Ανδρέας Γαβριηλίδης (Egon Zehnder): Η ηγεσία στο επίκεντρο  

Την ώρα που σταδιακά η μια χώρα μετά την άλλη εφαρμόζουν τη χαλάρωση των μέτρων, οι εταιρείες εξετάζουν πώς θα επαναφέρουν στη νέα κανονικότητα το σύνολο των εργαζομένων τους. Αυτό δε είναι μόνο εξαιρετικά περίπλοκο, αλλά έρχεται να προστεθεί στις προκλήσεις που ήδη αντιμετωπίζουν οι ηγεσίες τους. Με αφορμή μια σειρά από πρόσφατες διαδικτυακές συναντήσεις της Egon Zehnder με κορυφαία στελέχη της παγκόσμιας αγοράς,  είναι χρήσιμο αλλά και κρίσιμο να δούμε τις προκλήσεις της επιστροφής στην νέα πραγματικότητα.

Γράφει ο Ανδρέας Γαβριηλίδης* 

Οι προκλήσεις για τους ηγέτες είναι ήδη τεράστιες

Οι ηγέτες καλούνται να δώσουν λύση σε έναν από τους μεγαλύτερους γρίφους της σύγχρονης ιστορίας μας. Η πολυπλοκότητα πολλαπλασιάζεται αν προσθέσει κανείς την αβεβαιότητα σχετικά με τα τεστ και τα εμβόλια, τις κυβερνητικές πολιτικές, το δημόσιο αίσθημα και τις προτιμήσεις των καταναλωτών. Και όλα αυτά, την ώρα που πολλές εταιρείες  βρέθηκαν στο χείλος της καταστροφής, λόγω των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Η εμπειρία της Κίνας, όπου ο ανταγωνισμός είναι πλέον πιο έντονος απ’ ότι πριν από την πανδημία, υποδηλώνει ότι οι προκλήσεις θα μπορούσαν να αυξηθούν, καθώς τα περιοριστικά μέτρα χαλαρώνουν και περισσότεροι υπάλληλοι επιστρέφουν στη δουλειά τους.

Το μέλλον είναι αβέβαιο. Οι ηγέτες χρειάζονται έναν τρόπο για να εμπνεύσουν τις ομάδες τους, να σχεδιάσουν και να λάβουν αποφάσεις. Τα κλασικά εργαλεία στρατηγικού σχεδιασμού, ξανάρχονται στην επικαιρότητα. Ένα απλό σύνολο τριών ή τεσσάρων σεναρίων μπορεί να απαιτήσει μόνο μια ημέρα για να σχεδιαστεί, αλλά θα προσδιορίσει τον προγραμματισμό μιας ολόκληρης εκτελεστικής ομάδας για μήνες. Δεδομένου ότι τα σενάρια δεν είναι μόνο προβλέψεις, στόχος τους είναι να διασφαλίσουν ότι οι στρατηγικές θα είναι επιτυχημένες  σε όλο το φάσμα των πιθανών αποτελεσμάτων. Εν τέλει, οι ηγέτες μπορούν «να ελέγξουν μόνο ό,τι μπορεί να ελεγχθεί». Τα σενάρια μπορούν να βοηθήσουν τις εκτελεστικές ομάδες να βγουν από ένα φαύλο κύκλο εσωστρέφειας και να προσανατολιστούν προς θετικές ενέργειες με τις οποίες αισθάνονται σιγουριά.

Οι ευκαιρίες που αναδύονται

Η σοβαρότητα της κατάστασης ποικίλλει ανάλογα με τον κλάδο, με ορισμένες εταιρείες να αντιμετωπίζουν υπαρξιακές προκλήσεις και άλλες να απολαμβάνουν μιας ανοδικής έκρηξης. Ωστόσο, πολλοί ηγέτες βλέπουν τη συγκυρία ως μια ευκαιρία να αναδιαμορφώσουν τα λειτουργικά τους μοντέλα. Για πολλούς, η εργασία από το σπίτι έχει πάει καλά, με μερικά πρόσθετα οφέλη όπως η ευελιξία και η αυτονομία των εργαζομένων. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη επανασύνδεσης, ορισμένοι ηγέτες διερευνούν τώρα ένα υβριδικό μοντέλο στο οποίο τα γραφεία γίνονται ένας χώρος συνεργασίας και η ευκαιρία για εξ αποστάσεως εργασία αποκτά μια νέα «κανονικότητα» και επεκτείνεται σε ολοένα και περισσότερους υπαλλήλους.

Η εταιρική φήμη σε τεντωμένο σχοινί

Οι ηγέτες θα επικεντρωθούν, και ορθά, στην υγεία και την ασφάλεια των υπαλλήλων και των πελατών τους, καθώς επιστρέφουν στους χώρους εργασίας τους, έχοντας πλήρη επίγνωση του γεγονότος ότι ένα και μόνο κρούσμα κορονοϊού θα μπορούσε να αναστείλει τη λειτουργία τους. Υπάρχουν συγκεκριμένα βήματα που μπορούν να λάβουν οι εργοδότες για να βελτιώσουν την υγιεινή και την ασφάλεια στις εγκαταστάσεις τους: οι ηγέτες θα πρέπει να εφαρμόσουν και να προάγουν τα βήματα αυτά, αποδεχόμενοι ότι και οι εργαζόμενοι θα έχουν τις δικές τους απόψεις ως προς το τι είναι κατάλληλο. Πίσω από αυτήν την ευθύνη βρίσκεται μια δυνητικά τεράστια και ανεπαρκώς κατανοητή νομική ευθύνη για υπαλλήλους που προσβάλλονται από τον κορωνοϊό στο χώρο εργασίας τους, με αγωγές που έχουν ήδη ξεκινήσει στις ΗΠΑ (αναγνωρίζοντας φυσικά ότι οι ΗΠΑ μπορεί να αποτελούν μια ακραία νομική περίπτωση). Τυχόν αλλαγές στη δημόσια πολιτική εδώ θα μπορούσαν, ωστόσο, να αναδιαμορφώσουν εντελώς μια εθνική οικονομία. Το να ακολουθούμε κατά γράμμα τις οδηγίες των επιστημόνων και της πολιτείας είναι η πλέον ενδεδειγμένη οδός.

Η εταιρική φήμη μπορεί να είναι άλλο ένα θύμα της κρίσης του κορωνοϊού. Ορισμένες εταιρείες υπέστησαν τεράστια ζημιά στο κύρος τους αυξάνοντας τις τιμές, απολύοντας υπαλλήλους ή μη παρέχοντας στους εργαζομένους σωστά Μέσα Ατομικής Προστασίας (ΜΑΠ). Αντίθετα, άλλες εταιρείες ενίσχυσαν το προφίλ τους κατακόρυφα, παράγοντας αναπνευστήρες ή ΜΑΠ, διατηρώντας ή βελτιώνοντας τα επίπεδα εξυπηρέτησης πελατών, υποστηρίζοντας τους εργαζομένους στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, ή δεσμευόμενοι να μην απολύσουν υπαλλήλους.

Ένα είναι βέβαιο: ότι ο κίνδυνος για τη φήμη θα αυξηθεί καθώς οι υπάλληλοι επιστρέφουν στους χώρους εργασίας τους και θα ξεκινήσουν εκ νέου οι εταιρικές λειτουργίες.

Η επίτευξη της σωστής ισορροπίας μεταξύ της υποστήριξης όλων των ενδιαφερόμενων μερών και της διατήρησης της επιχειρηματικής απόδοσης θα είναι κομβική: υπάρχουν απότομες δυνητικές μεταβολές και στις δύο πλευρές αυτού του τεντωμένου σχοινιού.

Η αυξημένη σημασία της ηγεσίας

Οι εργαζόμενοι βρίσκονται σε ένα συναισθηματικό τρενάκι τρόμου: φοβούνται για την υγεία και τον βιοπορισμό τους, επεξεργάζονται αντιφατικές πληροφορίες, αντιμετωπίζουν σημαντικά ζητήματα εκτός εργασίας, φροντίζουν άλλους ανθρώπους, και αισθάνονται μόνοι και αποσυνδεδεμένοι από το περιβάλλον τους. Το πιο σημαντικό, ίσως, είναι η έλλειψη ενός σαφούς δρόμου προς τα εμπρός. Η επιστροφή στον χώρο εργασίας θα αλλάξει τη φύση αυτής της πρόκλησης, αλλά δεν θα αποτελέσει πανάκεια: οι απαραίτητες αλλαγές στο περιβάλλον του γραφείου θα το καταστήσουν λιγότερο «ζεστό» και ελκυστικό, και πολλοί θα θεωρήσουν την επιστροφή τους στη δουλειά ως μια τρομακτική εξέλιξη. Οι ηγέτες θα πρέπει να προσφέρουν μεγάλες δόσεις υποστήριξης, σκοπού, έμπνευσης και σχεδιασμού, για να αντισταθμίσουν αυτούς τους παράγοντες και να επανασυνδεθούν με τους υπαλλήλους τους. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους χώρους εργασίας όπου υπήρξαν κρούσματα του Covid-19: η επίδειξη ηγετικής συμπεριφοράς στην επικοινωνία, στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης και στη βοήθεια των εργαζομένων να ξεπεράσουν τον φόβο είναι ένας εξαιρετικά κρίσιμος παράγοντας.

Η ηγεσία στη διεθνή επιχειρηματική κοινότητα ενδέχεται να υποστεί μια πιο θεμελιώδη αλλαγή. Πολλοί κλάδοι έχουν δει μια τάση προς πιο συγκεντρωτικούς, λειτουργικούς οργανισμούς, αλλά η πανδημία αναδεικνύει την αξία των τοπικών ηγετών. Η παρουσία τους είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργή συμμετοχή των εργαζομένων, πολύ δε μάλλον, για την αντιμετώπιση ιδιαίτερων τοπικών συνθηκών. Η αξία των ευέλικτων, διαδραστικών ομάδων είναι επίσης εμφανής. Αυτό μπορεί να στρέψει το εκκρεμές προς την αποκεντρωμένη ηγεσία.

Όλα αυτά επιβαρύνουν πάρα πολύ τους ηγέτες, με την αδρεναλίνη να αρχίζει να εξαντλείται και χρόνια εργασίας να …εξατμίζονται μέσα σε εβδομάδες. Πολλά στελέχη αρχίζουν να υποφέρουν συναισθηματικά. Οι ηγέτες πρέπει να λάβουν μέτρα για να αυξήσουν την αντοχή τους στο μακρύ και δύσκολο ταξίδι που ανοίγεται μπροστά τους. Αυτό απαιτεί μέτρα όπως το να παραμείνουν εστιασμένοι στον σκοπό, να φροντίζουν σωστά τον εαυτό τους και να παραμείνουν συνδεδεμένοι με κανάλια κοινωνικής υποστήριξης. Οι ηγέτες πρέπει επίσης να μεταβούν στη νέα πραγματικότητα με ταχύτητα και να συμπαρασύρουν τις ομάδες τους σε αυτό το ταξίδι, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι κάποιοι από αυτούς θα υπολείπονται. Αυτό συνεπάγεται:

– Πρώτον, την απομάκρυνση από προηγούμενες πραγματικότητες και τον εκ νέου ορισμό των προσδοκιών.

– Δεύτερον, την αντιμετώπιση και τη διαχείριση της αμφισημίας με την καινοτομία και τον πειραματισμό.

– Και τρίτον, τον προσδιορισμό μιας νέας αρχής, με το αντίστοιχο όραμα, σκοπό και νέους τρόπους εργασίας.

Μια νέα προσέγγιση στη διοίκηση

Οι ηγέτες σε μικρό χρονικό διάστημα θα βρεθούν να εργάζονται σε ένα πολύ πιο αφαιρετικό περιβάλλον. Την ώρα που θα ανησυχούν για την υπαρξιακή απειλή του επιχειρηματικού τους μοντέλου, αρκεί μόνο ένα κρούσμα κορωνοϊού στον χώρο εργασίας, να το τινάξει στον αέρα. Η διαχείριση αυτού του φάσματος προκλήσεων είναι δύσκολη και άρα, ιδανικά, μια ξεχωριστή ομάδα θα πρέπει να χειρίζεται τον μακροπρόθεσμο και στρατηγικό σχεδιασμό.

Οι ηγέτες θα χρειαστούν μία «ομοβροντία» συσκέψεων για να κατευθύνουν τους οργανισμούς τους, ενδεχομένως χρησιμοποιώντας ένα ευέλικτο σύστημα διοίκησης. Για πολλούς αυτό θα σημαίνει περισσότερες συναντήσεις. Με τόσο μεγάλη αβεβαιότητα και με τον χρόνο να αποτελεί έναν εξαιρετικά κρίσιμο παράγοντα, μια κουλτούρα καινοτομίας και πειραματισμού θα πρέπει να αντικαταστήσει την τυπική εταιρική προσέγγιση που βασίζεται στην ανάλυση, τη συζήτηση και τον σχεδιασμό. Εν τω μεταξύ, οι ισχυροί μάνατζερ πρέπει να αναπτύξουν και να εκτελέσουν ένα πλήθος πολιτικών, διαδικασιών και αλλαγών στον χώρο εργασίας. Ταυτόχρονα, οι ανώτεροι ηγέτες πρέπει να συνεχίσουν να «ηγούνται  από το μέτωπο» δίνοντας το καλό παράδειγμα και διασφαλίζοντας την εφαρμογή ορθών πρακτικών.

Νέα ζητήματα αναφορικά με τις ανθρώπινες σχέσεις

Η ψυχική υγεία έχει ήδη αναγνωριστεί ως ένα τεράστιο πιθανό ζήτημα: οι άνθρωποι είναι κοινωνικά πλάσματα και αυτό το επίπεδο απομόνωσης είναι άνευ προηγουμένου. Οι ηγέτες έχουν ευθύνη να καταπολεμήσουν τον δισταγμό και να αντιμετωπίσουν τον φόβο που εμποδίζει τους εργαζομένους από το να ζητήσουν βοήθεια, καθώς η απομακρυσμένη εργασία είναι πιθανό να συνεχιστεί για πολλούς, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η εγκατάλειψη της προστατευτικής «εστίας» του σπιτιού με την επιστροφή στον χώρο εργασίας θα φέρει στην επιφάνεια μια νέα πρόκληση: τον φόβο της μόλυνσης στην εργασία.

Οι ηγέτες θα κληθούν να ηγηθούν ομάδων που αισθάνονται φόβο – μια νέα, πρωτόγνωρη εμπειρία για όλους. Κάποιοι απλώς θα αρνηθούν να επιστρέψουν στον χώρο εργασίας τους, κυρίως επειδή πιστεύουν ότι ανήκουν σε κατηγορία υψηλού κινδύνου, και μερικοί θα πράξουν το ίδιο για προσωπικούς λόγους. Οι ηγέτες θα πρέπει να ξεκινήσουν παρέχοντας υποστήριξη και σταδιακά να στραφούν στη διοίκηση των ανθρώπινων πόρων με στόχο τη βελτιστοποίηση της απόδοσης.

Θα ανακύψουν και άλλα ευαίσθητα ζητήματα που άπτονται του ανθρώπινου δυναμικού. Σε ορισμένες εταιρείες, αρχίζουν να εμφανίζονται τριβές μεταξύ των εργαζομένων στη γραμμή παραγωγής και αυτών που εργάζονται από το σπίτι. Οι ηγέτες πρέπει δείξουν τη δέουσα αναγνώριση και εκτίμηση εκατέρωθεν και να προάγουν την ανοιχτή επικοινωνία μεταξύ τους. Επιπρόσθετα, στις παρούσες συνθήκες οι γυναίκες επιφορτίζονται με επιπλέον ευθύνες που τις οδηγούν στην επιστροφή σε παραδοσιακούς έμφυλους ρόλους. Αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση την ποικιλομορφία και την ένταξη.

Το τέλος της αρχής

 Η εργασία από το σπίτι δημιούργησε πολλές προκλήσεις, αλλά ως ένα βαθμό, αυτές ήταν προβλέψιμες μια που αρκετοί εργαζόμενοι είχαν ήδη εμπειρία στην εργασία εξ αποστάσεως. Καθώς οι ηγέτες επιστρέφουν στο γραφείο, πρέπει να είναι προετοιμασμένοι ότι θα βρεθούν αντιμέτωποι με μια περίεργη κατάσταση: ίδια επιχείρηση, ίδιοι άνθρωποι, ίδιο κτίριο, αλλά διαφορετικά και πολύ πιο περίπλοκα προβλήματα προς επίλυση.

*Managing Partner Egon Zehnder CEE South Cluster