Πώς σκοπεύει η ΕΚΤ να «πλημμυρίσει» με λεφτά τις αγορές

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα άρχισε την Δευτέρα να αγοράζει ομόλογα που εκδίδονται από κυβερνήσεις στην ευρωζώνη, σηματοδοτώντας την έναρξη του προγράμματος 1 δισεκατομμυρίων ευρώ, με στόχο την ενίσχυση του πληθωρισμού και την αναζωογόνηση της οικονομίας.

Ιδού τρία πράγματα που πρέπει να ξέρετε για την ευρωπαϊκή ποσοτική χαλάρωση:

1. Πώς λειτουργεί;

Η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες της ζώνης του ευρώ δημιουργούν νέο χρήμα για να αγοράσουν ομόλογα με ρυθμό 60 δισεκατομμυρίων ευρώ μηνιαίως. Οι αγορές θα συνεχιστούν μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου 2016, αλλά μπορεί και περισσότερο, αν απαιτηθεί για την επαναφορά του πληθωρισμού στο στόχο της ΕΚΤ που είναι λίγο κάτω από 2%.

Οι κεντρικές τράπεζες αγοράζουν κρατικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της ΕΕ, δε μπορούν να αγοράσουν απευθείας από τον εκδότη.

Με τα επιτόκια ουσιαστικά στο μηδέν, η ΕΚΤ ελπίζει ότι το όπλο αυτό θα ωθήσει προς τα κάτω τις αποδόσεις των ομολόγων – τα οποία κινούνται σε αντίθετη κατεύθυνση με τις τιμές. Η ιδέα είναι να μειωθεί το κόστος δανεισμού σε ολόκληρη την Ευρώπη, όχι μόνο για τις κυβερνήσεις αλλά και για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις.

2. Θα κάνει διαφορά;

Έχει ήδη κάνει. Τα ομόλογα έχουν σημειώσει άνοδο, εν αναμονή της κίνησης της ΕΚΤ. Τα κρατικά ομόλογα αναφοράς 10 ετών στη Γερμανία έχουν πλέον απόδοση μόνο 0,3% – σχεδόν 2% λιγότερο από τα αντίστοιχα των ΗΠΑ. Οι αποδόσεις των πενταετών ομολόγων της Γερμανίας έχουν αρνητική απόδοση. Αυτό ελαφραίνει την πίεση στους προϋπολογισμούς των κρατών σε όλη την Ευρώπη. Η Ιρλανδία, η οποία βγήκε από το διεθνές σχέδιο διάσωσης πριν από μόλις ένα χρόνο, μπορεί να δανείζεται με 0,8%.

Η προοπτική μιας πλημμυρίδας φρέσκου χρήματος έχει βοηθήσει και με άλλους τρόπους. Το ευρώ έχει υποχωρήσει κατά 10% έναντι του δολαρίου το 2015 σε χαμηλά 11 ετών στα 1,09 δολάρια, και μπορεί να πλησιάσει και την απόλυτη ισοτιμία. Αυτό έχει διπλά οφέλη γιατί καθιστά τις ευρωπαϊκές εξαγωγές φθηνότερες στις παγκόσμιες αγορές και αυξάνει το κόστος των εισαγωγών – δίνοντας μια ώθηση στις τιμές στην ευρωζώνη, οι οποίες μειώνονται εδώ και τρεις μήνες.

Το φθηνό χρήμα επίσης σπρώχνει τους επενδυτές σε αγορές μετοχών προς αναζήτηση καλύτερων αποδόσεων. Οι ευρωπαϊκές αγορές έχουν σημειώσει άνοδο μέχρι στιγμής φέτος: ο δείκτης DAX της Γερμανίας έχει αυξηθεί σχεδόν 11% από την ανακοίνωση του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ στις 22 Ιανουαρίου. Συγκριτικά, ο δείκτης S&P 500 έχει παραμείνει στάσιμος.

3. Θα βοηθήσει την Ελλάδα;

Προς το παρόν, όχι. Οι αγορές δε θα πραγματοποιηθούν για χώρες που εξακολουθούν να λαμβάνουν κεφάλαια διάσωσης από την ΕΕ. Το υπάρχον πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδα έχει μόλις παραταθεί κατά τέσσερις μήνες μέχρι το τέλος του Ιουνίου.

Η ΕΚΤ θα μπορούσε να δεχθεί τα ελληνικά ομόλογα με μη επενδυτική διαβάθμιση. Αλλά πρέπει να πειστεί ότι η χώρα πληροί τους όρους της διάσωσης. Δεν είναι σαφές ακόμα.

Οποιαδήποτε συμμετοχή της Αθήνας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης είναι εξαιρετικά απίθανη πριν από τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο, και ακόμα και τότε αυτό θα εξαρτηθεί από τις χρηματοδοτικές συμφωνίες της Ελλάδα με την ευρωζώνη, όταν λήξει το τρέχον πακέτο διάσωσης.