Ανάλυση: Γιατί τώρα αρχίζουν τα δύσκολα για Ευρώπη και Μεγάλη Βρετανία

Στα μέσα του 19ου αιώνα η Κίνα της δυναστείας των Τσίνγκ έκπληκτη διαπίστωνε ότι οι Βρετανικές κανονιοφόροι επέβαλαν το άνοιγμα της αγοράς της στο εμπόριο του οπίου. Η εισαγωγή του προϊόντος αυτού εξισορροπούσε το εμπορικό έλλειμμα της Μεγάλης Βρετανίας, η οποία εισήγαγε ακριβά καλούδια από την Κίνα, όπως μετάξι, τσάι, πορσελάνη και μπαχαρικά. Όμως ο Αυτοκράτορας θεώρησε ότι το όπιο προκαλούσε μεγάλη καταστροφή στους χρήστες του και το απαγόρευσε. Κι έτσι μια ωραία ημέρα η Τεχνολογία (ατμός) και τα κανόνια επέβαλαν την άρση της απαγόρευσης.

Σήμερα φαίνεται βρισκόμαστε πολύ κοντά στην ολοκλήρωση της πρώτης φάσης των διαπραγματεύσεων για το Brexit. Τα τρία προαπαιτούμενα της Ε.Ε. για να προχωρήσει στις διαπραγματεύσεις για τις μελλοντικές εμπορικές σχέσεις των δυο πλευρών συμφωνούνται. με καθυστέρηση σχεδόν 9 μηνών(!) από την υποβολή της αίτησης για έξοδό της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε. και 16 μήνες μετά από το ιστορικό δημοψήφισμα.

Να θυμίσουμε ότι οι προϋποθέσεις ήταν τρεις. Τα σύνορα Βορείου Ιρλανδίας και Δημοκρατίας της Ιρλανδίας. Το μέλλον των 3.500.000 Βρετανών και Ευρωπαίων και των οικογενειών τους, που ζουν και εργάζονται στην Μ. Βρετανία και στην Ευρώπη των 27 πλέον μελών. Και ο λογαριασμός που οφείλει να πληρώσουν οι Βρετανοί για υποχρεώσεις που έχει αναλάβει η χώρα τους από την συμμετοχή της στην εσωτερική αγορά.

Η Τερέζα Μέι με πολλές παλινωδίες, μετατοπίσεις πολιτικής ( U-Turns) και με σκληρή αντιπαράθεση από τη μια με τον κόσμο των επιχειρήσεων, τα συνδικάτα και τα Πανεπιστήμια για «μαλακό» Brexit και από την άλλη με τον ισχυρό πόλο του κόμματός της και των γνωστών Tabloids που ζητούσαν «σκληρή» Έξοδο, επέλεξε την πρώτη λύση. Δηλαδή να ζητήσει διετή παράταση της ημερομηνίας Εξόδου, που λήγει σύμφωνα με το άρθρο 50 των Συνθηκών τον Μάρτιο του 2019, για ομαλή προσαρμογή της βρετανικής οικονομίας στις νέες συνθήκες.

Φαίνεται λοιπόν, ότι θα δοθούν νομικές εγγυήσεις για την διαμονή των πολιτών, θα καταβληθούν γύρω στα 50 δισ για τις οφειλές και θα βρεθεί τρόπος για «αόρατα» σύνορα. Μένει να δούμε την εμπλοκή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου σε τυχόν προσφυγές από τους ενδιαφερόμενους.

Η δεύτερη φάση που λέγαμε δεν είναι καθόλου απλή ιστορία. Αν θεωρήσουμε ως δεδομένο, ότι η πολιτική των κανονιοφόρων έχει οριστικά παρέλθει, θα πρέπει να συναφθεί μια εμπορική συμφωνία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ε.Ε. των 27, ώστε με την Έξοδο να κυλίσει ομαλά η σχέση των δυο εταίρων που είχαν συνηθίσει να λειτουργούν στην ζώνη της Ενιαίας Αγοράς, χωρίς δασμούς και χωρίς σύνορα, η οποία χτίστηκε τις περασμένες δεκαετίες. Η σχέση θα είναι άνιση, δεδομένου ότι η Ε.Ε. είναι η μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο, εκπροσωπώντας το 17% του παγκόσμιου εμπορίου.

Ας θυμηθούμε λοιπόν τώρα, ποιες εκδοχές υπάρχουν για τις μελλοντικές σχέσεις των δυο μερών. Ποια είναι τα σενάρια;

Ας δούμε δυο πίνακες που δείχνουν μερικά χρήσιμα στοιχεία για όσους θελήσουν να κάνουν σενάρια για την μ.B. (μετά Brexit) εποχή.

Στο σχήμα που παραθέτουμε συμπυκνώνεται η ειδική σχέση που έχουν χώρες εκτός Ε.Ε. Βλέπουμε κατ αρχάς ότι στο εσωτερικό της Ένωσης υπάρχουν διαφοροποιημένες σχέσεις. Ο «σκληρός πυρήνας» εκπροσωπεί τις 19 χώρες της ζώνης Ευρώ. Ο χώρος Σένγκεν περιλαμβάνει κάποιες χώρες της Ε.Ε. και τις χώρες της «Ζώνης ελεύθερου εμπορίου».

 

 

Στον επόμενο πίνακα έχουμε μια συνοπτική εικόνα των συμφωνιών που έχουν υπογραφεί μεταξύ Ε.Ε. και χωρών όπως η Ελβετία, η Νορβηγία, η Τουρκία, η Ουκρανία, και ο Καναδάς. Παράλληλα βλέπουμε σε κάθε μια από τις συμφωνίες μερικά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που προσιδιάζουν στις Βρετανικές επιδιώξεις για την νέα συμφωνία. Οι επιδιώξεις αυτές είναι η συνέχιση των εμπορικών συναλλαγών, όπως συμβαίνουν σήμερα στην ζώνη της Εσωτερικής Αγοράς, χωρίς την υποχρέωση τήρησης της μιας από τις τέσσερις ελευθερίες (Ελεύθερη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών, προϊόντων και προσώπων), δηλαδή της ελεύθερης διακίνησης προσώπων, που ήταν και το βασικό επιχείρημα για τους νικητές του δημοψηφίσματος, καθώς και ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

Έτσι για παράδειγμα το μοντέλο «Νορβηγίας» επιτρέπει στην Μεγάλη Βρετανία να έχει πρόσβαση στην Εσωτερική Αγορά, χωρίς να έχει λέγειν στις αποφάσεις της Ε.Ε., αλλά επιβάλει την τέταρτη ελευθερία. Το μοντέλο «Καναδά» πάλι δεν υποχρεώνει την ελεύθερη διακίνηση εργαζομένων, αλλά εξαιρεί τις υπηρεσίες, που όμως είναι ο βασικός οικονομικός-εξαγωγικός πυλώνας της Μ.Β.

Με λίγα λόγια κανένα από τα μοντέλα δεν πληροί τις απαιτήσεις της Μ.Β.

Θα παρατηρήσετε βέβαια, ότι υπάρχει η δυνατότητα της εφαρμογής των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (WTO), οι οποίοι όμως δεν προβλέπουν αδασμολόγητη ανταλλαγή προϊόντων, και συνεπώς είναι δαπανηρή μέθοδο για την Βρετανική Οικονομία.

Ένα άλλο σημαντικό πρόβλημα είναι οι κανόνες υγιεινής και ασφάλειας που ισχύουν στην Ε.Ε. Είναι οι πιο αυστηροί και επιπλέον επιβάλλονται για τα προϊόντα τρίτων χωρών. Για παράδειγμα, αν η Μ.Β. συνάψει συμφωνία με τις ΗΠΑ για την εισαγωγή κοτόπουλων που έχουν υποστεί την διαδικασία πλύσης με προϊόντα χλωρίου-απαίτηση των ΗΠΑ- τότε δεν μπορεί να τα εξάγει στην Ε.Ε. όπου η διαδικασία αυτή απαγορεύεται. Πώς θα γίνεται ο έλεγχος;

Όπως βλέπουμε τα δύσκολα τώρα αρχίζουν. Και το μόνο που μπορούμε να ευχηθούμε είναι να μην επανέλθουμε στην πολιτική των κανονιοφόρων… με άλλα μέσα. Δεν συμφέρει ούτε την Αγγλία, ούτε την Ευρώπη. Αντίθετα θα πρέπει να βρεθεί μια λύση ώστε α δυο μέρη να βρεθούν όσο δυνατόν πλησιέστερα και να λειτουργήσει ομαλά εκτός από το Εμπόριο και οι σχέσεις για την Άμυνα κι την εξωτερική πολιτική. Οι πρόσφατες συγκρούσεις της Μ.Β. με τις ΗΠΑ για το εργοστάσιο παραγωγής ειδικών αεροπλάνων στο Μπέλφαστ και την ανταλλαγή προσβλητικών παραινέσεων μεταξύ των δυο χωρών δείχνουν ότι, το όραμα των οπαδών της Εξόδου για ειδική και προνομιακή σχέση με την Αμερική παραμένει…όραμα. Η πραγματικότητα δεν επιστρέφει στην τόσο ποθητή από τον Φάρατζ και τον Τζόνσον εποχή του Τσόρτσιλ και του Ρούσβελτ. Αλλά και η απειλή για μετατροπή της Μ.Β. σε Σιγκαπούρη της Ευρώπης δεν συνάδει με την απόφαση της Ε.Ε. για περιορισμό των φορολογικών παραδείσων. H άνοδος του λαϊκισμού δεν είναι ξένη με την συγκέντρωση πλούτου σε όλο και λιγότερους και μάλιστα με όχημα την γιγαντιαία φοροδιαφυγή που πραγματοποιείται με τους ‘’παραδείσους’’, κάποιοι εκ των οποίων βρίσκονται εντός των συνόρων της Μεγάλης Βρετανίας.

Συμπέρασμα: Δύσκολα μπορούμε να προβλέψουμε προς τα πού θα οδηγηθεί και πότε θα ολοκληρωθεί η δεύτερη φάση των διαπραγματεύσεων. Το ζήτημα των νέων εμπορικών σχέσεων των δυο μερών έχει έναν μεγάλο βαθμό πολυπλοκότητας. Ίσως η μόνη λύση να βρίσκεται στην Αρχαία Ελλάδα. Ο Γόρδιος δεσμός επιδέχεται ως λύση την λύση του Μεγάλου Αλέξανδρου. Και αυτός ο δεσμός δεν είναι άλλος στην περίπτωσή μας από το Δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016.