Αμυντικές δαπάνες: Το αποτύπωμα στην ανάπτυξη και στον πληθωρισμό
Με τις διαπραγματεύσεις στις Βρυξέλλες για τη ρήτρα διαφυγής στις αμυντικές δαπάνες να μπαίνουν σε τελικό στάδιο αναδεικνύονται ευκαιρίες από τον πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο που δημιουργείται και από τη συνεισφορά στο ΑΕΠ αλλά από την άλλη μεριά αναδεικνύονται και προκλήσεις όσο παραμένει ασαφές πώς οι εξελίξεις θα επηρεάσουν τον πληθωρισμό.
Αναφορικά με τον δημοσιονομικό χώρο, καθώς οι επιπλέον δαπάνες για την άμυνα δεσμεύουν πόρους από άλλες παρεμβάσεις, η εφαρμογή της ρήτρας διαφυγής από το Σύμφωνο Σταθερότητας δίνει μια “ανάσα” στο οικονομικό επιτελείο προκειμένου να προσηλωθεί στη δημιουργία σταθερών εσόδων για κοινωνικές παροχές. Η ρήτρα θα εφαρμοστεί μέσα στο 2025 και σύμφωνα με τη “Λευκή Βίβλο” προβλέπεται όριο αύξησης των αμυντικών δαπανών σε σχέση με το 2021 που δεν θα υπολογίζεται στο έλλειμμα ίσο με 1,5% του ΑΕΠ. Οι ελληνικές αμυντικές δαπάνες το 2021 ήταν 5,5 δισ. ευρώ κι έχουν αυξηθεί σε 6,6 δισ. ευρώ, οπότε με τα νέα δεδομένα δημιουργείται πρόσθετος δημοσιονομικός χώρος περίπου 1 δισ. ευρώ, που θα αυξάνεται τα επόμενα χρόνια από τα νέα αμυντικά προγράμματα.
Υπενθυμίζεται ότι το πρόγραμμα επανεξοπλισμού της Ευρώπη (RearmEU), όπως περιγράφεται στο κείμενο της Κομισιόν θα χρηματοδοτηθεί με πόρους 800 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 150 δισ. ευρώ από το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας και 650 εκατ. ευρώ από την αύξηση των αμυντικών δαπανών των κρατών μελών σε συνδυασμό με αμυντικές επενδύσεις που θα στηρίξει η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ).
Προφανώς συνεχίζουν να ισχύουν οι κανόνες για κράτη με χρέος πάνω από 60% του ΑΕΠ, ήτοι μείωση του χρέους κατά τουλάχιστον 1% του ΑΕΠ και έλλειμμα μέχρι 3% του ΑΕΠ. Οπότε κάθε κράτος μέλος το οποίο προχωρά σε αύξηση των αμυντικών του δαπανών θα πρέπει παράλληλα να διασφαλίσει με αλλαγές στον προϋπολογισμό του ότι δεν θα ξεπερνά τους όρους που θέτουν οι δημοσιονομικοί κανόνες.
Το αποτύπωμα στην ανάπτυξη και τον πληθωρισμό
Εντωμεταξύ, δεν έχει γίνει ξεκάθαρο πώς τα παραπάνω θα επηρεάσουν τον πληθωρισμό, με τραπεζίτες να εκφράζουν απόψεις περί αύξησης των τιμών σε μια περίοδο που αυξάνει τον κίνδυνο πληθωρισμού ο εμπορικός πόλεμος. Από την άλλη μεριά πιο σαφές φαίνεται να είναι το αποτύπωμα στην ανάπτυξη της ΕΕ. Σύμφωνα με εκτίμηση του ινστιτούτου Kiel που επικαλούνται αναλυτές της Alpha Bank, το ευρωπαϊκό ΑΕΠ θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 0,9% έως 1,5% εάν οι αμυντικές δαπάνες αυξηθούν από 2% σε 3,5% του ΑΕΠ. Επίσης, το επιχείρημα ενίσχυσης του ΑΕΠ της Ευρωζώνης σε περίπτωση αύξησης των δαπανών για την άμυνα υποστήριξε και η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Christine Lagarde σε πρόσφατη ανακοίνωση.
Χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία θα μπορούσαν να έχουν σημαντικές θετικές οικονομικές επιπτώσεις, αφού ο πολλαπλασιαστής δαπανών του κλάδου άμυνας σε αυτές τις χώρες είναι υψηλότερος από άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα που δεν έχει βαριά βιομηχανία όπως π.χ. στην παραγωγή αμυντικού εξοπλισμού. Επίσης, η προαναφερόμενη μελέτη υποστηρίζει ότι τα μακροπρόθεσμα κέρδη παραγωγικότητας από τις αμυντικές δαπάνες μπορεί να είναι σημαντικά. Τα καλύτερα παραδείγματα δημόσιας Ε&Α είναι για στρατιωτικές εφαρμογές και υπάρχουν ενδείξεις “διάχυσης” της τεχνογνωσίας στον ιδιωτικό τομέα. Εξάλλου, οι επενδύσεις σε Ε&Α αποτελούν ένα από τα τρία βασικά κλειδιά για την αντιμετώπιση της χαμηλής παραγωγικότητας στην Ευρώπη, σύμφωνα με την έκθεση Draghi.
Τέλος, όσον αφορά στην Ελλάδα, η συσχέτιση μεταξύ αμυντικών δαπανών και οικονομικής μεγέθυνσης είναι μάλλον ασαφής, δεδομένης, μάλιστα, της διάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας, η οποία δεν βασίζεται στη βαριά βιομηχανία, αλλά κυρίως στις υπηρεσίες και τον τουρισμό. Το πόσο σημαντικός θα είναι ο αντίκτυπος στην αναπτυξιακή δυναμική της ελληνικής οικονομίας, στα επόμενα χρόνια, θα εξαρτηθεί από το αν θα μπορέσει η χώρα να κατευθύνει επιπλέον πόρους προς τον τομέα της άμυνας. Η κυβέρνηση στα πλαίσια του νέου εξοπλιστικού προγράμματος της χώρας για την επόμενη δωδεκαετία προτίθεται να εντάξει στον αμυντικό σχεδιασμό της την ενίσχυση του εγχώριου συστήματος καινοτομίας, ώστε να δημιουργηθεί μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία από τις αμυντικές επενδύσεις της Ελλάδας.
