Σύνοδος Κορυφής ΕΕ: Υπό παρακολούθηση ως τον Ιούνιο η Τουρκία – Στο επίκεντρο η μάχη για τα εμβόλια

Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αποφασίσει σήμερα να θέσει την Άγκυρα υπό παρακολούθηση ως τον Ιούνιο, σηματοδοτώντας έτσι τη δυσαρέσκειά της για την επιδείνωση της κατάστασης όσον αφορά τα δικαιώματα και τις ελευθερίες στην Τουρκία, παρά τις υποσχέσεις του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Οι Ευρωπαίοι θα ήθελαν να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με την Άγκυρα έπειτα από μια χρονιά εντάσεων, αλλά θα προτιμήσουν μια διαδικασία «προοδευτική», βασισμένη «σε όρους και προϋποθέσεις» και «αντιστρέψιμη», ανήγγειλε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ο Σαρλ Μισέλ, στην επιστολή-πρόσκληση στους ηγέτες ενόψει της Συνόδου Κορυφής.

Εξαιτίας της έξαρσης των μολύνσεων από τον νέο κορονοϊό στην Ευρώπη, η σύνοδος, που διεξάγεται σήμερα και αύριο, θα γίνει μέσω βιντεοδιάσκεψης, με μέθοδο που δεν επιτρέπει να γίνει διάλογος.

Η συζήτηση για τη Ρωσία αποφασίστηκε εξαιτίας αυτού να αναβληθεί και να μετατραπεί σε «ενημέρωση». Ο Σαρλ Μισέλ θα αναφερθεί στις τελευταίες επαφές του με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο οποίος καταγγέλλει τη «συγκρουσιακή» στάση της ΕΕ έναντι της Μόσχας.

Οι αποφάσεις όσον αφορά την Τουρκία επίσης αναβλήθηκαν για τον Ιούνιο, είπε ευρωπαίος διπλωμάτης. Τη δεύτερη ημέρα της συνόδου, αύριο, οι εργασίες θα είναι σύντομες, εξήγησε.

Η συμμετοχή του αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν στη σύνοδο αυτή πάντως αναμένεται να επιτρέψει να σταλεί κοινό αυστηρό μήνυμα στον πρόεδρο της Τουρκίας.

Η ΕΕ σε «θέση αναμονής»

«Δεν είναι μυστικό για κανέναν πως έχουμε διαφωνίες με την Τουρκία», συνόψισε ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν κατά τη διάρκεια των επαφών του προχθές Τρίτη και χθες Τετάρτη στο NATO.

Ωστόσο οι Αμερικανοί, όπως και οι Ευρωπαίοι, δεν θέλουν να κατεδαφίσουν τις γέφυρες με την Άγκυρα. «Η Τουρκία είναι παλιός σύμμαχος που εκτιμάμε, και έχουμε συμφέρον να την κρατήσουμε στο NATO», όπως το έθεσε ο επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας.

Ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, ο Μάριο Ντράγκι, συνόψισε την ευρωπαϊκή θέση επιμένοντας στη σημασία που έχει να «αποφεύγονται πρωτοβουλίες που διχάζουν» και στην «ανάγκη να γίνονται σεβαστά τα ανθρώπινα δικαιώματα».

Η απόφαση του προέδρου της Τουρκίας η χώρα να εγκαταλείψει τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, την επομένη μάλιστα συνομιλίας του με τον Σαρλ Μισέλ και με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, εξελήφθη ως προσβολή.

Οι αποφάσεις που έλαβαν το τελευταίο διάστημα οι τουρκικές αρχές επιτείνουν «τις ανησυχίες της ΕΕ σχετικά με την οπισθοδρόμηση όσον αφορά θεμελιώδη δικαιώματα» και «υπονομεύουν την αξιοπιστία της δέσμευσης για μεταρρυθμίσεις» από πλευράς Άγκυρας, τόνισε ο επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Τζουζέπ Μπορέλ.

Οι ευρωπαίοι ηγέτες δυσκολεύονται να εμπιστευθούν τον τούρκο πρόεδρο, διότι δεν τηρεί τις δεσμεύσεις του, και βλέπουν οπορτουνισμό στη διακηρυγμένη βούλησή του να υπάρξει αποκλιμάκωση των εντάσεων, εξηγούν διπλωματικές πηγές.

«Παρατηρούμε απουσία αρνητικών σινιάλων από την αρχή της χρονιάς, αλλά κανένας μας δεν είναι αφελής, αυτή τη συμπεριφορά την εξηγούν πολλοί παράγοντες: η αλλαγή προέδρου των ΗΠΑ, η τρωτότητα της τουρκικής οικονομίας και οι συνέπειες που θα είχαν πιθανές ευρωπαϊκές κυρώσεις», υπογράμμισε ευρωπαίος διπλωμάτης στο Γαλλικό Πρακτορείο.

Άλλος υψηλόβαθμος ευρωπαίος διπλωμάτης βλέπει έναν απολογισμό σε απόχρωση του γκρι. «Δεν μπορεί να πει κανείς πως η Τουρκία διευκολύνει την Ευρωπαϊκή Ένωση να προχωρήσει στην περιλάλητη θετική ατζέντα για την οποία μιλάγαμε. Βρισκόμαστε σε θέση αναμονής», είπε η πηγή αυτή.

Το σχέδιο ανακοίνωσης της συνόδου τελούσε υπό διαπραγμάτευση ως την τελευταία στιγμή καθώς η Κύπρος και η Ελλάδα έκριναν πως το αρχικό κείμενο περιείχε «υπερβολικά πολλά καρότα και όχι αρκετό μαστίγιο», κατά τη διατύπωση άλλου ευρωπαίου διπλωμάτη.

Ίσως απογοητεύσει τον πρόεδρο Ερντογάν, που ανέμενε «χειροπιαστά αποτελέσματα» σε ανταπόδοση για την εκπεφρασμένη βούλησή του να προχωρήσει σε εξομάλυνση των σχέσεων με την ΕΕ.

Η Τουρκία θα τεθεί υπό στενότερη παρακολούθηση «τους επόμενους μήνες, προκειμένου να προσδιοριστεί τον Ιούνιο εάν εκπληρώνονται οι όροι και οι προϋποθέσεις» ώστε οι Βρυξέλλες να μπουν σε διαδικασία βελτίωσης των σχέσεων, τόνισε διπλωμάτης.

Αλλά «αν διαπιστωθεί οπισθοδρόμηση, η ΕΕ θα υπερασπιστεί τα συμφέροντά της. Τα εργαλεία είναι έτοιμα», διαβεβαίωσε. Η έκθεση του Τζουζέπ Μπορέλ αναφέρεται σε διάφορες επιλογές, συμπεριλαμβανομένης της επιβολής κυρώσεων στον τομέα του τουρισμού.

Μάχη για τα εμβόλια

Οι δυσκολίες στην προμήθεια εμβολίων της ΕΕ θα κυριαρχήσουν σήμερα στις συνομιλίες των 27 κατά την σύνοδο κορυφής που θα πραγματοποιηθεί μέσω τηλεδιάσκεψης, στην οποία θα συμμετάσχει το βράδυ ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, σε μια ισχυρή ένδειξη της ανανέωσης της διατλαντικής σχέσης.

Καθώς αρκετές χώρες της ΕΕ ενισχύουν εκ νέου τους περιορισμούς που επιβάλλουν στον πληθυσμό για να αντιμετωπιστεί ένα τρίτο κύμα της πανδημίας του νέου κορονοϊού, η βραδύτητα εκστρατειών εμβολιασμού και τα προβλήματα στις παραδόσεις της AstraZeneca τροφοδοτούν απογοητεύσεις στους κόλπους του ευρωπαϊκού μπλοκ.

Σε απάντηση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενίσχυσε έναν μηχανισμό ελέγχου των εξαγωγών εμβολίων κατά της COVID-19 που συστάθηκε τον Ιανουάριο. Η κίνηση αυτή προκάλεσε επικρίσεις από το Λονδίνο, πρώτη χώρα προορισμού των δόσεων που εξάγονται από την ήπειρο, αλλά οι δύο πλευρές έδειξαν χθες Τετάρτη το βράδυ τη βούλησή τους να βρεθεί λύση.

Ο μηχανισμός αυτός επιτρέπει να εμποδιστούν οι εξαγωγές εμβολίων που προορίζονται για χώρες που παράγουν και οι ίδιες εμβόλια, συστατικά ή εξοπλισμό, και που δεν παραδίδουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι εξαγωγές θα μπορούσαν επίσης να μπλοκαριστούν προς χώρες ο πληθυσμός των οποίων έχει ήδη εμβολιαστεί σε μεγάλο εύρος και που έχουν καλύτερη επιδημιολογική κατάσταση.

«Προσοχή»

Στους κόλπους της ΕΕ, αν και κάποιες χώρες όπως η Γαλλία υποστηρίζουν αυτόν τον μηχανισμό που επιτρέπει στην Ευρώπη “να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της”, άλλες παρουσιάζονται πιο επικριτικές. Το Δουβλίνο εξέφρασε την έντονη αντίθεσή του σε οποιονδήποτε “αποκλεισμό”. Το Βέλγιο, το οποίο έχει πολλές εγκαταστάσεις παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων, εξέφρασε ανησυχίες για πιθανά μέτρα αντιποίνων που θα διατάρασσαν τις διεθνείς αλυσίδες παραγωγής εμβολίων. Την ανησυχία αυτή συμμερίζονται η Ολλανδία και η Γερμανία.

“Θα πρέπει να δείξουμε μεγάλη προσοχή με τις αποφάσεις απαγόρευσης εξαγωγών ιδίως όταν αφορούν επιχειρήσεις που πληρούν τα συμβόλαιά τους”, προειδοποίησε ευρωπαίος διπλωμάτης. Από τους τέσσερις παρασκευαστές των εμβολίων που έχουν εγκριθεί στην ΕΕ, μόνον η AstraZeneca αποτελεί σήμερα στόχο καταγγελιών των Ευρωπαίων για τις ανεπαρκείς παραδόσεις της.

Η απόφαση για την έγκριση ή την απαγόρευση της εξαγωγής εξαρτάται από την εκτίμηση κατά περίπτωση του κράτους που φιλοξενεί την εγκατάσταση παραγωγής, αλλά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει τον τελευταίο λόγο σε περίπτωση διαφωνίας.

Ένα άλλο ευαίσθητο ζήτημα είναι η διανομή των εμβολίων στους κόλπους των 27 χωρών μελών: έξι χώρες, μεταξύ των οποίων η Αυστρία, που θεωρούν ότι θίγονται, ζήτησαν έναν μηχανισμό διόρθωσης του σημερινού συστήματος.

Συνομιλίες διεξάγονται σε επίπεδο ειδικών για να βρεθεί λύση για να βοηθηθούν οι χώρες αυτές, αλλά το ζήτημα αυτό δεν αναμένεται να ρυθμιστεί κατά την σύνοδο κορυφής, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές.

«Συνεργασία με τον Μπάιντεν»

Το υγειονομικό πιστοποιητικό που πρότεινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να διευκολύνει τα ταξίδια στην ΕΕ και να σωθεί η θερινή τουριστική περίοδος, θα συζητηθεί επίσης από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ, οι οποίοι θα συναντηθούν μέσω τηλεδιάσκεψης από τις 13:00 τοπική ώρα (14:00 ώρα Ελλάδος).

Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ αναγκάστηκε τελικά να απορρίψει μια δια ζώσης σύνοδο κορυφής, λόγω της επιδείνωσης της υγειονομικής κατάστασης.

Επίσης κατά την πρώτη συμμετοχή Αμερικανού προέδρου σε ευρωπαϊκή σύνοδο κορυφής μετά τον Μπαράκ Ομπάμα το 2009, ο Τζο Μπάιντεν θα συνδεθεί για να συνομιλήσει με τους ευρωπαίους ηγέτες στις 20:45 (21:45 ώρα Ελλάδος). Η συνομιλία αναμένεται να είναι σύντομη, αλλά θα δώσει την ευκαιρία ο Δημοκρατικός πρόεδρος των ΗΠΑ και η ΕΕ να επισημάνουν την βούλησή τους για την αναζωογόνηση των σχέσεων μετά την περίοδο Τραμπ.

Στο μέτωπο των εμβολίων, η ΕΕ έχει αρχίσει συνομιλίες με τις ΗΠΑ για την εγγύηση του εφοδιασμού της σε συστατικά και “η επικοινωνία πάει τέλεια”, σύμφωνα με Ευρωπαίο αξιωματούχο.

Στο κεφάλαιο των διεθνών υποθέσεων, το ζήτημα της Ρωσίας θα θιγεί μόνον εν συντομία, καθώς η μορφή της τηλεδιάσκεψης δεν ευνοεί τις συζητήσεις.

Όσον αφορά την Τουρκία, αν και οι δύο πλευρές επιθυμούν μια εξομάλυνση των σχέσεων έπειτα από μήνες εντάσεων στην ανατολική Μεσόγειο, η ΕΕ ανησυχεί για την επιδείνωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων στη χώρα αυτή, η οποία εγκατέλειψε πρόσφατα την Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης για την καταπολέμηση της βίας σε βάρος των γυναικών.

Η σύνοδος κορυφής, που κανονικά είναι διήμερη, αναμένεται να ολοκληρωθεί νωρίς την Παρασκευή, ή ακόμη και απόψε.