Από λεωφορεία μέχρι… φέρι-μποτ: Ποιες ευρωπαϊκές χώρες μοιράζουν δωρεάν εισιτήρια για μέσα μεταφοράς

«Λιγότερο αυτοκίνητο, περισσότερη και συστηματική χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς» συνιστούν οι πολιτικοί και οι συγκοινωνιολόγοι. Πρωταρχικό επιχείρημά τους είναι η προστασία του περιβάλλοντος και η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, αλλά τον τελευταίο καιρό σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και το επιχείρημα της εξοικονόμησης καυσίμων. Ήδη στη Γερμανία η Ομοσπονδιακή Βουλή καθιέρωσε, από την 1η Ιουνίου και μέχρι τον Σεπτέμβριο, το αποκαλούμενο «εισιτήριο των εννέα ευρώ»Με αυτό οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να χρησιμοποιούν για έναν ολόκληρο μήνα τα μέσα μαζικής μεταφορά στην πόλη τους, αλλά και να ταξιδεύουν όπου επιθυμούν με τοπικά τρένα. Μόνο τα τρένα υψηλής ταχύτητας και τις αμαξοστοιχίες InterCity δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούν.

Το πρότυπο του Λουξεμβούργου

Πρόκειται για μία δελεαστική προσφορά. Εννοείται ότι τα εννέα ευρώ είναι μία τιμή εντελώς συμβολική. Αλλά σε αυτή την περίπτωση γιατί να μην καταργηθεί εντελώς το αντίτιμο; Κατά καιρούς το πείραμα εφαρμόζεται σε άλλες χώρες. Στην πρωτοπορία βρίσκεται ασφαλώς το μικρό, αλλά πλούσιο Λουξεμβούργο, «η πρώτη χώρα στον κόσμο, στην οποία η κινητικότητα με τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι δωρεάν», όπως αναφέρει η κυβέρνηση της χώρας στην επίσημη ιστοσελίδα της. Ήδη από την 1η Μαρτίου 2020 τα εισιτήρια για τις δημόσιες συγκοινωνίες, δηλαδή λεωφορεία και τραμ, έχουν καταργηθεί πλήρως. Και αυτό ισχύει όχι μόνο για μόνιμους κατοίκους, αλλά και για όσους μετακινούνται στο Λουξεμβούργο για επαγγελματικούς λόγους ή ακόμη και για τους τουρίστες. Είναι ένα έξυπνο εγχείρημα, αν αναλογιστεί κανείς ότι το 45% των εργαζομένων στη χώρα δεν διαμένουν στο ίδιο το Λουξεμβούργο, αλλά σε γειτονικές χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Βέλγιο), γι αυτό αναγκάζονται να μετακινούνται καθημερινά από και προς την εργασία τους.

Ο υπουργός Μεταφορών Φρανσουά Μπάους κάνει λόγο για ένα «πολύ σημαντικό κοινωνικό μέτρο» και υποστηρίζει ότι το Λουξεμβούργο αναδεικνύεται σε ένα «εργαστήριο κινητικότητας», καθώς μάλιστα ο συνολικός πληθυσμός της χώρας έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια κατά 40%. Η δωρεάν χρήση των συγκοινωνιών χρηματοδοτείται απευθείας από το κρατικό ταμείο. Όσο για τον αριθμό των επιβατών που χρησιμοποιούν τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ακόμη δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία. Τα αυστηρά υγειονομικά μέτρα που είχαν επιβληθεί για κάποιο διάστημα μετά το ξέσπασμα της πανδημίας αλλοιώνουν τις στατιστικές καταγραφές.

Ακολουθεί η Μάλτα

Το παράδειγμα του Λουξεμβούργου πρόκειται να ακολουθήσει σύντομα η Μάλτα, η μικρότερη σε έκταση χώρα της ΕΕ. Το ευεργετικό μέτρο δεν οφείλεται στις τελευταίες αυξήσεις των καυσίμων, αλλά αποτελεί ειλημμένη απόφαση της κυβέρνησης από τον Οκτώβριο του 2021. Είχε εξαγγελθεί από τότε στη Βουλή της Μάλτας, στη διάρκεια συζήτησης για τον προϋπολογισμό. Στόχος του μέτρου είναι «να μειωθεί η εξάρτηση των Μαλτέζων από το αυτοκίνητο», όπως λέει χαρακτηριστικά στην DW  ο Μπέρτραντ Μποργκ, δημοσιογράφος των «Times of Malta». Και εδώ το εγχείρημα χρηματοδοτείται απευθείας από τον κρατικό προϋπολογισμό. Όλοι οι μόνιμοι κάτοικοι θα έχουν το δικαίωμα να μετακινούνται δωρεάν με τα μέσα μαζικής μεταφοράς, αφού προηγουμένως κάνουν αίτηση για τη σχετική κάρτα. Δωρεάν θα μετακινούνται και οι τουρίστες, εφόσον έχουν κάνει αίτηση πριν από την άφιξή τους στη Μάλτα.

Δεν λείπουν και οι μεμονωμένες πόλεις που λαμβάνουν κατά καιρούς παρόμοια μέτρα. Ένα παράδειγμα είναι η βελγική πόλη Χάσελτ, κοντά στη Λιέγη. Το 1997 έγινε διεθνώς γνωστή, όταν αποφάσισε να καταργήσει το εισιτήριο στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Όμως το 2013 οι δωρεάν μετακινήσεις καταργήθηκαν, καθώς το κόστος ήταν δυσβάσταχτο. Ωστόσο οι τιμές των εισιτηρίων είναι ιδιαίτερα προσιτές, ενώ δωρεάν συνεχίζουν να μετακινούνται οι ανήλικοι, καθώς και όσοι έχουν συμπληρώσει το 65ο έτος της ηλικίας τους.

Την ίδια εποχή μία άλλη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα αποφάσιζε να εγκαινιάσει την εποχή των δωρεάν μετακινήσεων. Πρόκειται για το Ταλίν της Εσθονίας. Από το 2013 τα λεωφορεία και τα τραμ είναι δωρεάν για όλους. Στον απόηχο της ευρω-κρίσης, ένα βασικό επιχείρημα για να υιοθετηθεί το μέτρο ήταν ότι πολλοί δεν διέθεταν χρήματα για τις μετακινήσεις τους. Ωστόσο, η κυβέρνηση της Εσθονίας αναγκάστηκε να επιβάλει πρόσθετους φόρους για να εξασφαλίσει την επαρκή χρηματοδότηση των κρατικών συγκοινωνιών. Μέχρι στιγμής το μέτρο αποδίδει. Το παράδειγμα της πρωτεύουσας έχουν ακολουθήσει και άλλες πόλεις της Εσθονίας. Ωστόσο, επισημαίνει η δημοσιογράφος Έβελιν Καλντόζα, «ο κόσμος διαμαρτύρεται, γιατί το δίκτυο των δημοσίων συγκοινωνιών είναι μάλλον περιορισμένο» και δεν αρκεί για να εξυπηρετήσει όλους τους εργαζόμενους. Το αποτέλεσμα είναι ότι «όσοι έπαιρναν το αυτοκίνητό τους πριν τα δωρεάν εισιτήρια, συνεχίζουν να το χρησιμοποιούν και τώρα».

Και δωρεάν φέρι-μποτ στη Δανία

Μπορεί το εγχείρημα να αποδώσει και σε νησιωτικό περιβάλλον; Έτσι φαίνεται, αν κρίνουμε από το παράδειγμα της Δανίας. Στην περίοδο 2020/2021 η κυβέρνηση είχε καθιερώσει δωρεάν μεταφορά με φέρι-μποτ από την ηπειρωτική χώρα σε πολλά νησιά της Δανίας για όσους επιβάτες δεν θα έπαιρναν μαζί τους αυτοκίνητο. Όπως εξηγεί στην DW η Λίνα Χολμ-Γιάκομπσεν, επικεφαλής της διαφημιστικής καμπάνιας «Visit Denmark», επρόκειτο για ένα προσωρινό μέτρο με στόχο την αναθέρμανση της τουριστικής κίνησης στα νησιά μετά το «σοκ» της πανδημίας. Φέτος τα δωρεάν εισιτήρια έχουν καταργηθεί. Ωστόσο, βεβαιώνουν οι αρμόδιοι, ισχύουν μειωμένες τιμές, από τις οποίες μπορούν να επωφεληθούν και οι πολυάριθμοι επισκέπτες του καλοκαιριο