Alpha Bank: Από το 2009 ως το 2015 οι Έλληνες έχασαν το 34% του εισοδήματός τους

Η αναθεώρηση των στοιχείων του ΑΕΠ των τελευταίων τριών ετών φωτίζει σε μεγάλο βαθμό την επίδραση που είχε η στασιμότητα της καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών επί της οικονομικής δραστηριότητας, σημειώνει η Alpha Bank στο εβδομαδιαίο δελτίο οικονομικών εξελίξεων.

Όπως αναφέρει η τράπεζα, το 2016 η ετήσια μεταβολή της τελικής καταναλωτικής δαπάνης των νοικοκυριών αναθεωρήθηκε προς τα κάτω σε -0,1%, από +1,4% (προηγούμενη εκτίμηση Μαρτίου 2017), κυρίως λόγω της ενσωματώσεως των αποτελεσμάτων της πρόσφατης Έρευνας Οικογενειακών Προϋπολογισμών 2016 της ΕΛΣΤΑΤ.

Αποτέλεσμα της ανωτέρω προσαρμογής, μεταξύ άλλων, ήταν η αναθεώρηση της αρχικής εκτιμήσεως μηδενικού ρυθμού μεγεθύνσεως της οικονομικής δραστηριότητας για το περασμένο έτος σε -0,2%.

Η συμπίεση της ζήτησης και της οικονομικής δραστηριότητας θα μπορούσε να μετριαστεί με την αύξηση των επενδύσεων και την επιστροφή των επιτοκίων δανεισμού σε χαμηλότερα επίπεδα λόγω του περιορισμού του πιστωτικού κινδύνου του δημοσίου (sovereign risk).

Η προσδοκία αυτή επιβεβαιώθηκε σε αρκετές χώρες της Ζώνης του Ευρώ όπως την Κύπρο, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανία.

Στην Ελλάδα, παρά τη μεγάλη οικειοθελή διαγραφή του δημοσίου χρέους το 2012, τη σημαντική του επιμήκυνση και τη συρρίκνωση των επιτοκίων αποπληρωμής του, ο κίνδυνος χώρας παρέμεινε σε όλη τη χρονική περίοδο σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα, άνω του 4%.

Οι φορολογικές επιβαρύνσεις και τα χρέη προς τον ιδιωτικό τομέα συμπιέζουν την ιδιωτική κατανάλωση

Ως συνέπεια, η χώρα, υπό το βάρος της δημοσιονομικής αφαίμαξης (fiscal drag) και της κλιμακούμενης αβεβαιότητας δεν μπόρεσε να ακολουθήσει την υπόλοιπη Ευρωζώνη στην έξοδο από την κρίση μετά το 2013. Η σημαντική υπέρβαση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα το 2016 – μέσω πρόσθετων φορολογικών επιβαρύνσεων – και η καθυστέρηση της αποπληρωμής υποχρεώσεων προς των ιδιωτικό τομέα – συμπίεσαν, όπως ήδη αναφέρθηκε, περαιτέρω την ιδιωτική κατανάλωση.

Η Ελλάδα επέτυχε την μεγαλύτερη σε ένταση δημοσιονομική προσαρμογή, αφού το πρωτογενές έλλειμμα του 10,1% του ΑΕΠ το 2009, αντιστράφηκε σε πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 4,2% του ΑΕΠ το 2016. Μικρότερου μεγέθους, αλλά υψηλή δημοσιονομική προσαρμογή ακολούθησαν η Πορτογαλία, η Κύπρος και η Ισπανία.

Η έντονη αυτή δημοσιονομική προσαρμογή στην Ελλάδα συνοδεύθηκε από συρρίκνωση του ΑΕΠ, λόγω κυρίως της μεγάλης υποχωρήσεως της εγχώριας ζητήσεως και σημαντικής αυξήσεως του ποσοστού ανεργίας, με αποτέλεσμα η μεγάλη πτώση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών να οδηγήσει σε σημαντική μείωση της ιδιωτικής καταναλώσεως.

Στις υπόλοιπες χώρες δεν φαίνεται η δημοσιονομική προσαρμογή να είχε τόσο σφοδρή επίπτωση στην ιδιωτική κατανάλωση. Όλες οι χώρες αύξησαν την ιδιωτική κατανάλωση την περίοδο 2009-2016, με εξαίρεση την Ιταλία, στην οποία η κατανάλωση μειώθηκε ελαφρά.

Ραγδαία μείωση των επενδύσεων

Αντίθετα, η υψηλή αβεβαιότητα που συνοδεύθηκε από τα υψηλά ελλείμματα που παρουσίασαν οι χώρες το 2009 είχε έντονη αρνητική επίδραση στο επιχειρηματικό κλίμα. Με εξαίρεση τη Γαλλία, όλες οι χώρες σημείωσαν σημαντική μείωση των επενδύσεων σωρευτικά την περίοδο 2009-2016.

Ειδικότερα στην Ελλάδα, η μείωση ήταν ραγδαία και έφθασε το 57,2% σωρευτικά την περίοδο 2009-2016.

Πόσο μειώθηκε το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών

Την περίοδο 2009-2015 το πραγματικό ακαθάριστο διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, μειώθηκε κατά 34% ως αποτέλεσμα της μείωσης των μισθών και των εισοδημάτων αλλά και της ραγδαίας ανόδου της ανεργίας.

Το 2016, ωστόσο, παρέμεινε σχεδόν αμετάβλητο. Από την ανάλυση των επιμέρους συνιστωσών που προσδιορίζουν την μεταβολή του, προκύπτει ότι η θετική συμβολή του εισοδήματος εξαρτημένης εργασίας το 2016, λόγω της αύξησης της απασχόλησης κατά 2% σε ετήσια βάση, σχεδόν αντιστάθμισε την αρνητική συνεισφορά του εισοδήματος των αυτοαπασχολουμένων, του εισοδήματος από την ακίνητη περιουσία, των καθαρών μεταβιβάσεων και των φόρων στο εισόδημα και την περιουσία.

Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών τα τελευταία έτη όπως είναι αναμενόμενο, επέφερε αλλαγές στην κατανομή των νοικοκυριών με βάση το μηνιαίο εισόδημά τους.

Περισσότερα νοικοκυριά στο κατώτερο εισοδηματικό κλιμάκιο

Το ποσοστό των νοικοκυριών στο κατώτερο εισοδηματικό κλιμάκιο αυξήθηκε σημαντικά, ενώ επίσης το ποσοστό εκείνων που ανήκουν στην ανώτερη κατηγορία μηνιαίου συνολικού εισοδήματος μειώθηκε εμφανώς. Σύμφωνα με την ανάλυση των στοιχείων που παραθέτει η Alpha Bank η διάρθρωση των νοικοκυριών με βάση το εισόδημα έχει ως εξής:

Κάτω από 750 ευρώ τον μήνα: Το ποσοστό των νοικοκυριών με συνολικό μηνιαίο εισόδημα χαμηλότερο των €750 ανήλθε στο 15% το 2016, έναντι 11% το 2012 και 9% το 2009.

Μέχρι 1.000 ευρώ τον μήνα: Το ποσοστό των νοικοκυριών με συνολικό μηνιαίο εισόδημα από €751-€1.000 ανήλθε σε 18% από 15% το 2009.

Πάνω από 2.800 ευρώ τον μήνα: Αντιθέτως, το ποσοστό των νοικοκυριών με μηνιαίο εισόδημα άνω των €2.800 μειώθηκε από 27% το 2009, σε 20% το 2012 και μόλις 13% το 2016.

Προσαρμογή των καταναλωτικών δαπανών στα νέα δεδομένα

Η μείωση του διαθέσιμου εισοδήματος των νοικοκυριών οδήγησε επίσης σε αλλαγή της διάρθρωσης των δαπανών τους το 2016 σε σχέση με το 2009. Την  περίοδο της οικονομικής κρίσεως τα νοικοκυριά προσάρμοσαν τις καταναλωτικές τους ανάγκες και δαπάνησαν το μεγαλύτερο μέρος των μέσων μηνιαίων δαπανών τους σε είδη διατροφής, που αποτέλεσε το 20% των δαπανών το 2016, έναντι 17% το 2009.

Ακολουθούν σε ποσοστό οι δαπάνες για στέγαση, που παρουσιάζουν αύξηση σε σχέση με το 2009. Αξιόλογη μεταβολή παρουσίασαν επίσης οι δαπάνες για διαρκή αγαθά, οι οποίες μειώθηκαν το 2016 σε σχέση με το 2009, γεγονός που υποδεικνύει ότι οι καταναλωτές έστρεψαν τις προτιμήσεις τους σε είδη βασικής ανάγκης (όπως διατροφή).

Τέλος, σημειώνεται η μικρή αύξηση της ποσοστιαίας συμμετοχής των δαπανών των νοικοκυριών για «ποτά-καπνό» από 3% σε 4%, από το 2009 στο 2016.