Ο καλλιτέχνης που κλέβει τις φωτογραφίες σας από το Instagram και τις πουλάει
Δεν ζητάει την άδεια κανενός, τις εκθέτει σε γκαλερί στη Νέα Υόρκη και κερδίζει έως και 100.000 δολάρια από την καθεμία. Οι μηνύσεις έρχονται.
Ο φωτογράφος και ζωγράφος Richard Prince κάνει καριέρα εδώ και 40 χρόνια φωτογραφίζοντας και μεταλλάσσοντας φωτογραφίες άλλων περνώντας το καλλιτεχνικό του μήνυμα μέσω της παρέμβασης στην εικόνα. Τα έργα του 65χρονου καλλιτέχνη περνούν σαν κοινωνικό σχόλιο και μέχρι σήμερα έχει προκαλέσει την αντίδραση πολλών που δεν βλέπουν με καλό μάτι την παρέμβασή του σε ξένες δημιουργίες.
Εδώ και λίγες μέρες εκθέτει στη διάσημη Gagosian Gallery στο Μανχάταν φωτογραφίες που βρήκε στο Instagram, που τράβηξαν χρήστες και που δεν έχουν καμία σχέση με εκείνον. Απλώς τις πήρε χωρίς να ζητήσει την άδεια. Και τις πουλάει πανάκριβα.
Φυσικά αυτό έχει προκαλέσει αντιδράσεις από φωτογράφους και ξεκίνησε μια συζήτηση για τι τι ακριβώς σημαίνουν οι άδειες χρήσης στα social media και τι μπορεί να κάνει ένας τρίτος με τις δικές μας εικόνες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτή η υπέροχη φωτογραφία της Doe Deere η οποία ανακάλυψε την εικόνα της -απαράλλαχτη και χωρίς την παραμικρή παρέμβαση- στον τοίχο της γκαλερί, και μάλιστα έμαθε ότι αυτή πουλήθηκε ήδη για 100.000 δολάρια.
Η ίδια, όπως φαίνεται στο σχόλιο που δημοσίευσε στην ίδια τη φωτογραφία της, δεν έχει την πρόθεση να στραφεί εναντίον του Prince, αλλά άλλοι χρήστες βρίσκουν την πράξη εξοργιστική και λάθος.
Είναι όμως παράνομη; Πρέπει ο καλλιτέχνης και η γκαλερί να πληρώσουν αποζημιώσεις; Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά, και είναι μια καλή ευκαιρία να το αποφασίσουν επιτέλους τα δικαστήρια.
Το 2011 ο Prince πήρε φωτογραφίες από ένα βιβλίο, τους πρόσθεσε γκράφιτι και τις πούλησε χωρίς την άδεια του φωτογράφου. Το δικαστήριο έκρινε πως η παρέμβασή του συνιστούσε «μετασχηματιστική παρέμβαση» και δεν ήταν κλοπή.
Όμως τώρα ο Prince δεν έχει αλλάξει τις φωτογραφίες. Διατηρεί μεν γύρω τους το interface του Instagram (με τίτλο και σχόλια), αλλά αυτό δεν φαίνεται αρκετό για να στοιχειοθετεί και αυτή τη φορά καλλιτεχνική παρέμβαση.
Σύμφωνα με το αμερικανικό FORTUNE που ζήτησε τη γνώμη ειδικών στο copyright, είναι αμφίβολο ότι ο Prince θα μπορέσει με επιτυχία να επικαλεστεί τους όρους ορθής χρήσης. Ειδικά αν η υπόθεση εισαχθεί στο δικαστήριο με το δεδομένο ότι πήρε εικόνες άλλων χωρίς την άδειά τους και έβγαλε πολλά χρήματα από αυτές. Δεν τις ανέβασε σε ένα site, δεν τις σχολίασε σε ένα έντυπο, τις πούλησε σαν να ήταν δικές του.
Από την άλλη, ο καλλιτέχνης μπορεί να υποστηρίξει πως οι εικόνες αυτές όπως τις παρουσιάζει είναι ένα σχόλιο στην ηδονοβλεπτική ματιά των social media, και πως δεν κάνει τίποτα άλλο παρά να τις παρουσιάζει έξω από το πλαίσιο του Instagram.
Όμως οι δικαστές δεν είναι κριτικοί τέχνης. Εξετάζουν απλώς αν κάτι σου ανήκει ή όχι, και αν έχεις την άδεια να το χρησιμοποιήσεις. Πιθανότατα θα αποφασίσουν πως εδώ ισχύουν οι νόμοι περί πνευματικής ιδιοκτησίας.
Υπάρχει και κάτι άλλο που μπορεί να επικαλεστεί ο Prince. Να υποστηρίξει πως οι όροι χρήσης του Instagram, που απαιτούν από τους χρήστες να επιτρέψουν τη μεταφορά των φωτογραφιών από το κινητό τους στους servers της υπηρεσίας, επιτρέπουν και στον ίδιο να μεταφέρει τις ίδιες εικόνες από τους servers στους τοίχους μιας γκαλερί. Ότι, δηλαδή, οι τοίχοι είναι η συνέχεια του κολάζ των social media.
Αλλά και εδώ τίθεται το θέμα: μπορείς να πουλήσεις για πολλά χρήματα φωτογραφίες που δεν τράβηξες και που δεν είχαν ποτέ καμία σχέση με σένα; Αργά ή γρήγορα η διαφωνία θα φτάσει σε αυτό το ερώτημα, που είναι και η ουσία όλης τις αντιπαράθεσης. Τα δικαστήρια θα αποφασίσουν, το δεδικασμένο θα γίνει οδηγός για παρόμοιες υποθέσεις και στο μεταξύ ο Richard Prince θα έχει διαφημίσει τη δουλειά του με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πράγμα που μάλλον είχε από την αρχή στο μυαλό του.
