Η κρίση «αδειάζει» τα ποτήρια

Της Αλεξάνδρας Γκίτση

Στα µέσα Φεβρουαρίου, έπειτα από έρευνα αστυνοµικών της Υποδιεύθυνσης Αντιµετώπισης Οργανωµένου Εγκλήµατος της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, συνελήφθη ένας 52χρονος άνδρας γιατί διέθετε προς πώληση λαθραία αλκοολούχα ποτά. Το συγκεκριµένο περιστατικό δεν είναι το µοναδικό. Τα τελευταία έξι χρόνια που η ελληνική οικονοµία βρίσκεται σε βαθιά ύφεση, το εισόδηµα έχει µειωθεί δραµατικά και η ανεργία έχει εκτοξευθεί πάνω από 25%, οι περιπτώσεις παράνοµης εισαγωγής αλκοολούχων ποτών κυρίως από τα βόρεια σύνορα της χώρας και διάθεσής τους στην εσωτερική αγορά αυξήθηκαν µε γεωµετρική πρόοδο.

Ο βασικός λόγος είναι η φορολογία. Σύµφωνα µε τον Economic Research & Sectoral Studies Analyst της IBHS Αλέξη Νικολαΐδη, έχουν σηµειωθεί διαδοχικές αυξήσεις (σ.σ.: για την αύξηση των δηµόσιων εσόδων), ενώ ο Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης (ΕΦΚ) από τις αρχές του 2009 έχει αυξηθεί κατά 125% και πλέον διαµορφώνεται σε περίπου 25,50 ευρώ ανά λίτρο. Με άλλα λόγια, οι φόροι αντιπροσωπεύουν πλέον από το 50% έως και 75% της λιανικής τιµής ενός τυπικού αλκοολούχου ποτού, εκτοξεύοντας την τελική τιµή του στα ύψη.

«Στην πράξη, ο θεµιτός στόχος αύξησης των κρατικών εσόδων επιδιώχθηκε µέσα από έναν µη βιώσιµο και ξεκάθαρα ανορθολογικό τρόπο, που έχει επιφέρει τα αντίθετα από τα επιθυµητά αποτελέσµατα, προκαλώντας αλυσιδωτές αντιδράσεις σε βάρος της οικονοµίας» αναφέρουν στο Fortune στελέχη του υπουργείου Οικονοµικών.

Χαρακτηριστικό παράδειγµα, όπως αναφέρουν οι ίδιες πηγές αποτυχίας του µέτρου της υπερφορολόγησης είναι ότι τα έσοδα από τους ειδικούς φόρους κατανάλωσης εµφάνισαν τους πρώτους οκτώ µήνες του 2014 σηµαντική υστέρηση. Σύµφωνα δε µε τα τελευταία διαθέσιµα στοιχεία από την κλαδική µελέτη του Ιδρύµατος Οικονοµικών και Βιοµηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), το 2012 διακινήθηκαν λαθραία 8,2 εκατοµµύρια φιάλες, µε τα διαφυγόντα έσοδα να ανέρχονται σε 41,8 εκατ. ευρώ. Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, ότι οι υψηλοί φορολογικοί συντελεστές, συγκριτικά µε τις γειτονικές χώρες, λειτουργούν ως µαγνήτης για έκνοµες δραστηριότητες. Την ίδια στιγµή, στελέχη της αγοράς υποστηρίζουν ότι σε µια οικονοµία που στενάζει η εµµονή σε αγκυλώσεις και µία αδιέξοδη φορολογική πολιτική δεν δικαιολογούνται πλέον.

H ελληνική αγορά των δύο ταχυτήτων

Την ώρα πάντως που η υπερφορολόγηση πλήττει έναν σηµαντικό κλάδο της εθνικής οικονοµίας µε αρνητικά αποτελέσµατα στα κρατικά έσοδα και στην απασχόληση, οι Έλληνες καταναλωτές εξακολουθούν να δηλώνουν πίστη στα επώνυµα brands. Όπως προκύπτει από έρευνα της IRI, τα private label αλκοολούχα δεν έχουν «περπατήσει» αρκετά στην Ελλάδα. Για του λόγου το αληθές, το µερίδιο των private label προϊόντων στην κατηγορία των αλκοολούχων ποτών είναι µόλις 4,1%, µειωµένο µάλιστα κατά 0,3 µονάδες σε σχέση µε το 2013, όταν στην Ευρώπη είναι στο 11%.

Και όχι µόνο αυτό. Παράγοντες του κλάδου υποστηρίζουν ότι την περασµένη χρονιά τα single malt whiskies και τα premium αλκοολούχα ποτά, η τιµή των οποίων ανά φιάλη υπερβαίνει τα 35 ευρώ, όταν στα standards η τιµή είναι στα επίπεδα των 25 ευρώ η φιάλη, σηµείωσαν άνοδο πωλήσεων 20% σε σύγκριση µε το 2013. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος πέρυσι κατεγράφη αύξηση κατά 2,8% στις πωλήσεις αλκοολούχων ποτών εντός των αλυσίδων σούπερ µάρκετ σε σχέση µε το 2013 (στοιχεία IRI), όταν για πέµπτο συνεχόµενο χρόνο η οργανωµένη λιανική (αλυσίδες σούπερ µάρκετ) σηµείωσε υποχώρηση του τζίρου της κατά 1,8%.

Ακόµη πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι η συγκεκριµένη κατηγορία αποτελεί µία από τις συνολικά τέσσερις κατηγορίες επί συνόλου έντεκα που εξετάζει η συγκεκριµένη έρευνα όπου σηµειώθηκε πέρυσι άνοδος – ποσοστιαία αύξηση η οποία είναι πολλαπλάσια από τις άλλες κατηγορίες (σνακ, είδη προσωπικής υγιεινής και κατεψυγµένα τρόφιµα) που είδαν πέρυσι τις πωλήσεις τους να αυξάνονται. Αυτό το στοιχείο από µόνο του επιβεβαιώνει ότι στην αγορά των αλκοολούχων ποτών στην Ελλάδα τα επώνυµα προϊόντα έχουν πολύ ισχυρή διείσδυση στους καταναλωτές.

Η µείωση της φορολογίας θα οδηγήσει σε ανάκαµψη

Ωστόσο, ο µοναδικός µοχλός που θα µπορούσε να επηρεάσει τη ζήτηση ώστε να επανέλθει η αγορά στα προ κρίσης επίπεδα είναι να αναπροσαρµοστούν προς τα κάτω οι τιµές, στις οποίες το 44% αφορά τον ΕΦΚΟΠ και το 19% τον ΦΠΑ. Εποµένως, δεδοµένων των οριακών περιθωρίων κέρδους των επιχειρήσεων του κλάδου, η τόνωση της ζήτησης, σύµφωνα µε το ΙΟΒΕ, µπορεί να προέλθει από τη σταδιακή ελάφρυνση του φόρου, από τα υψηλά σηµερινά επίπεδα, σε χαµηλότερα µέχρι και το 2016. Μια τέτοια εξέλιξη, σε συνδυασµό µε την εφαρµογή µέτρων που θα επιτρέψουν την καλύτερη λειτουργία της αγοράς (π.χ. ενίσχυση έλεγχων για τον περιορισµό του παράνοµου εµπορίου και της φοροδιαφυγής), θα έχει θετικές επιδράσεις στα δηµόσια έσοδα από ΦΠΑ, στα εταιρικά κέρδη, στα εισοδήµατα των εργαζοµένων, αλλά και στις δηµόσιες δαπάνες από την εξοικονόµηση των επιδοµάτων ανεργίας, εξαιτίας της συγκράτησης των απωλειών θέσεων εργασίας.

Η καταρχήν σταδιακή αποκλιµάκωση του ΕΦΚΟΠ, σε συνδυασµό µε µια σειρά διαρθρωτικών αλλαγών, βρίσκει σύµφωνα τα στελέχη της Ένωσης Επιχειρήσεων Αλκοολούχων Ποτών. Όπως υποστηρίζουν, «ένα πρώτο βήµα για την εξάλειψη των στρεβλώσεων και την αποκατάσταση της οµαλότητας στην αγορά είναι η αναµόρφωση του νοµικού και φορολογικού πλαισίου για τα αλκοολούχα ποτά που δεν πληρούν τους κανόνες παραγωγής και διακίνησης».

Στο σενάριο σταδιακής µείωσης του φόρου, η κατανάλωση αλκοολούχων ποτών αναµένεται να σταµατήσει την καθοδική πορεία της και να εµφανίσει σταδιακή αύξηση µέχρι το 2016, χωρίς ωστόσο να ξεπεράσει το επίπεδο κατανάλωσης του 2011. Έτσι, οι πωλήσεις εκτιµάται ότι θα διαµορφωθούν σε 51 εκατοµµύρια φιάλες για το 2014, 53 εκατοµµύρια φιάλες για το 2015 και 55 εκατοµµύρια φιάλες για το 2016.

Η εξέλιξη αυτή θα βελτιώσει τις προοπτικές βιωσιµότητας των επιχειρήσεων του κλάδου, καθώς και τα συνολικά καθαρά δηµόσια έσοδα σε σύγκριση µε το σενάριο αναφοράς, ενώ το όφελος στον τοµέα της απασχόλησης θα είναι 2.900 θέσεις εργασίας στο σύνολο της οικονοµίας, όπως υποστηρίζουν παράγοντες της αγοράς.

* Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Fortune που κυκλοφορεί στα περίπτερα