγγελμά σας (τηλέφωνα, μέιλ κλπ.), πάρτε τις ημέρες της άδειας σας και προσπαθήστε να μην έχετε το μυαλό σας μόνο στη δουλειά.
• Το σημαντικότερο είναι τα μιλήσετε με τον εργοδότη σας. Μαζί μπορείτε να βρείτε μια λύση, η αλλαγή πόστου ή άλλα καθήκοντα μπορούν να δώσουν μια «νέα πνοή» στα επαγγελματικά σας.
• Αν δε μπορέσετε να απομακρύνετε την αιτία που σας προκαλεί άγχος, ίσως πρέπει να απομακρυνθείτε εσείς από αυτήν. Τι σημαίνει αυτό; Η αλλαγή της θέσης εργασίας, είναι μια σωστή λύση σε περίπτωση που δείτε πως δε μπορείτε να αντιμετωπίσετε την κατάσταση που βιώνετε.