Παντρεύοντας το φυσικό τοπίο με τη μοντέρνα αρχιτεκτονική

Του Δημήτρη Σακελλαρίου*

Στις εξορμήσεις μας στην πανέμορφη ελληνική ύπαιθρο και ιδιαίτερα στα μοναδικά ελληνικά νησιά, σχεδόν όλοι μας έχουμε κάνει την παρατήρηση, αλλά λίγοι τολμούμε να διατυπώσουμε τη διαπίστωση:

«Ο τρόπος, με τον οποίο έχει χτιστεί η Ελλάδα είναι λάθος. Εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων [πχ. Ύδρα, Μονεμβασιά], η εικόνα του χτιστού περιβάλλοντος αναιρεί την ποιότητα του τοπίου.»

Το 2010, στην τελική παρουσίαση της μεταπτυχιακής μου εργασίας στο ΕΤΗ της Ζυρίχης σχετικά με την «ποιοτική κατοικία διακοπών ως στρατηγική επιλογή για την αειφόρο ανάπτυξη των παράκτιων περιοχών της Ελλάδας», ήρθα αντιμέτωπος με το προβοκατόρικο σχόλιο ενός πολύ σημαντικού κριτικού πολεοδομίας: «το καλύτερο που έχετε να κάνετε στην Ελλάδα για να μείνει κάτι από τα υπέροχα τοπία σας, είναι να σταματήσετε να χτίζετε».

Η στιχομυθία που ακολούθησε, με έκανε να θέσω το στόχο: να ορίσω έναν τρόπο δόμησης που να μην αναιρεί τις ποιότητες του τοπίου και ο οποίος να είναι στη διάθεση του κάθε μελετητή/αρχιτέκτονα: η ενσωμάτωση των κτιρίων/κατοικιών στο τοπίο οφείλει να είναι κανόνας.

Έχοντας την τύχη να συμμετέχω ως σύμβουλος στο ΥΠΕΚΑ στη συγγραφή –το 2012- του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού, το όραμά μου για βελτίωση του πλαισίου αρχιτεκτονικών δυνατοτήτων έλαβε νομική μορφή μέσω της διάταξης για τα υπόσκαφα κτίρια, δηλαδή κτίρια που α. φέρουν μόνο μία όψη και β. η στέγη τους είναι προσβάσιμη και καλύπτεται με το υλικό και τη γεωμετρία του προϋπάρχοντος φυσικού εδάφους. Η διάταξη αυτή προβλέπει ευεργετικές ρυθμίσεις, όπως διπλασιασμό της επιτρεπόμενης δόμησης, με δεδομένο ότι ελαχιστοποιείται το οπτικό και περιβαλλοντικό ίχνος της κατασκευής.

Ιστορικά, η χρήση υπόσκαφων χώρων ως κατοικία ανάγεται στην αρχή της ανθρώπινου πολιτισμού, ως φυσική συνέπεια της ανάγκης προστασίας από τα στοιχεία της φύσης. Η φυσικά διαμορφωμένη σπηλιά ακολουθήθηκε από την τεχνικά διαμορφωμένη υπόσκαφη κατοικία και αξιοπρόσεκτα δείγματα υπόσκαφων κατοικιών έχουν δημιουργηθεί σε διαφορετικούς γεωγραφικούς χώρους, πολιτισμούς και χρόνους.

Οι σύγχρονες απαιτήσεις κατοίκισης –ιδιαίτερα κατοικίας διακοπών- επιτάσσουν μέγιστες δυνατότητες θεάσεων, βέλτιστες συνθήκες διαβίωσης και ελάχιστο κόστος και χρόνο συντήρησης. Οι απαιτήσεις αυτές ικανοποιούνται στο μέγιστο βαθμό στην περίπτωση των υπόσκαφων κτιρίων, καθώς:

– υπάρχει η δυνατότητα διάταξης όλου του κτιρίου προς τη θέα [σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η όψη των υπόσκαφων κτιρίων μπορεί να διαφοροποιηθεί από δεδομένους μορφολογικούς κανόνες, πχ να αναιρεθεί η αναλογία ανοιγμάτων στις Κυκλάδες]
– η θερμοκρασία του αέρα εντός της κατοικίας είναι σχεδόν σταθερή περίπου στους 20^ο C και η ποιότητα του αέρα είναι εξαιρετική, καθώς δημιουργούνται περιμετρικοί διάδρομοι γύρω από το κτίριο που επιτρέπουν τη διαρκή ανακύκλωση του αέρα και την απαλλαγή του από υγρασία, με αποτέλεσμα τα απαιτούμενα μηχανολογικά μέσα και η αντίστοιχη κατανάλωση ενέργειας να είναι η ελάχιστη

– το κτίριο έχει ελάχιστη έκθεση και με την κατάλληλη επιλογή υλικών και μονώσεων απαιτείται μηδενική συντήρηση.

Εκτός της ένταξης στο τοπίο, την επίτευξη ελάχιστου οπτικού ίχνους και την ελάχιστοποίηση κόστους ενέργειας και συντήρησης, οι υπόσκαφες κατοικίες –διακοπών-, επιτυγχάνουν μια minimal επαναδιατύπωση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, καθώς το κτίριο «εξαφανίζεται» και η εξωτερική εικόνα μοιάζει με έναν τοίχο αντιστήριξης, σαν τις παραδοσιακές βαθμίδες [πεζούλες].

Τέλος, η οικονομική-εμπορική παράμετρος είναι πολύ σημαντική, καθώς τα οφέλη είναι πολλαπλά:

– αύξηση του Συντελεστή Δόμησης [ΣΔ] του οικοπέδου, στοιχείο που αφενός ικανοποιεί τις σύγχρονες επιταγές κατοίκισης, αφετέρου αξιοποιεί τις δυνατότητες του οικοπέδου, μειώνοντας το κόστος ανά τετραγωνικό δόμησης

[πχ ένα οικόπεδο στοιχίζει 200.000€ και χτίζει 200τμ με αποτέλεσμα το κάθε τετραγωνικό δόμησης να στοιχίζει 1.000€ πριν καν δομηθεί. Στην περίπτωση υποσκάφου, ο ΣΔ γίνεται 400τμ, ενώ με την προσθήκη λίθινων τοιχοποιιών και του περιμετρικού διαδρόμου η δόμηση δύναται να υπερβεί τα [απολύτως νόμιμα] 500τμ, με αποτέλεσμα η τιμή βάσης να είναι 200.000€/500τμ = 400€/τμ]

– η ικανότητα οικονομικής αξιοποίησης είναι πολύ μεγάλη [ενοικίαση, μεταπώληση, κλ], καθώς πρόκειται για εξαιρετικά ποιοτικό προϊόν στο σύνολό του.

Εν κατακλείδι, η συνύπαρξη και ο συνδυασμός ποιοτικού τοπίου και οικοπέδου, ανοιχτόμυαλου και οραματιστή πελάτη, κατάλληλου αρχιτέκτονα μελετητή, συνεργείων εφαρμογής του έργου και του νομικού πλαισίου για τα υπόσκαφα κτίρια, συναποτελούν το βέλτιστο υπόβαθρο για μια κατασκευή/κατοικία διακοπών που σέβεται το τοπίο, δεν αναιρεί τις ποιότητές του, ενώ ταυτόχρονα ικανοποιεί στο μέγιστο βαθμό τις σύγχρονες επιταγές κατοίκισης και τις σύγχρονες οικονομικές παραμέτρους.

* Ο Δημήτρης Σακελλαρίου είναι Αρχιτέκτων Μηχανικός ΕΜΠ, ΕΤΗ Ζυρίχης

Site: www.ds-tma.gr

FB-page: DS-tma