Άνγκελα Μέρκελ: Η κυρίαρχος του παιχνιδιού;

«Με ρωτούν συνεχώς για την πολιτική μου διαθήκη. Δεν έχω όμως καθόλου χρόνο να ασχοληθώ με αυτό, προσπαθώ να λύσω τα προβλήματα» είπε, λίγες μέρες μετά την αποτυχία του εκλεκτού της Φόλκερ Κάουντερ να επανεκλεγεί πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU/CSU), η «αιώνια» καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ, στο φόρουμ της βαυαρικής εφημερίδας «Augsburger Allgemeine». Αγνοώντας τα περί του πολιτικού της τέλους γραφόμενα και λεγόμενα εκείνη δηλώνει απλώς ότι συνεχίζει.

Οι τίτλοι του γερμανικού Τύπου, ακόμα και του φιλικού της, ήταν εύγλωττοι: «Το λυκόφως της καγκελαρίου», «Το τέλος της εποχής Μέρκελ», «Το πολιτικό φθινόπωρο της Μέρκελ», «Πολιτικός σεισμός», «Έναρξη της αντίστροφης μέτρηση της καγκελαρίας Μέρκελ», μεταξύ άλλων. Και τα σχόλια δεν ήταν όμως επιεικέστερα: «Με την εκλογή του Ραλφ Μπρίνκχαους, η κ. Μέρκελ υπέστη την μεγαλύτερη ήττα της. Επαπειλούνται και άλλες», σχολίασε η Handelsblatt. «Η απροσδόκητη νίκη του Ραλφ Μπρίνκχαους δείχνει στην κ. Μέρκελ ότι έρχεται το τέλος. Ούτε η ίδια, ούτε ο Φόλκερ Κάουντερ δεν είχαν προφανώς αντιληφθεί πόσο μεγάλη είναι η δυσαρέσκεια» παρατηρούσε η Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), ενώ η Sueddeutsche Zeitung του Μονάχου έγραψε εν είδει επικήδειου της καγκελαρίας της: «Ήταν σε γενικές γραμμές μια καλή εποχή και όλα τα καλά είναι τρία. Η πρώτη εποχή με τον Αντενάουερ, η δεύτερη με τον Κολ και η τρίτη με την Μέρκελ…».

Το τέλος της, με πανομοιότυπους τίτλους και ανάλογα σχόλια, προαναγγέλλουν όμως εδώ και πολλά χρόνια σοβαροί αρθρογράφοι έγκριτων γερμανικών εφημερίδων, αλλά διαψεύστηκαν μέχρι τώρα παταγωδώς. Κάτι ανάλογο είχε συμβεί και με τον Χέλμουτ Κολ, ο οποίος εξελέγη την 1η Οκτωβρίου 1981 και έμεινε καγκελάριος για 16 χρόνια, σπάζοντας το ρεκόρ του Κόνραντ Αντενάουερ (14 χρόνια). Παρά τις δυσμενείς κριτικές, ακόμα και τις λοιδορίες, ότι ήταν λίγος για το αξίωμα, αδέξιος, πληκτικός έως κακός ρήτορας, χοντροκομμένος επαρχιώτης με έντονη προφορά, ότι είχε κακό χιούμορ και ότι ήταν άνθρωπος που αγαπά την εξουσία. Το ίδιο συμβαίνει τώρα και με την κ. Μέρκελ. Χαρισματική δεν θεωρείται, ρητορική δεινότητα δεν διαθέτει, η προφορά της όπως και το στιλ της σατιρίζονται, ενώ επικρίνεται ακόμα και ως προσεγγίζουσα τις σοσιαλδημοκρατικές θέσεις, εξού και η απώλεια ψήφων προς τα δεξιά των Χριστιανοδημοκρατών, δηλαδή προς το ακροδεξιό AfD. Επίσης, δεν παίρνει ποτέ αποφάσεις εν θερμώ και ποτέ άμεσα. Είναι ένα από τα μειονεκτήματα που της καταλογίζουν, χωρίς όμως αυτό να την έχει βλάψει ιδιαίτερα μέχρι τώρα. Έχει αποδείξει ότι είναι σταθερή στις αποφάσεις της, όπως λ.χ. στο προσφυγικό και λόγω της αίσθησης ασφάλειας που δίνει στον μέσο Γερμανό αποκλήθηκε μάλιστα εκτός από «σιδηρά καγκελάριος» και «μητερούλα» του έθνους. Κυρίως όμως έχει αποδείξει ότι μπορεί να επιβιώνει.

Το αποτέλεσμα 112 υπέρ του εκλεκτού της κ. Κάουντερ, έναντι 125 του κ. Μπρίνκχαους, θεωρήθηκε εσωκομματική ψήφος δυσπιστίας, αλλά όταν ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Σάιμπερτ ρωτήθηκε αν τίθεται θέμα ψήφου εμπιστοσύνης για την κυβέρνησή της, όπως ζήτησε ο πρόεδρος των Φιλελευθέρων (FDP) Κρίστιαν Λίντνερ εκείνος απάντησε μονολεκτικά «Όχι». Η κ. Μέρκελ παραδέχτηκε μεν την προσωπική ήττα της, αλλά αυτό δεν την εμπόδισε να δηλώσει την επαύριο ότι θα είναι και πάλι υποψήφια για την προεδρία του κόμματός της στο συνέδριο του Δεκεμβρίου στο Αμβούργο, την γενέτειρα της κ. Μέρκελ. Έστω και αν το αποτέλεσμα δεν είναι πια και τόσο βέβαιο και παρόλο που συμπληρώνει 18 χρόνια στην ηγεσία του. Ούτε όμως απέκλεισε και το ενδεχόμενο να είναι υποψήφια για την καγκελαρία στις επόμενες εκλογές. «Δεν είμαστε καν στο μέσον της κοινοβουλευτικής περιόδου για να πω κάτι τέτοιο» δήλωσε χαρακτηριστικά και ο νοών νοείτω. «Λογικό», αφού η κ. Μέρκελ εξελέγη για πρώτη φορά καγκελάριος στις 22 Νοεμβρίου 2005 και απέχει ακόμα αρκετά από το να σπάσει το ρεκόρ του προκατόχου της Χέλμουτ Κολ. Σίγουρα έχει αυτήν την φιλοδοξία και επομένως οι μνηστήρες της ίσως χρειαστεί να περιμένουν ακόμα αρκετά για να την διαδεχθούν.

Το θέμα της διαδοχής ή μη της κ. Μέρκελ δεν πρόκειται να τεθεί πάντως τις επόμενες εβδομάδες. Όχι μόνο επειδή ο νέος πρόεδρος της ΚΟ έσπευσε, αμέσως μετά την εκλογή του, να δηλώσει πίστη και να διαβεβαιώσει ότι δεν τον χωρίζει απολύτως τίποτα με την καγκελάριο, αλλά κυρίως διότι στις 14 Οκτωβρίου διεξάγονται εκλογές στη Βαυαρία και στις 28 Οκτωβρίου στο κρατίδιο της Έσσης. Και σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το αδελφό Χριστιανοκοινωνικό Κόμμα (CSU) θα λάβει 14% λιγότερο από τις προηγούμενες και στο κρατίδιο της Έσσης οι Χριστιανοδημοκράτες 10% λιγότερο.

Επομένως, το τελευταίο που χρειάζεται το κόμμα της είναι μια συζήτηση για την διαδοχή της. Οι διαφωνίες για το προσφυγικό το καλοκαίρι μεταξύ Μέρκελ και του Βαυαρού υπουργού Εσωτερικών Ζέεχοφερ και το θέμα που προέκυψε πρόσφατα με τον πρόεδρο της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας για την Προστασία του Συντάγματος Χανς-Γκέργκ Μάασεν συνετέλεσαν προφανώς στην -δημοσκοπική τουλάχιστον- καθίζηση Χριστιανοκοινωνιστών και των Χριστιανοδημοκρατών. Αν επιβεβαιωθεί στην κάλπη θα αναζητηθούν οι υπεύθυνοι στο Βερολίνο, οπότε και ενδέχεται να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου για την κ. Μέρκελ, ακόμα και πριν το συνέδριο του κόμματος στις αρχές Δεκεμβρίου.

Αν λοιπόν όλα δεν πάνε καλά, τότε θα τεθεί επί τάπητος το θέμα της διαδοχής της, τουλάχιστον στην προεδρία του κόμματος, για την οποία πιθανότατα θα προτείνει τη Γενική Γραμματέα Ανεγκρέτ Κραμπ-Κάρενμπάουερ, στην οποία εικάζεται ότι η κ. Μέρκελ ίσως έδινε και το δαχτυλίδι για να διεκδικήσει την επόμενη καγκελαρία. Όμως,  η εκλογή του κ. Μπρίνκχαους παρά την θέλησή της, ανατρέπει τώρα αυτήν την βεβαιότητα. Η επικράτησή του όμως αποδεικνύει ότι ο τολμών νικά και αυτό θα πρέπει να το διαπίστωσαν και οι επίδοξοι μνηστήρες, οι οποίοι ενδέχεται να τολμήσουν να θέσουν εγκαίρως θέμα διαδοχής της. Ορισμένοι μάλιστα στην Γερμανία υπενθυμίζουν με νόημα ότι ουσιαστικά ήταν εκείνη που έδιωξε «πραξικοπηματικά» τον μέντορά της Κολ.

Ποιοι όμως είναι οι υπόλοιποι εν δυνάμει υποψήφιοι;

O δυναμικός νυν υπουργός Υγείας, Γενς Σπαν, ο βασικός αντίπαλος της κ. Κραμπ-Κάρενμπαουερ, μέντορας του οποίου είναι Β. Σόιμπλε υποστηρίζει την «συντηρητική ανανέωση» του κόμματος, τάχθηκε κατά της πολιτικής Μέρκελ για το προσφυγικό και έχει πολλές συμπάθειες στους νέους, στους επιχειρηματίες και στο βαυαρικό Χριστιανοκοινωνικό κόμμα (CSU).

H υπουργός Γεωργίας, Γιούλια Κλέκνερ θα μπορούσε να αποτελέσει την εναλλακτική τρίτη λύση. Είναι επιτυχημένη αναπληρώτρια πρόεδρος του κόμματος, είναι δημοφιλής και δεν είναι ταυτισμένη εντελώς με το παλιό, δηλαδή την κ. Μέρκελ. Κρατά τις αποστάσεις της και αυτό θεωρείται πλεονέκτημα.

Η νυν υπουργός Άμυνας, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η οποία αν και δεν είναι δημοφιλής, ούτε έχει μεγάλη επιρροή, θεωρείται εδώ και καιρό η διάδοχος της κ. Μέρκελ. Οι πιθανότητες να εκλεγεί είναι μάλλον μικρές, ωστόσο δεν πρέπει κανείς να την υποτιμά λόγω της φιλοδοξίας της, εξού και το απαιτητικό υπουργείο που ανέλαβε.

Ο πολύ πιστός στην καγκελάριο πρωθυπουργός της Β. Ρηνανία Bεστφαλίας, Αρμιν Λάσετ, θα μπορούσε να λειτουργήσει ενοποιητικά στο κόμμα και να αναδειχθεί και στα δύο αξιώματα. Θεωρείται ότι θα μπορούσε να τα βρει και με τους Φιλελεύθερους του κ. Λίντνερ. Αν εγκαταλείψει την καγκελάριο, πολλοί πιστεύουν ότι θα έχει έλθει το τέλος της.

Ο επιτυχημένος πρωθυπουργός του κρατιδίου του Κιέλου, Ντάνιελ Γκίντερ, είναι ένα φρέσκο πρόσωπο και θεωρείται ότι θα μπορούσε να εκπροσωπήσει το νέο στο Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα, όχι μόνο ηλικιακά. Κατάφερε το ακατόρθωτο σε ομοσπονδιακό επίπεδο, δηλαδή να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με του Φιλελεύθερους και τους Πράσινους, αλλά οι πρόσφατες δηλώσεις του για άνοιγμα προς την Αριστερά (Die Linke) προκάλεσαν εσωκομματικές αντιδράσεις. Έτσι είχε γίνει κάποτε όμως και με τους Πράσινους. Μάλλον βλέπει πιο μπροστά από τους άλλους και θα μπορούσε να αποτελέσει μια νέα αρχή για το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα (CDU).

O νυν -ομοσπονδιακός- υπουργός Οικονομίας, Πέτερ Αλτμάιερ, χαρακτηρίζεται «πολιτικό πολυμηχάνημα» και θα μπορούσε να κατευνάσει την αναταραχή εντός του κόμματος στη μετά Μέρκελ εποχή. Υπήρξε διευθυντής της καγκελαρίας  και είναι γενικώς αποδεκτός στο κόμμα. Αν και έμπιστος της καγκελαρίου θα μπορούσε να θέσει θέμα διαδοχής της.

Τέλος, αλλά όχι και τελευταίος στη σειρά της ονοματολογικής σεναριολογίας θα μπορούσε να είναι ο νυν πρόεδρος της Βουλής, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Είναι πολύπειρος κομματικά, ήταν πρόεδρος του CDU πριν γίνει η κ. Μέρκελ, όσο και πολιτικά αφού είναι 45 χρόνια βουλευτής, έχει διατελέσει επανειλημμένα υπουργός, έχει διεθνή εμπειρία, έχει το κύρος μέσα στο κόμμα και ενσαρκώνει την νοσταλγία για την επιστροφή στο παλιό καλό Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα, εν ολίγοις το ίδιο το κόμμα. Για μια νέα αρχή δεν μπορεί να γίνει λόγος, θα μπορούσε όμως να γίνει μεταβατικός καγκελάριος, ο οποίος θα ηγηθεί της κυβέρνησης μέχρι το τέλος της τετραετίας χωρίς να δημιουργηθεί χάος. Όπως γράφτηκε, μάλιστα χαρακτηριστικά, είναι εκείνος ο οποίος έχει το κύρος και την πυγμή να γίνει ο Βρούτος της καγκελαρίου, ο οποίος θα μπορούσε να της πει «Άνγκελα, τέλος».

Όλα αυτά τα σενάρια λογαριάζονται βέβαια χωρίς την ξενοδόχο, διότι ουδείς γνωρίζει τα σχέδιά της και ίσως η καγκελάριος Μέρκελ σκοπίμως να σιωπά, ώστε στο τέλος να κάνει την «παραχώρηση» να μην είναι μεν πρόεδρος του κόμματος, προτείνοντας κάποιον εκλεκτό της, αλλά να παραμείνει στην καγκελαρία. Ακόμα δεν έχει πει τον τελευταίο της λόγο και δεν πρόκειται να παραδοθεί αμαχητί.

«Δεν είναι άνθρωπος, ούτε μηχανή. Αυτό που δεν ξέρει είναι τα αισθήματα. Χόμπι δεν έχει κανένα, το λίγο Μπάιροιτ (σ.σ το φεστιβάλ Βάγκνερ που επισκέπτεται ανελλιπώς) δεν αρκεί. Ξέρει μόνο τι θα πει δουλειά και εξουσία και μετά τέλος», όπως λέει ένα περιπαικτικό, προσβλητικό τραγουδάκι που κυκλοφορεί μέσα στο κόμμα της. Όμως, αυτό φανερώνει και το μεγάλο της προτέρημα, τον στωικό, γαλήνιο τρόπο που αντιμετωπίζει τα πράγματα. Κανείς δεν την έχει δει επί 30 χρόνια να ταράζεται ή να εξοργίζεται. Ακόμα και τις προσβολές τις αντιμετωπίζει με βουδιστική αταραξία. Λέγεται ότι την έχουν δει να κλαίει μόνο μια φορά, όταν κάποτε την επέπληξε ο Χέλμουτ Κολ και ότι δάκρυσε όταν αποχαιρετούσε τον Μπάρακ Ομπάμα. Λόγω ακριβώς της δομής του χαρακτήρα της είναι υπεράνω όλων, όπως σχολίασε το Spiegel.