Ανάλυση: Μπορεί η πολιτική των αρνητικών επιτοκίων να είναι επικίνδυνη;
Η σταθερότητα της αγοράς δεν μπορεί να επιτευχθεί με τη δοκιμή επιθετικών και σχετικά άγνωστων νομισματικών πρακτικών, όπως αυτή των αρνητικών επιτοκίων.
Του Τσαρλς Κέιν
Οι πρόσφατες αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας γεννούν δύο ερωτήματα: 1) ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν στο εξής και 2) αν η πολιτική αυτή αποτύχει, ποιες επιλογές έχουν απομείνει;
Τα αρνητικά επιτόκια συνιστούν μία προσπάθεια της ΕΚΤ να ωθήσει τις εμπορικές τράπεζες να δανείζουν περισσότερα χρήματα σε επιχειρήσεις και καταναλωτές, αντί να διατηρούν υψηλές καταθέσεις στην Κεντρική Τράπεζα. Επί της ουσίας, αναγκάζει τις τράπεζες να προχωρήσουν σε μόχλευση του ισολογισμού τους σε ένα υψηλότερο επίπεδο, αλλιώς η ΕΚΤ θα τις «τιμωρήσει» με την επιβολή τόκων στις καταθέσεις τους.
Ιστορικά, μια τέτοια πρακτική θεωρείται εξαιρετικά πληθωριστική, όμως με τις τιμές του πετρελαίου να πέφτουν σε χαμηλά επίπεδα-ρεκόρ και την επιβράδυνση της παγκόσμιας ανάπτυξης να συνεχίζεται, δεν υπάρχει φόβος πληθωρισμού. Στην πραγματικότητα, ο πληθωρισμός είναι επιθυμητός σε ένα διαχειρίσιμο επίπεδο, δεδομένου ότι αυτό θα ωθήσει σε βραχυπρόθεσμη ανάπτυξη τις οικονομικές αγορές.
Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι η πολιτική της ΕΚΤ δεν παρουσιάζει κινδύνους. Καταρχάς, εάν οι εμπορικές τράπεζες αποφασίσουν να μετακυλήσουν το κόστος των αρνητικών επιτοκίων στους πελάτες τους, αυτοί θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποσύρουν τις αποταμιεύσεις τους. Στη χειρότερη περίπτωση, θα μπορούσε να οδηγήσει σε bank run (μαζική φυγή καταθέσεων).
Τα αρνητικά επιτόκια έχουν επίσης βαθιά επίδραση στις αγορές ξένου συναλλάγματος. Οι διαφορές των επιτοκίων από το ένα νόμισμα στο άλλο ενδέχεται να ασκήσουν καθοδικές πιέσεις στην Ευρωπαϊκή Νομισματική Μονάδα (ECU) και στις ευρωπαϊκές εξαγωγές. Η φυγή κεφαλαίων από τις χαμηλότερες αγορές επιτοκίων σε πιο ευνοϊκές αποδόσεις και σε νομίσματα με θετικό επιτόκιο είναι αναπόφευκτη την πάροδο του χρόνου. Επιπλέον, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ έχει δηλώσει σαφώς την πρόθεσή της να αυξήσει τα επιτόκια εντός του προσεχούς διαστήματος, καθιστώντας έτσι τη διαφορά επιτοκίου χαοτική.
Οι ευρωπαϊκές τράπεζες (και κυρίως οι γερμανικές) έχουν ήδη αντιταχθεί στην τρέχουσα πολιτική των αρνητικών επιτοκίων. Το ευρώ συνεχίζει να πιέζεται αρνητικά σε σχέση με τα άλλα νομίσματα και τις διαφορές των επιτοκιακών πολιτικών.
Εν κατακλείδι, τα αρνητικά επιτόκια δεν τονώνουν την οικονομική ανάπτυξη και είναι πιθανό να βλάψουν τον ευρωπαϊκό τραπεζικό τομέα, αν εφαρμοστεί για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Η σταθερότητα της αγοράς ισοδυναμεί με βελτίωση των μακροπρόθεσμων προοπτικών ανάπτυξης, δεν μπορεί να επιτευχθεί με τη δοκιμή επιθετικών και σχετικά άγνωστων νομισματικές πρακτικές, όπως αυτή των αρνητικών επιτοκίων.
Αντιθέτως, οι περαιτέρω προσαρμογές των επιτοκίων της ΕΚΤ προς τα κάτω θα βλάψει σοβαρά τον ευρωπαϊκό τραπεζικό κλάδο και αυτό με τη σειρά του θα αυξήσει την αστάθεια στις ευρωπαϊκές αγορές.
* Ο Τσαρλς Κέιν είναι λέκτορας διεθνών χρηματοοικονομικών και επιχειρηματικών σπουδών στο ΜΙΤ.
