Γιατί το διπλό νόμισμα θα ήταν εθνική τραγωδία

Του Τάσου Ζάχου*

Τις τελευταίες μέρες «φούντωσαν» ξανά τα σενάρια για την εισαγωγή παράλληλου νομίσματος στην Ελλάδα. Η ασφυκτική κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα ταμειακά διαθέσιμα του Δημοσίου, η μεγάλη πτώση στα έσοδα, όπως καταγράφηκε στα επίσημα στοιχεία του προϋπολογισμού και τέλος οι συνθήκες ασφυξίας που επικρατούν στην ελληνική οικονομία, επαναφέρουν κάποιες προτάσεις, οι οποίες όμως δεν είναι καινούργιες. Ενδεικτικά ο νομπελίστας οικονομολόγος Χριστόφορος Πισσαρίδης, μιλώντας την Πέμπτη σε εκπομπή της ΝΕΡΙΤ, αναφέρθηκε σε αυτό το σενάριο, το οποίο χαρακτήρισε ως έσχατη λύση αλλά δεν απέκλεισε ως ενδεχόμενο, σε περίπτωση που το ελληνικό δημόσιο επιδείξει αδυναμία να πληρώσει το σύνολο μισθών και συντάξεων, κάτι που η κυβέρνηση έχει μέχρι στιγμής αποκλείσει.

Είναι σαν να γυρίζουμε περίπου τρία χρόνια πίσω, στο καλοκαίρι του 2012, όταν λίγο μετά τις εκλογές του Ιουνίου, κάποιοι οικονομολόγοι επανέφεραν τη συγκεκριμένη πρόταση, καθώς η ελληνική οικονομία ήταν στην «εντατική» μετά από δύο σερί εκλογικές αναμετρήσεις, ενώ τα δημοσιεύματα για Grexit μονοπωλούσαν, όπως και σήμερα, το ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ. Είχε προηγηθεί τον ίδιο χρόνο τον Μάιο, η πρόταση της γερμανικής τράπεζας Deutsche Bank, η οποία για πρώτη φορά μιλούσε δημόσια για ένα παράλληλο εσωτερικό νόμισμα, το Geuro, όπως το είχε χαρακτηριστικά ονομάσει, σε έκθεση της για την Ελλάδα. Η γερμανική τράπεζα πρότεινε τότε μια ενδιάμεση λύση, με την οποία η Ελλάδα δεν θα χρειαζόταν να εγκαταλείψει το ευρώ και παράλληλα οι εταίροι της στην Ευρωζώνη δεν θα χρειαζόταν να εγκαταλείψουν εντελώς… την Ελλάδα.

«Ο δρόμος της μικρότερης αντίστασης θα μπορούσε να είναι η διακοπή της χρηματοοικονομικής βοήθειας προς την ελληνική κυβέρνηση και η συνέχιση των πληρωμών για την εξυπηρέτηση του χρέους, καθώς και η σταθεροποίηση των ελληνικών τραπεζών σε μια ευρωπαϊκή bad bank», ανέφερε η Deutsche Bank και πρόσθετε: «σε αυτή την περίπτωση, ένα ελληνικό παράλληλο νόμισμα του ευρώ (το οποίο ονομάζει Geuro) θα μπορούσε να κάνει την εμφάνισή του όταν η κυβέρνηση εκδώσει IoUs (i owe you, υπογεγραμμένο έγγραφο με το οποίο ένα πρόσωπο αναγνωρίζει ένα χρέος) για να ανταποκριθεί στις τρέχουσες υποχρεώσεις».

«Αυτό θα επιτρέψει επίσης στην Ελλάδα να εφαρμόσει μια υποτίμηση της ισοτιμίας χωρίς τυπικά να έχει βγει από την νομισματική ένωση. Αρχικά θα περιμέναμε μια μεγάλη υποτίμηση, αλλά οι ελληνικές αρχές θα είχαν τη δύναμη να σταθεροποιήσουν ή ακόμη και να ενισχύσουν ξανά την ισοτιμία του Geuro έναντι του ευρώ μέσω μιας δημοσιονομικής πολιτικής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, έτσι ώστε να αφήσουν ανοιχτή την πόρτα για μελλοντική επιστροφή στο ευρώ».

Στην ουσία η τράπεζα παραδεχόταν ότι η υιοθέτηση μια τέτοιας πρότασης ήταν ένα πρώτο βήμα επιστροφής στη δραχμή, με άλλο όνομα, και παράλληλα ένα «προσωρινό» αντίο από το κοινό νόμισμα.

Τα G- notes και το ινστιτούτο Levy
Όμως δεν ήταν μόνο η γερμανική τράπεζα που έχει προτείνει δημόσια μια τέτοια λύση. Σε συνέδριο στο Μέγαρο Μουσικής στις 8 και 9 Νοεμβρίου του 2013, παρουσία του αρχηγού τότε της αξιωματικής αντιπολίτευσης Αλέξη Τσίπρα, το αμερικανικό think tank Levy είχε προτείνει την υιοθέτηση ενός «παράλληλου χρηματοδοτικού συστήματος», τα g- notes όπως τα ονόμασε, στην περίπτωση που η Ελλάδα και οι εταίροι της στην Ευρωζώνη δεν κατάφερναν να συμφωνήσουν σε «πάγωμα» χρέους και στην υιοθέτηση ενός σχεδίου Μάρσαλ για την ελληνική οικονομία. Την πρόταση αυτή την επανέφερε το Ινστιτούτο και λίγους μήνες μετά σε έκθεση του με τίτλο: «Geuro, ένα παράλληλο νόμισμα για την Ελλάδα».

Μάλιστα τη φόρμουλα αυτή έχει ήδη σπεύσει να υιοθετήσει και το ευρωσκεπτικιστικό κόμμα «Εναλλακτική Λύση για τη Γερμανία», το οποίο έχει κάνει «εμπρηστικές» δηλώσεις για την Ελλάδα κατά καιρούς και αποτελεί τον μεγάλο «πονοκέφαλο» της Άνγκελα Μέρκελ και των συντηρητικών Χριστιανοκοινωνιστών (CSU) του συνασπισμού της. Ο εκπρόσωπός του, ο οικονομολόγος Μπερντ Λίκε από το Αμβούργο, πιστεύει ότι η κρίση του ευρώ μπορεί να λυθεί αν όλες οι χώρες της νότιας Ευρώπης, και όχι μόνο η Ελλάδα, επαναφέρουν το παλιό τους νόμισμα, παράλληλα με το ευρώ.

Τι προβλέπει αυτό το σχέδιο
Το παράλληλο χρηματοοικονομικό σύστημα, σύμφωνα με τη μελέτη «Strategic Analysis – Prospects and Policies for the Greek economy» του ινστιτούτο Levy, θα βασιστεί στην έκδοση νέων κρατικών ομολόγων, με χαμηλό ή καθόλου τόκο, με τα οποία το Κράτος θα πληρώνει υποχρεώσεις του (π.χ. επιστροφές φόρων, πληρωμές προμηθευτών κ.λπ.) και τα οποία θα δέχεται επίσης για εξόφληση οφειλών προς το Δημόσιο και θα έχουν ίση αξία με το ευρώ. Τα ομόλογα αυτά θα πρέπει να υποστηρίζονται από τα φορολογικά έσοδα, υπό την έννοια ότι, ενώ η κυβέρνηση θα τα χρησιμοποιήσει για να εξοφλήσει το χρέος μεταξύ αυτής και των πιστωτών της, θα γίνονται δεκτά pari passu (με ίδιους όρους) σε διακανονισμούς των φορολογικών υποχρεώσεων του ιδιωτικού τομέα.

Τα νέα ομόλογα θα πρέπει να είναι μετατρέψιμα μόνο προς μία κατεύθυνση, από ευρώ σε Geuro για να αποφευχθούν κερδοσκοπικές επιθέσεις και να περιοριστεί η χρήση τους μόνο στις εγχώριες αγορές, όπως και για να μειωθεί η πιθανότητα μεταφορών καταθέσεων σε ευρώ εκτός της χώρας. Η διαδικασία αυτή αποτελεί στην ουσία την αρχή ενός νέου νομίσματος.

Με απλά λόγια το σχέδιο είναι όλες οι συναλλαγές με το εξωτερικό να εξακολουθούν να πραγματοποιούνται με το ευρώ και το Geuro ή η «νέα δραχμή» να χρησιμοποιείται για καθαρά εσωτερική κατανάλωση, για πληρωμές μισθών και συντάξεων και συναλλαγές εντός της χώρας.

Κάτι τέτοιο προφανώς και δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει. Αρχικά η υιοθέτηση ενός διπλού νομίσματος θα έδινε «σήμα» στις αγορές για την «αρχή του τέλους» της παρουσίας της Ελλάδας στο κοινό νόμισμα. Αυτό που θα συμβεί είναι αυτό που πάντα συμβαίνει όταν σε μια οικονομία κυκλοφορούν δύο νομίσματα με διαφορετική αξία: οι πολίτες θα προσπαθήσουν να ανταλλάξουν το ταχύτερο δυνατό το εγχώριο νόμισμα με σκληρά ευρώ ή θα μεταφέρουν απλώς τις αποταμιεύσεις τους στο εξωτερικό. Αντί να τονώσει την οικονομία, το νέο νομισματικό καθεστώς θα ενισχύσει την παραοικονομία. Οι πολίτες θα πρέπει να διατηρούν δύο λογαριασμούς και κανείς δεν θα μπορεί να προβλέψει την αξία που θα έχουν αύριο τα χρήματά τους. Οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές και όπως έχουν αναλύσει ήδη οι σοφοί της γερμανικής κυβέρνησης, τα τεχνικά προβλήματα σε μια τέτοια περίπτωση θα ήταν πάρα πολλά.

Το χρέος σε ευρώ, οι συντάξεις και οι μισθοί σε Geuro
Ένα διπλό νόμισμα στην ουσία δημιουργεί δύο ζώνες. Την εσωτερική ζώνη με στοιχεία τη φτώχεια και την παραοικονομία, η οποία θα αποτελείται από τους μισθωτούς του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα που θα πληρώνονται σε νέο νόμισμα, υποτιμημένο ακόμη και κατά 50% – 60%, όπως είχε προβλέψει η Deutsche Bank. Και τη ζώνη που θα αποτελείται από τα διεθνοποιημένα τμήματα της οικονομίας που θα εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το ευρώ για τις συναλλαγές με το εξωτερικό και το διεθνές εμπόριο.

Το πιο σημαντικό είναι όμως ότι και στη λειτουργία της διπλής κυκλοφορίας, η Ελλάδα θα έπρεπε να αποπληρώνει το δημόσιο χρέος της σε ευρώ και να συνεχίσει να δανείζεται μόνο για να μπορεί να αποπληρώνει τόκους και χρεολύσια. Ενώ το χρέος μας θα είναι σε ευρώ, τα μισά από τα φορολογικά μας έσοδα θα είναι σε δραχμές, που σταδιακά θα χάσουν την αξία τους και την πιθανή κατάρρευσή τους, θα ακολουθούσε η κατάρρευση των τραπεζών και των επιχειρήσεων.

Ιστορικά όπου έχει εφαρμοστεί μια τέτοια λύση έχει φέρει μόνο φτώχεια και όχι… ανάπτυξη. Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά το Der Spiegel σε άρθρο του τον Απρίλιο του 2013, «στο παρελθόν, έχουν χρησιμοποιηθεί συχνά παράλληλα νομίσματα σε μια οικονομία. Το γερμανικό μάρκο ήταν ένα συνηθισμένο νόμισμα στα Βαλκάνια κατά τη δεκαετία του ’90 και το αμερικανικό δολάριο είναι πολύ δημοφιλές σήμερα σε πολλές λατινοαμερικάνικες χώρες. Το Ελ Σαλβαδόρ, μάλιστα, κήρυξε το 2001 το δολάριο επίσημο νόμισμά του. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, το ισχυρό νόμισμα υπερίσχυσε πάντα του αδύνατου παραλλήλου του. Οι πολίτες στα Βαλκάνια και τη Λατινική Αμερική ακολουθούσαν έναν οικονομικό κανόνα: το σταθερό νόμισμα είναι καλύτερο για την αποταμίευση, ενώ το αδύνατο δαπανάται το ταχύτερο δυνατό. Η ανταλλάσσεται».

Η Ελλάδα έχει νόμισμα: το ευρώ
Όλα τα παραπάνω εξακολουθούν να παραμένουν σενάρια. Η Ελλάδα μόνο για το 2015 χρειάζεται ακόμα να βρει 25 δισ. ευρώ για να καλύψει τις υποχρεώσεις της. Η ελληνική οικονομία εξακολουθεί να βρίσκεται σε «κώμα» και η αγορά «στενάζει» από την έλλειψη ρευστότητας. Η νέα κυβέρνηση έχει μια μεγάλη ευκαιρία να συνδιαμορφώσει τους όρους ενός συμβολαίου με την Ευρωζώνη, που θα μας βγάλει από την ύφεση των τελευταίων ετών, με βάση τη συμφωνία του Eurogroup τον Φεβρουάριο. Προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να δουλέψει εντατικά. Δεν μπορεί να χαθεί άλλος χρόνος, μόνο με επικοινωνιακές φιέστες και ιδεοληψίες που δεν βοηθούν κανέναν. Από την άλλη οι εταίροι μας και ειδικά η Γερμανία, πρέπει να κατανοήσουν ότι νέα μέτρα λιτότητας, μόνο δημοσιονομικού τύπου, δεν μπορούν να εφαρμοστούν πλέον σε μια χώρα με ανεργία 27% και «απώλεια» εθνικού πλούτου, της τάξης του 25% σε πέντε χρόνια…Η Ελλάδα δεν χρειάζεται ούτε διπλό νόμισμα, ούτε bullying. Χρειάζεται μεταρρυθμίσεις και χρόνο να ανακάμψει. Ο χρόνος αρχίζει να λιγοστεύει. Όσο για τις μεταρρυθμίσεις καλό είναι να αρχίσουν να ασχολούνται πιο σοβαρά στην κυβέρνηση…

* Ο Τάσος Ζάχος είναι Editor in Chief του FortuneGreece.com.