Ελλάδα: Και τώρα τι;

Tου Τζέφρι Σμιθ για το Fortune.com

Όλες οι πλευρές δηλώνουν ότι εξακολουθούν να θέλουν την Ελλάδα να παραμείνει στο ευρώ, και εφόσον ισχύει κάτι τέτοιο, τότε υπάρχει πάντα μια πιθανότητα ότι θα προβούν στους απαραίτητους συμβιβασμούς.

Ωστόσο, όλες οι πλευρές ενεργούν σαν να προτιμούσαν η Ελλάδα να βγει εκτός ευρώ: η κυβέρνηση στην Ελλάδα έχει κάνει αδύνατες υποσχέσεις για την παραμονή εντός του ευρώ χωρίς λιτότητα. Η τελευταία προσφορά της ευρωζώνης ήταν μια συμφωνία που υποκρινόταν ότι η Ελλάδα έχει ένα ρεαλιστικό μέλλον εντός της νομισματικής ένωσης χωρίς ανάπτυξη. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προσποιείται ότι οι τράπεζες στην Ελλάδα είναι φερέγγυες, αλλά εξακολουθεί να αρνείται να τους δανείσει περισσότερα χρήματα για να καλύψουν μια τεράστια εκροή καταθέσεων.

Άρα, πού πάνε τα πράγματα από εδώ;

1. Πόσο καιρό μπορεί να διαρκέσει το σημερινό αδιέξοδο;

Η καλύτερη εικασία είναι η 20^η Ιουλίου. Αυτή είναι η μέρα που η Ελλάδα πρέπει να επιστρέψει στην ΕΚΤ 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ. Θα χάσει αυτή την προθεσμία εκτός κι αν γίνει ένα θαύμα. Εκείνη την ημέρα, θα καταστεί πολιτικά αδύνατο για την ΕΚΤ να συνεχίσει να παρέχει έκτακτα βραχυπρόθεσμα δάνεια στις ελληνικές τράπεζες. Εάν η ΕΚΤ δεν δεχθεί τα ελληνικά κρατικά ομόλογα ως εγγύηση, η αξία τους θα καταρρεύσει και οι τράπεζες θα καταστούν αφερέγγυες (για εποπτικούς σκοπούς, τα τρέχοντα προβλήματά τους θεωρούνται ως «προσωρινές» δυσκολίες ρευστότητας).

Κανένας λογικός επενδυτής δεν θα έβαζε νέα χρήματα σε μια τράπεζα που θα βρισκόταν σε αυτή την κατάσταση, οπότε θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν διοικητικά μέτρα για τη μείωση του παθητικού των τραπεζών σε ένα επίπεδο που να καλύπτεται επαρκώς από τα περιουσιακά στοιχεία. Οι μόνοι ρεαλιστικοί τρόποι για να γίνει κάτι τέτοιο είναι να μετατραπούν οι καταθέσεις σε ίδια κεφάλαια, ή να «κουρευτούν». Αυτό μπορεί να γίνει είτε απλά μειώνοντας τις καταθέσεις, είτε μετατρέποντάς τες σε ένα νέο νόμισμα.

2. Υπάρχει κάποια ελπίδα ότι οι πιστωτές θα κάνουν πίσω στο αίτημά τους για λιτότητα;

Στην πραγματικότητα, ναι, υπάρχει. Η κόκκινη γραμμή των πιστωτών είναι να διαγράψουν μέρος των χρημάτων που η Ελλάδα τους χρωστάει. Αλλά μπορούν να επιτύχουν το ίδιο αποτέλεσμα αναδιαρθρώνοντας το χρέος, έτσι ώστε να εξοφληθεί κατά τη διάρκεια ενός πολύ μεγαλύτερου χρονικού διαστήματος (π.χ. 50 χρόνια) και με μια μακρά περίοδο χάριτος. Με αυτόν τον τρόπο, η Αθήνα δεν θα πρέπει να έχει έναν τόσο σφιχτό προϋπολογισμό, όπως της ζητείται αυτή τη στιγμή, δίνοντας στην οικονομία περισσότερο χώρο για να αναπτυχθούν. Αν η οικονομία αναπτύσσεται και το επίπεδο του χρέους δεν αυξάνεται, τότε όλοι λίγο πολύ θα είναι ικανοποιημένοι με αυτό.

Αλλά υπάρχουν πολλά προβλήματα ακόμη και μ’ αυτό. Για παράδειγμα, η Ελλάδα ήδη πληρώνει λιγότερο, αναλογικά, για την εξυπηρέτηση του χρέους από χώρες όπως η Ιταλία και το Βέλγιο. Επίσης, κάτι τέτοιο θα ενθάρρυνε τους ριζοσπάστες σε άλλες χώρες, ενισχύοντας εκείνο το είδος της πολιτικής φορολόγησης και δαπανών που συνιστά ανάθεμα για το Βερολίνο και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Και το πιο σημαντικό είναι ότι η ανάπτυξη εξαρτάται κι από άλλα πράγματα πέρα από τη διαγραφή του χρέους. Το ΔΝΤ, το οποίο πρότεινε την παραπάνω ιδέα για την αναπροσαρμογή του χρέους την περασμένη εβδομάδα, απελπίζεται από το γεγονός ότι η ελληνική κυβέρνηση δεν προωθεί αρκετά μεταρρυθμίσεις για να δημιουργηθεί ανάπτυξη.

3. Προτίθεται η Γερμανία να υποχωρήσει;

Η κάλυψη των γεγονότων από τον γερμανικό Τύπο έχει αρχίσει να στρέφεται εναντίον της Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ μπροστά στον κίνδυνο της διάλυσης της Ευρωζώνης, αλλά αυτό συμβαίνει πάρα πολύ αργά για να αλλάξει την πλειοψηφία της κοινής γνώμης που είναι αντίθετη προς το δανεισμό περισσότερων χρημάτων προς την Ελλάδα. Η ίδια η Μέρκελ είπε ότι «έμειναν λίγες μόνο μέρες» για να αποφευχθεί το χειρότερο.

4. Μπορεί κάποιος άλλος να αποτρέψει μια αναγκαστική έξοδο της Ελλάδας;

Είναι σαφές ότι οι κυβερνήσεις χωρών από την Κίνα ως τις ΗΠΑ ανησυχούν για το τι θα μπορούσε να συμβεί αν η Ελλάδα φύγει (ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα πήρε τηλέφωνο τη Μέρκελ και τον Ολάντ για να εκφράσει τις ανησυχίες αυτές). Θα υπάρξουν σημαντική αστάθεια στις αγορές (και η Κίνα είναι ήδη αρκετά ασταθής), τεράστια ερωτηματικά για τη μελλοντική κατεύθυνση της ΕΕ, άλλη μια επιβράδυνση στην οικονομία της (η μεγαλύτερη στον κόσμο), και ένα αποτυχημένο κράτος στην πρώτη γραμμή της μεταναστευτικής κρίσης, η οποία είναι και μια μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή.

Παρ’ όλα αυτά, κανείς (ούτε καν ο Βλαντιμίρ Πούτιν ή οι βραβευμένοι με Νόμπελ προοδευτικοί οικονομολόγοι) δεν φαίνεται να νοιάζεται αρκετά για το ελληνικό κράτος, στην τρέχουσα δυσλειτουργική μορφή του, για να το σώσει με τα δικά του χρήματα.

5. Η Ελλάδα θα ήταν καλύτερα χωρίς το ευρώ;

Ποιος καλύτερος να ερωτηθεί απ’ ό,τι οι ίδιοι οι Έλληνες; Μια δημοσκόπηση του Bloomberg την περασμένη εβδομάδα έδειξε ότι 81% των ανθρώπων θέλουν να παραμείνουν στο ευρώ, και μόνο 12% θέλουν μια επιστροφή στη δραχμή. Αυτό συμβαίνει γιατί το ευρώ είναι ένα σκληρό νόμισμα, με πραγματική αγοραστική δύναμη. Κανείς δεν ξέρει ποια θα ήταν η αξία ενός νομίσματος που θα εκτυπωνόταν από την ελληνική κυβέρνηση, αλλά οι Έλληνες θυμούνται πολύ καλά την τελευταία φορά που συνέβη κάτι τέτοιο και έχουν πολύ σοβαρές αμφιβολίες επ’ αυτού.

6. Γιατί λοιπόν οι Έλληνες ψήφισαν «όχι» στο δημοψήφισμα;

Επειδή το μήνυμα της κυβέρνησης – ότι αυτό αφορούσε τη λιτότητα – υπερκάλυψε τις προειδοποιήσεις από την υπόλοιπη Ευρώπη ότι το δημοψήφισμα αφορούσε πραγματικά τη διατήρηση ή μη του ευρώ. Αυτό υποδηλώνει ότι οι Έλληνες εξακολουθούν να υποφέρουν από οξεία γνωστική ασυμφωνία, πιστεύοντας ότι μπορεί να κρατήσουν το ευρώ χωρίς τους όρους που όλοι οι άλλοι στην Ευρωζώνη λένε ότι είναι απαραίτητοι.

7. Θα υποκύψει η Ελλάδα την τελευταία στιγμή;

Ίσως. Η κυβέρνηση πρέπει να πληρώνει τις συντάξεις και τους μισθούς του δημόσιου τομέα στο τέλος κάθε μήνα, και δεν θα είναι σε θέση να συγκεντρώσει αρκετά ευρώ για να το κάνει αυτό μετά τις 20 Ιουλίου. Έτσι, σε κάποιο στάδιο θα πρέπει να αποδεχτεί ποιος έχει τον απόλυτο έλεγχο επί της προσφοράς ευρώ. Στο σημείο αυτό, μπορεί να δεχόταν τις απαιτήσεις των πιστωτών. Αλλά θα υπήρχαν τόσοι πολλοί αντάρτες στο κόμμα του Τσίπρα που η χώρα θα χρειαζόταν νέες εκλογές και νέο κοινοβούλιο ώστε να υπάρξει κάποια ελπίδα εφαρμογής μιας νέας συμφωνίας.