Αμερικανικές εκλογές 2024: Ιδιαιτερότητες και εκπλήξεις
Του Ορέστη Ομράν*
Κάθε τέσσερα χρόνια, οι αμερικανικές εκλογές συγκεντρώνουν το έντονο ενδιαφέρον ολόκληρου του πλανήτη, τουλάχιστον τα τελευταία 70 χρόνια. Οι λόγοι είναι πολλοί, ο σημαντικότερος όμως εκ των οποίων είναι η αμφίδρομη – σε μοναδικό βαθμό – σχέση των αμερικανικών πολιτικών εξελίξεων και ειδικά των Προεδρικών εκλογών με την παγκόσμια πολιτική και οικονομία. Με άλλα λόγια, τα αποτελέσματα των Αμερικανικών Προεδρικών εκλογών διαμορφώνουν καθοριστικά τις παγκόσμιες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες αλλά και (συν)διαμορφώνονται από αυτές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα του πόσο καταλυτικές είναι οι αμερικανικές εκλογές για την παγκόσμια Ιστορία είναι η συντριπτική νίκη του Roosevelt επί του Προέδρου Herbert Hoovert το 1932 που επέτρεψε στον πρώτο να εφαρμόσει το ριζοσπαστικό σχέδιο του New Deal, το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς αλλά και αντικείμενο ακαδημαϊκής και πολιτικής συζήτησης ακόμα και σήμερα. Το 1940, και ενώ μαινόταν ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος στην Ευρώπη, η νίκη του Roosevelt απέναντι στον υπέρμαχο του απομονωτισμού Wendell Willkie σφράγισε την στάση των ΗΠΑ απέναντι στη Μεγάλη Βρετανία που μαχόταν μόνη αυτή μαζί με την Ελλάδα ουσιαστικά τις Δυνάμεις του Άξονα και, γενικότερα, την ανάμειξη των ΗΠΑ στον Πόλεμο. Η είσοδος των ΗΠΑ στον Πόλεμο καθόρισε και το αποτέλεσμά του, το οποίο με την σειρά του διαμόρφωσε την αρχιτεκτονική του μεταπολεμικού κόσμου. Η δε νίκη του Ronald Reagan στις εκλογές τόσο του 1980 όσο και του 1984 και η σκληρή γραμμή του απέναντι στην ΕΣΣΔ επίσπευσε το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Υφίσταται όμως και η αντίστροφη σχέση: Λόγω της πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ, και οι παγκόσμιες εξελίξεις επηρεάζουν τις αμερικανικές εκλογές. Η Ισλαμική Ιρανική επανάσταση του 1979, η μεγάλη πετρελαϊκή και συνεπακόλουθα οικονομική κρίση που δημιούργησε, αλλά και -σε συμβολικό επίπεδο- η πολύμηνη περιπέτεια των ομήρων στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη και η αποτυχημένη απόπειρα διάσωσής τους, συνέβαλαν καθοριστικά στην ήττα του Προέδρου Carter στις εκλογές του 1980.
Οι εκλογές του Νοεμβρίου του 2024 δεν αποτελούν εξαίρεση, έχουν όμως τρεις σημαντικές ιδιαιτερότητες σε σχέση με τις εκλογές των τελευταίων τουλάχιστον τριών δεκαετιών. Η πρώτη ιδιαιτερότητα είναι ο μοναδικός σε ένταση διχασμός, τόσο γενικά της αμερικανικής κοινωνίας όσο και των αμερικανικών ελίτ. Η δεύτερη μεγάλη διαφορά σχετίζεται με το παγκόσμιο γεωπολιτικό πλαίσιο. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 (και οι συνέπειες αυτής) αλλά και ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή δημιουργούν ένα γεωπολιτικό πεδίο βαθέων, πολυεπίπεδων και αλληλεξαρτώμενων συγκρούσεων σε μοναδικό ίσως βαθμό από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Είναι η ίσως η πρώτη φορά που ένα μείγμα απολυταρχικών, τρομοκρατικών καθεστώτων υποστηριζόμενο από ορισμένες αναδυόμενες οικονομίες προσπαθεί να αμφισβητήσει το status quo του σύγχρονου κόσμου. Τέλος, παρότι κάθε εκλογική αναμέτρηση εμπεριέχει και μια ιδεολογικοπολιτική σύγκρουση αντίθετων αντιλήψεων για την διακυβέρνηση αλλά και για την ταυτότητα της κοινωνίας, σε αυτές τις εκλογές, η σύγκρουση αυτή είναι στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης με άμεσο και ρητό τρόπο. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τις ΗΠΑ, η τεράστια δύναμη των οποίων δεν οφείλεται (μόνο) στην ισχυρή τους οικονομία, στην στρατιωτική τους ισχύ ή στην τεχνολογική καινοτομία, αλλά πρωτίστως στην δύναμη των ιδεών και των αρχών επί των οποίων θεμελιώθηκε η Αμερικανική Δημοκρατία. Και είναι η σταθερή και αδιάκοπη λειτουργία της τελευταίας, η οποία διασφαλίζει αυτή την κυριαρχία τα τελευταία 70 χρόνια.
Και είναι και αυτή ακριβώς που θα διασφαλίσει πως ανεξαρτήτου τελικού αποτελέσματος, οι ΗΠΑ θα συνεχίσουν να βαδίζουν τον δρόμο της πρωτοκαθεδρίας στον σύγχρονο κόσμο. Εξάλλου, οι φόβοι μεγάλων ανατροπών και αναπάντεχων αποκλίσεων από κομβικούς άξονες της Αμερικανικής Δημοκρατίας αποδείχθηκαν οριστικά αβάσιμοι, με αποτέλεσμα η επικράτηση είτε των Δημοκρατικών ή των Ρεπουμπλικάνων να μην επιφυλάσσει μείζονες αρνητικές εξελίξεις για τον υπόλοιπο πλανήτη. Ας ελπίσουμε ότι ανεξαρτήτως αποτελέσματος, ο/η επόμενος/η Πρόεδρος των ΗΠΑ θα ηγηθεί μίας καινούριας, προσαρμοσμένης στους καιρούς μας, διεθνούς συμμαχίας που θα διασφαλίζει την παγκόσμια βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, την καταπολέμηση των ανισοτήτων, την οριστική νίκη κατά της τρομοκρατίας και την ενίσχυση της παγκόσμιας ασφάλειας αλλά και την περαιτέρω ισχυροποίηση των θεμελιωδών δημοκρατικών αρχών και αξιών.
*Ο Ορέστης Ομράν είναι διεθνής δικηγόρος, Partner στην DLA Piper και ειδικός σε θέματα οικονομίας και ενέργειας
