Από το Brain Drain στο Brain Gain: Έτσι μπορεί να αναστραφεί το φαινόμενο
Έρευνα Fortune: Τί σημαίνει για την Ελλάδα η μαζική φυγή χιλιάδων μορφωμένων νέων και πώς μπορεί να αντιστραφεί το φαινόμενο - O ρόλος του ιδιωτικού τομέα και οι Έλληνες της διασποράς.
Στους τόνους μελάνης που χύθηκαν κατά την τελευταία οκταετία για την ελληνική οικονομική κρίση στις εφημερίδες και τα περιοδικά του ελληνικού και του διεθνούς Τύπου ξεχωρίζει μία έκφραση που, μαζί με τις λέξεις «μνημόνιο», «Grexit», «χαράτσι» και «Σόιμπλε», συμπληρώνει την πεντάδα των όρων που χρησιμοποιήθηκαν περισσότερο για να περιγράψουν μία από τις δυσκολότερες στιγμές στη μεταπολεμική περίοδο για την χώρα. Πρόκειται για το «Brain Drain» ή αλλιώς «διαρροή εγκεφάλων», φράση που συνδέθηκε με τη μετανάστευση χιλιάδων μορφωμένων Ελλήνων μεταξύ 20-39 ετών σε κράτη του εξωτερικού, σε αναζήτηση καλύτερων προοπτικών εργασίας και επαγγελματικής εξέλιξης.
Το φαινόμενο μπορεί να μην ήταν μοναδικό στην Ελλάδα, αφού τόσο οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου όπου εφαρμόστηκαν προγράμματα λιτότητας, όσο και τα κράτη των Βαλκανίων της λιμνάζουσας οικονομικής ανάπτυξης, είχαν παρόμοια «κύματα» αποχώρησης παραγωγικού ανθρώπινου κεφαλαίου.
Η σημαντική δυναμική, ωστόσο, του μεγέθους και της διάρκειας του φαινομένου στη χώρα μας, είχαν ως αποτέλεσμα για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ο ελληνικός πληθυσμός να εμφανίσει αισθητή μείωση. Ως αποτέλεσμα, όπως προκύπτει από την έρευνα που διεξήγαγε το YouGov για λογαριασμό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων (ECFR) και δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο, το «Brain Drain» θεωρείται σήμερα από την πλειοψηφία των Ελλήνων ως το πιο ανησυχητικό φαινόμενο για τη χώρα – περισσότερο και από το ζήτημα της μετανάστευσης. Οι Έλληνες εμφανίζονται στην έκτη θέση των Ευρωπαίων πολιτών που ανησυχούν για το Brain Drain, μετά τους Ρουμάνους, τους Ούγρους, τους Ισπανούς, τους Ιταλούς και τους Πολωνούς. Μάλιστα, πάνω από το 50% των Ελλήνων φέρεται να ζητά τη λήψη μέτρων από την κυβέρνηση για να αντιμετωπιστεί η διαρροή του παραγωγικού δυναμικού στο εξωτερικό.
Σύμφωνα με τα πιο επίκαιρα στοιχεία του ΟΟΣΑ, εκτιμάται ότι μεταξύ 2008 και 2016 μετανάστευσαν 427.000 άτομα, στην πλειοψηφία τους νέα και υψηλής μόρφωσης: πάνω από τα 3/4 πτυχιούχοι πανεπιστημίου, εκ των οποίων το 53% κάτοχοι μεταπτυχιακού και το 8% διδακτορικού τίτλου.
Σε πρόσφατη έρευνα της ICAP σε Έλληνες που έφυγαν και εργάζονται πλέον στο εξωτερικό, 4 στους 10 απάντησαν ότι δεν σκέφτονται να γυρίσουν πίσω, δίνοντας ως σημαντικότερο λόγο την έλλειψη αξιοκρατίας/διαφάνειας (44%) και την αβεβαιότητα/ οικονομική κρίση (36%).
Ένας στους δύο συμμετέχοντες δήλωσε ότι θα επέστρεφε εάν είχε τα ίδια ή καλύτερα έσοδα με αυτά που έχει στο εξωτερικό, ενώ άλλοι ανέφεραν ως λόγο ενδεχόμενης επιστροφής τους την οικογένειά τους, το κλίμα και τον τρόπο ζωής, τη βελτίωση της οικονομίας και την αναγνώριση της εργασιακής εμπειρίας που συγκέντρωσαν στο εξωτερικό. Σύμφωνα με την έρευνα, 19% είναι μηχανικοί, 12% απασχολούνται στον κλάδο της πληροφορικής και 35% στην οικονομία, τη διοίκηση και το marketing.
Οι επιπτώσεις του Brain Drain στην οικονομία δεν είναι αμελητέες. Δεν είναι μόνο το διόλου ασήμαντο έλλειμμα φορολογικών εσόδων και ασφαλιστικών εισφορών που προβληματίζει. Η σημαντικότερη συνέπεια είναι το διευρυνόμενο χάσμα που δημιουργείται στην ελληνική αγορά εργασίας όπου το μερίδιο των υψηλών δεξιοτήτων βρίσκεται σε απόκλιση με την ΕΕ, και η απειλή που αυτό αποτελεί για τη δυνατότητα της ελληνικής οικονομίας να μετασχηματισθεί και να συμμετάσχει εγκαίρως στην 4η Βιομηχανική Επανάσταση.
Πρόκειται για ένα ζήτημα «εθνικής επιβίω σης», όπως τονίζει ο Χρήστος Ιωάννου, Οικονομολόγος και Διευθυντής του Τομέα Απασχόλησης και Εργασίας στον ΣΕΒ. «Η 4η Βιομηχανική Επανάσταση είναι επανάσταση στην οποία, ως ελληνική κοινωνία πρέπει να συμμετάσχουμε εάν επιθυμούμε να παραμείνουμε μέρος του ανεπτυγμένου κόσμου και της ζώνης του ευρώ. Χρειάζεται κινητοποίηση πολλών παραγωγικών επενδύσεων για την αναγκαία αύξηση του μεριδίου της βιομηχανίας στο 12% του ΑΕΠ από 9,6% σήμερα, όταν η ΕΕ είναι στο 16% και επιδιώκει το 20%. Για να είσαι στο Industry 4.0 πρέπει πρώτα να είσαι στο Industry. Η συμμετοχή μας προϋποθέτει να περάσουμε στην παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, επενδύσεις στην έρευνα και την ανάπτυξη, την καινοτομία, τον ψηφιακό μετασχηματισμό της οικονομίας, την απασχόληση του εγχώριου ανθρώπινου κεφαλαίου». Αυτή, επισημαίνει, είναι και η κύρια παραγωγική απάντηση για την αντιμετώπιση του Brain Drain.
Ο Μετασχηματισμός στην Οικονομία της Γνώσης
Σε έναν ακόμη και σήμερα εξαιρετικά δυσκίνητο δημόσιο τομέα, η «μάχη» κατά του Brain Drain συναντά αρκετά εμπόδια. Ωστόσο, στο γραφείο του Αναπληρωτή Υπουργού Έρευνας και Καινοτομίας, Κώστα Φωτάκη, υπάρχει μία προσήλωση στον στόχο της παραγωγικής αναχαίτισης του φαινομένου μέσα από την προώθηση ενός προτύπου ανάπτυξης που βασίζεται στην Οικονομία της Γνώσης και της Καινοτομίας. Στη συνάντησή μας, ένα από τα πρώτα πράγματα που τονίζει είναι η αύξηση των δαπανών για την Έρευνα & Ανάπτυξη που, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία, το 2017 έφτασαν το 1,14% του ΑΕΠ – ποσοστό αρκετά μεγαλύτερο από αυτό που δαπανιόταν στην Ελλάδα προ κρίσης, αλλά και πάλι μικρό συγκριτικά με άλλες χώρες της Ευρώπης, όπου η χώρα μας στη σχετική κατάταξη βρίσκεται στη 19η θέση.
«Για να υλοποιηθούν οι πολιτικές που έχουμε σχεδιάσει έχουμε τρεις διαφορετικές κατηγορίες δράσεων. Η πρώτη είναι η ενίσχυση του δυναμικού, η στήριξη των ανθρώπων και των ερευνητικών υποδομών. Η δεύτερη έχει να κάνει με την ενίσχυση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας. Και η τρίτη είναι οι λεγόμενες ‘εμβληματικές πρωτοβουλίες’, δηλαδή προληπτικές δράσεις όπου η πολιτεία μπαίνει μπροστά και συντονίζει την κοινότητα», εξηγεί. Σε ό,τι αφορά συγκεκριμένα την επιστροφή του ανθρώπινου δυναμικού από το εξωτερικό, ο υπουργός επισημαίνει πως για να γίνει πραγματικότητα πρέπει να ικανοποιηθούν τρεις προϋποθέσεις, για τις οποίες λαμβάνονται μέτρα τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. «Η πρώτη αφορά την ύπαρξη θέσεων εργασίας, ειδικά ποιοτικών. Μαζί με τις θέσεις εργασίας πρέπει να υπάρχουν και ελκυστικά περιβάλλοντα που να λειτουργούν ως πόλοι έλξης νέων ή και καταξιωμένων επιστημόνων – το να έχει τις συνθήκες κάποιος να κάνει τη δουλειά του, το βάζει συχνά πιο πάνω από έναν καλό μισθό. Και τρίτον, να υπάρχουν προοπτικές που να εμπνέουν και επαγγελματικά, αλλά και για κάτι μεγάλο».
Μία από τις σημαντικότερες ενέργειες του δημόσιου τομέα για να μπει τροχοπέδη στην απώλεια προικισμένων Ελλήνων ερευνητών, είναι, σύμφωνα με τον Κ. Φωτάκη, η δημιουργία του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ.) που έχει ως σκοπό την προαγωγή της έρευνας και της καινοτομίας στη χώρα, και ειδικότερα της ελεύθερης έρευνας (Blue Skies Research). «Οι δαπάνες για την έρευνα δεν αποτελούν κόστος, αλλά επένδυση στο μέλλον της χώρας, στη νέα γενιά. Το ΕΛ.ΙΔ.Ε.Κ. δημιουργεί ένα περιβάλλον ελκυστικό για νέους επιστήμονες και μεταδιδάκτορες, παρέχοντας χρηματοδότηση ώστε να φτιάξουν τη δική τους ερευνητική ομάδα, σε όποιο πανεπιστήμιο ή ερευνητικό κέντρο επιθυμούν. Έτσι στηρίζουμε το επιστημονικό ταλέντο, χωρίς να το οδηγούμε σε τομείς που το εγκλωβίζουν». Βάσει των πρώτων αξιολογήσεων, φαίνεται το εγχείρημα να αποδίδει, καθώς επέστρεψαν στην έρευνα περίπου ένας στους τρεις υποψήφιους διδάκτορες και το 17% των μεταδιδακτόρων, ενώ σχεδόν οι μισοί δήλωσαν πως παραμένουν στην Ελλάδα λόγω της υποτροφίας. Παράλληλα υπήρξε και ένας μικρός, προς το παρόν, αριθμός μεταδιδακτόρων που επέστρεψαν από το εξωτερικό.
Μεγάλο βάρος έχει δωθεί και στη σύμπραξη με τον ιδιωτικό τομέα, όπου σε τομείς όπως τον αριθμό των στελεχών των τμημάτων R&D των επιχειρήσεων, οι επιδόσεις της χώρας είναι υπό του μέσου όρου του ΟΟΣΑ. Ένα από τα μεγαλύτερα εγχειρήματα αποτελεί το πρόγραμμα «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ», που ήδη διανύει το β΄ κύκλο του με προϋπολογισμό 250 εκατ. ευρώ. Κατά τον α’ κύκλο που έκλεισε το 2018, συμβασιοποιήθηκαν 388 εκατ. ευρώ για 606 ερευνητικά έργα και 414 συνεργασίες μεταξύ πανεπιστημίων, ερευνητικών κέντρων και επιχειρήσεων. Παράλληλα, μέσα από τη δράση τεχνολογικών πάρκων νέου τύπου στηρίζεται η σύνδεση εταιρειών με νέες επιχειρήσεις σε μια θεματική περιοχή. Ο Κώστας Φωτάκης στο σημείο αυτό δεν παραλείπει να θυμίσει ότι η Tesla δημιούργησε πέρυσι στην Ελλάδα το πρώτο εκτός ΗΠΑ εταιρικό R&D τμήμα της στο Τεχνολογικό Πάρκο «Λεύκιππος» του «Δημόκριτου». «Ένα βασικό κίνητρο για την επιλογή της Ελλάδας ήταν το εξαιρετικό επιστημονικό δυναμικό που υπάρχει στη χώρα. Μάλιστα συνοδεύτηκε από την επιστροφή Ελλήνων επιστημόνων που είναι στελέχη της εταιρείας».
Το μεγαλύτερο, όμως, project που στήριξε το υπουργείο Έρευνας και Καινοτομίας είναι το Υπερταμείο Επιχειρηματικών Συμμετοχών ή EquiFund, το επενδυτικό χρηματοοικονομικό εργαλείο για τη στήριξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας υψηλού ρίσκου. Στον πρώτο χρόνο «ζωής» του, το EquiFund έχει ήδη δεσμεύσει 410 εκατ. ευρώ κρατικών, κοινοτικών και ιδιωτικών κεφαλαίων προς επένδυση ως το 2023, ενώ μέσω των εννέα υποταμείων του έχουν ήδη πραγματοποιηθεί επενδύσεις άνω των 21 εκατ. ευρώ σε τουλάχιστον 44 νεοφυείς επιχειρήσεις.
Η Επένδυση στους Έλληνες της Διασποράς
Υπάρχει μία ακόμη επένδυση, όμως, που μοιάζει με «κρυμμένο θησαυρό» και μπορεί να αποδώσει τα μέγιστα προκειμένου να καταστεί η Ελλάδα πιο παραγωγική, δημιουργική και εξωστρεφής, επομένως ένας θελκτικός προορισμός για το παραγωγικό δυναμικό που έφυγε από τη χώρα. Πρόκειται για την «επένδυση» στην ίδια την ελληνική διασπορά, η οποία, όπως εξηγεί ο Χρήστος Ιωάννου του ΣΕΒ, συμμετέχει σε μεγάλο βαθμό στις τέσσερις βασικές διαδικασίες που ανανεώνουν εκ βάθρων σήμερα τις μεθόδους παραγωγής και δημιουργίας πλούτου διεθνώς:
- Τη συνεχή «ψηφιοποίηση» της οικονομίας και της κοινωνίας όπου βρίσκονται
- Την αυξανόμενη σημασία του «κεφαλαίου που στηρίζεται στην γνώση»
- Την αυξανόμενη σημασία των «παγκόσμιων παραγωγικών αλυσίδων».
- Την ανάπτυξη σε κλάδους τεχνολογικής αιχμής, όπως η συνθετική βιολογία, η ρομποτική ή η νανοτεχνολογία.
«Σε καμία από τις τέσσερις αυτές διεργασίες η ελληνική κοινωνία και οικονομία δεν συμμετέχει σε κάποιον -τουλάχιστον- ικανοποιητικό βαθμό. Συμμετέχουν όμως δεκάδες χιλιάδες Έλληνες του Brain Drain κι αυτό είναι πράγματι μια πολύτιμη επένδυση που μένει να αξιοποιηθεί», αναφέρει.
«Το brain drain είναι brain gain για τους ανθρώπους που φεύγουν. Είναι μία απαραίτητη εποικοδομητική ‘εκπαίδευση’. Για τον έναν ή τον άλλο λόγο κάποιοι από αυτούς θα ξαναγυρίσουν και θα μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά, διότι έχουν μία αίσθηση του τί είναι κανονικό, χωρίς στρεβλώσεις», επισημαίνει ο διακεκριμένος Διευθυντής Πληροφορικής στο ερευνητικό εργαστήριο Media Lab του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), Μιχάλης Μπλέτσας.
Σύμφωνα με τον ίδιο, που επισκέπτεται τακτικά τη χώρα, φαίνεται στην Ελλάδα να επικρατεί μια κατάσταση σταθερότητας, όμως υπάρχουν πράγματα που πρέπει να αλλάξουν ακόμη. «Θα ήθελα σε μερικά χρόνια να μη συζητάμε καθόλου για τη γραφειοκρατία ή για το ασφαλιστικό ως μία πιθανή ‘ταφόπλακα’ που θα κρέμεται πάνω από τη νέα γενιά. Δε θα ήθελα επίσης να συζητάμε για το φόβο κάποιου να έρθει να επενδύσει στην Ελλάδα λόγω της καθυστέρησης στην απονομή δικαιοσύνης. Πρέπει να συγκλίνουμε περισσότερο με την Ευρώπη», επισημαίνει.
Με το βλέμμα ενός πολύπειρου ερευνητή στον τομέα της τεχνολογίας, παρακολουθεί τις εξελίξεις στο οικοσύστημα των ελληνικών startups, στο οποίο διακρίνει κάποια σημάδια ωρίμανσης. «Οι νεοφυείς επιχειρήσεις είναι προφανώς ένας από τους δρόμους που πρέπει να ακολουθήσουμε για την αναστροφή του Brain Drain», αναφέρει και φέρνει ως παράδειγμα τεχνολογικές startups που «μεγάλωσαν» και πλέον διευρύνουν προς τα έξω το πεδίο τους. Αυτό που λείπει από την Ελλάδα, κατά τον Μιχάλη Μπλέτσα, είναι οι επιχειρήσεις υψηλής προστιθέμενης αξίας και οι εταιρίες-γέφυρες, μεταξύ πανεπιστημίου και επιχειρήσεων. «Αυτό που κάνει κάποιον εργαζόμενο παραγωγικό είναι κάποιες ειδικές γνώσεις στον τομέα της δραστηριότητας του, που δε μπορούν να παραχθούν στο πανεπιστήμιο παρά μόνο σε έναν εργασιακό χώρο».
Οι Εταιρείες στη «Μάχη» του BRAIN REGAIN
Για κάποιες από τις εταιρείες που πρωταγωνιστούν στο ελληνικό επιχειρείν η δημιουργία θέσεων εργασίας αλλά και συνθηκών που θα ενισχύσουν την ποιοτική απασχόληση και θα προσελκύσουν τόσο τους νέους πτυχιούχους, όσο και τους Έλληνες που βρίσκονται πλέον στο εξωτερικό, αποτελεί σημαντικό «στοίχημα». Ο Γιάννης Παπαχρήστου, Γενικός Διευθυντής Ελλάδας-Κύπρου της Coca-Cola Τρία Έψιλον, επισημαίνει στο FORTUNE ότι οι εταιρείες πρέπει να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παραμονή των νέων στην Ελλάδα, δίνοντας όσο το δυνατόν περισσότερες ευκαιρίες να αξιοποιήσουν το ταλέντο τους. Στο πλαίσιο αυτό, λέει, είναι σημαντική η επένδυση στους ίδιους τους ανθρώπους και στην ανάπτυξή τους.
«Όλη αυτή η ενέργεια, η γνώση, οι ιδέες των νέων είναι ζωτικά στοιχεία για την επαναφορά της οικονομίας και της χώρας σε σύγχρονη τροχιά εξέλιξης. Η εμπειρία που έχουν αποκτήσει οι Έλληνες του εξωτερικού σε συνδυασμό με την κατάρτιση και εκπαίδευση που διαθέτουν οι νέοι εδώ, αποτελούν σημαντικό πλεονέκτημα για το μέλλον της Ελλάδας. Ως επιχείρηση που δραστηριοποιείται και αναπτύσσεται στην Ελλάδα εδώ και 50 χρόνια, αισθανόμαστε ότι οφείλουμε με τη σειρά μας να συμβάλλουμε στη δημιουργία ενός αναπτυξιακού τοπίου, τονώνοντας τις ευκαιρίες απασχόλησης και αξιοποιώντας στο μέγιστο αυτό το ανθρώπινο κεφάλαιο», τονίζει.
Στο πλαίσιο αυτό, η κορυφαία εταιρεία μη αλκοολούχων ποτών στην Ελλάδα, που διαθέτει τρεις εγκαταστάσεις παραγωγής και αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους εργοδότες, έχει αναλάβει μία σειρά από πρωτοβουλίες. «Θέλουμε να προσελκύουμε νέους με δυνατότητες στην εταιρεία μας, σε ένα θετικό, αξιοκρατικό περιβάλλον που θα τους δώσει ευκαιρίες να εξελιχθούν και να έχουν ένα σπουδαίο μέλλον στην Ελλάδα. Είναι ενδεικτικό ότι πάνω από το 50% των 1.500 εργαζομένων που απασχολούμε, ανήκουν στη γενιά Υ», αναφέρει ο Γ. Παπαχρήστου και προσθέτει: «Πρόσφατα ανακοινώσαμε 165 προσλήψεις σε όλη την Ελλάδα, ενώ μέσα από εξειδικευμένα προγράμματα επιλογής, όπως το Rise Management Trainee Programme, δίνουμε τη δυνατότητα σε ταλαντούχους νέους να σταδιοδρομήσουν στην εταιρεία μας και να γίνουν αύριο τα ηγετικά στελέχη της. Φροντίζουμε ακόμη να έχουμε και μία στενή σχέση με τα Πανεπιστήμια και τους νέους αποφοίτους, ώστε να γνωρίσουν καλύτερα τις παραγωγικές μας εγκαταστάσεις και να διαπιστώσουν τις ευκαιρίες για προσωπική και επαγγελματική ανάπτυξη, καινοτομία και επιχειρηματικότητα».
Μόλις πριν από ένα μήνα παρουσιάστηκε στο ελληνικό κοινό η πρωτοβουλία «BRAIN REGAIN», την οποία στηρίζει ενεργά η Coca-Cola Τρία Έψιλον μαζί με 15 ακόμη εταιρείες. Στόχος να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο στη δημιουργία των συνθηκών που θα διευκολύνουν τον επαναπατρισμό των Ελλήνων του εξωτερικού και ειδικά στελεχών που θα ενισχύσουν τις ελληνικές επιχειρήσεις. Η συμμαχία των 16 εταιρειών θα παρέχει καθοδήγηση και υποστήριξη σε επαγγελματίες που απορροφήθηκαν στο εξωτερικό, αλλά εξετάζουν τον επαναπατρισμό τους. Συγκεκριμένα, οι εταιρείες θα παρέχουν ανώτερα στελέχη ως Μέντορες που θα αναλαμβάνουν το καθοριστικό έργο της καθοδήγησης των Ελλήνων του εξωτερικού μέσα από απευθείας συζητήσεις μαζί τους, αναδεικνύοντας τις δυνατότητες της χώρας και τις προοπτικές που ανοίγονται για τον επαναπατρισμό των στελεχών. Τη συμμαχία εταιρειών και στελεχών απαρτίζουν οι εταιρείες: Aegean Airlines, Coca-Cola Τρία Έψιλον, Ελληνικά Πετρέλαια, COSMOTE, Τράπεζα της Ελλάδος, ΤΙΤΑΝ, Τράπεζα Πειραιώς, CHIPITΑ, Όμιλος FOURLIS, INTERAMERICAN, Sani Ikos, Upstream, Kyklades Maritime Corporation, T.E.MES, ΜΕΤΡΟ και Ogilvy.
«Ενώνουμε τις δυνάμεις μας στην πρωτοβουλία BRAIN REGAIN γιατί στην Coca-Cola Τρία Έψιλον πιστεύουμε στους νέους και στο μέλλον της χώρας. Οι γνώσεις και οι εμπειρίες των νέων του εξωτερικού αποτελούν σημαντική υπεραξία για την ανάκαμψη και ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας και είμαστε αποφασισμένοι να έχουμε καταλυτικό ρόλο στον επαναπατρισμό τους», τονίζει ο Γιάννης Παπαχρήστου. Ερωτηθείς για την επιλογή της τεχνικής του mentoring, απαντά ότι η δυνατότητα να βοηθήσει κάποιο έμπειρο στέλεχος με την εμπειρία του και τη γνώση της αγοράς, μπορεί να είναι καταλυτική για την απόφαση να πάρει κάποιος τον δρόμο της επιστροφής. «Οι εταιρείες που συμμετέχουν στην προσπάθεια αυτή -κορυφαίες επιχειρήσεις στον τομέα τους και ηγετικές επιχειρήσεις της χώρας- καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα κλάδων, με έμπειρα στελέχη που είναι σε θέση να καθοδηγήσουν υπεύθυνα, ανιδιοτελώς, όσους επιθυμούν να συνεχίσουν τη σταδιοδρομία τους στην πατρίδα μας. Υλοποιώντας από το 2017, μαζί με την Coca-Cola Hellas, το Youth Empowered, το πιο ευρύ και ανοιχτό, πανελλαδικό πρόγραμμα του ιδιωτικού τομέα για την απασχολησιμότητα των νέων μεταξύ 18-30 ετών, έχουμε έμπρακτη απόδειξη για την αξία αυτής της καθοδήγησης οι ίδιοι, αφού στελέχη μας προσφέρουν εθελοντικά συμβουλές, γνώση δεξιότητες και επαγγελματική δικτύωση ως μέντορες σε περισσότερους από 6.000 νέους σε όλη τη χώρα» τονίζει.
Η Καινοτομία ως «Όπλο» κατά του Brain Drain
Στην «πρώτη γραμμή» στη «μάχη» κατά του Brain Drain βρίσκεται και η Stoiximan, μία εταιρεία που ξεχωρίζει και αναπτύσσεται αδιάλλειπτα στον διαρκώς εξελισσόμενο τομέα του GameTech. Ο Άρης Δημαράκης, Chief Technology Officer της εταιρείας, επισημαίνει πώς πρωτεύων στοιχείο για να προσελκύσει μία εταιρεία τεχνολογίας με έδρα την Ελλάδα το πιο ικανό ανθρώπινο δυναμικό, είναι να μπορεί να εξασφαλίσει τόσο ένα βέλτιστο εργασιακό περιβάλλον όσο και διαρκή επένδυση στην καινοτομία που εγγυάται την υπεραξία του παραγόμενου τεχνολογικού προϊόντος.
«Στόχος μας είναι να αναπτύσσουμε προϊόντα και υπηρεσίες που προσφέρουν την καλύτερη δυνατή εμπειρία σε όσους που μας εμπιστεύονται για την ψυχαγωγία τους. Από νωρίς αποφασίσαμε ότι αυτό μπορεί να γίνει μόνο μέσα από την τεχνολογία. Έτσι επενδύσαμε στην ανάπτυξη δικής μας τεχνολογίας, ώστε να μπορούμε να είμαστε ένα βήμα πιο μπροστά. Για εμάς η τεχνολογία δεν είναι ένα εργαλείο για το προϊόν μας, είναι το ίδιο το προϊόν. Υιοθετούμε τεχνολογία cutting edge, δηλαδή την πιο προηγμένη μορφή, που συχνά δεν είναι καν τελειοποιημένη. Αυτό είναι ένα ρίσκο που παίρνουμε για να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα και να ξεχωρίσουμε στον κλάδο μας», εξηγεί ο Άρης Δημαράκης και προσθέτει ότι πολύτιμο «εργαλείο» αποτελούν και οι καινοτόμες μέθοδοι εργασίας που έχει υιοθετήσει η εταιρεία.
«Λέμε ότι οι άνθρωποι αναπτύσσουν τεχνολογία, αλλά εμείς αναπτύσσουμε και ανθρώπους. Μας ενδιαφέρει η παραγωγικότητα και η αποτελεσματικότητά τους και για αυτόν τον λόγο υιοθετούμε προηγμένους τρόπους δομής και εργασίας για την ομάδα μας, όπως τη μέθοδο του Agile Scrum που δημιουργεί ισχυρούς δεσμούς ανάμεσα στα μέλη της. Πρόκειται για κάτι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωσή μας, καθώς απασχολούμε περίπου 200 άτομα στο τμήμα Τεχνολογίας, σε σύνολο 580 εργαζομένων. Αυτή είναι η προσέγγισή μας: καινοτομία σε όλους τους τομείς. Και με αυτόν τον τρόπο πιστεύουμε ότι μπορούμε να προσελκύσουμε όλους εκείνους που, όπως εμείς, θέλουν να κάνουν τη διαφορά», εξηγεί ο CTO της Stoiximan.
Η εταιρεία που ξεκίνησε από την Ελλάδα, δραστηριοποιείται σήμερα σε έξι χώρες -με το brand Stoiximan σε Ελλάδα-Κύπρο και με το brand Betano σε Ρουμανία, Γερμανία, Αυστρία και Πορτογαλία- και αποτελεί μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες εταιρείες του κλάδου σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ένα στοιχείο που την κάνει να ξεχωρίζει, σύμφωνα με τον Άρη Δημαράκη είναι ό,τι πάντα στοχεύει ψηλά, αλλά δεν παύει να αναζητά συνεργάτες σε μια προσπάθεια να αναδειχθεί το ταλέντο που υπάρχει στην Ελλάδα. «Σε αυτό το πλαίσιο εντοπίσαμε στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης έναν ερευνητή που με την ομάδα του εφαρμόζουν πραγματικά προηγμένη προσέγγιση στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. Ήταν μια σπουδαία πηγή έμπνευσης και μια τεράστια ευκαιρία για να επενδύσουμε ακόμη περισσότερο σε μία από τις κομβικές μας προτεραιότητες, το υπεύθυνο παιχνίδι. Η συνεργασία αυτή οδήγησε και στη διεύρυνση της δραστηριότητάς μας στη Θεσσαλονίκη, με την ίδρυση του γραφείου μας εκεί που πια απασχολεί περίπου 60 άτομα σε μόνιμη βάση».
Εάν η σύμπραξη έρευνας και επιχειρηματικότητας είναι αυτό που απαιτείται προκειμένου να εδραιωθεί η Οικονομία της Γνώσης στην Ελλάδα, τότε το παραπάνω παράδειγμα είναι ενδεικτικό της πορείας που πρέπει να ακολουθήσουν οι επιχειρηματικοί, εκπαιδευτικοί και δημόσιοι φορείς της χώρας. Το βέβαιο είναι ότι η μετατροπή του Brain Drain σε Brain Gain απαιτεί συλλογικές δράσεις σε όλα τα επίπεδα, επενδύσεις στην καινοτομία και στη διαμόρφωση πρότυπων εργασιακών περιβαλλόντων, καθώς και εκμετάλλευση του πολύτιμου κεφαλαίου ανθρώπων και τεχνογνωσίας που συγκροτούν αυτή τη στιγμή οι Έλληνες της διασποράς.
Σοφία Κάντα – Διευθύντρια Ανθρώπινου Δυναμικού, Coca-Cola Τρία Έψιλον
«Στην Coca-Cola Τρία Έψιλον προσφέρουμε απεριόριστες δυνατότητες για μάθηση και γρήγορη επαγγελματική εξέλιξη, μία ολοκληρωμένη στρατηγική παροχών και αμοιβών, αλλά και τη δυνατότητα εργασίας για ένα χαρτοφυλάκιο προϊόντων χωρίς αντίστοιχο στην αγορά. Οι άνθρωποί μας είναι το ‘συστατικό’ της επιτυχίας μας. Υλοποιούμε, λοιπόν, μία ολοκληρωμένη στρατηγική ταχείας εξέλιξης και ανάπτυξης των ταλέντων μας, με στοχευμένα και μακροχρόνια πλάνα καριέρας, εμπλοκή σε σημαντικά project του οργανισμού, mentoring καθώς και προγράμματα Fast Forward για προετοιμασία σε μελλοντικούς ρόλους. Το 85% των ρόλων ευθύνης καλύπτονται εσωτερικά, μέσω προαγωγών, και περίπου 15 στελέχη μας κάθε χρόνο αναλαμβάνουν ρόλους στον ευρύτερο Όμιλο και άλλες χώρες που δραστηριοποιούμαστε. Το 2019 περιλαμβάνει και ένα ολοκληρωμένο πλάνο συνεργιών με Πανεπιστήμια της χώρας, καθώς και προγράμματα ‘shadowing’ νέων με στελέχη της εταιρείας μας. Επιπλέον, διαθέτουμε πρωτοπόρα προγράμματα για την Ελλάδα, όπως το Flexy Life, που επιτρέπει την εργασία εξ αποστάσεως, αλλά και στηρίζει την οικογένεια και τον χρόνο με αυτήν, παρέχοντας επιπλέον ημέρες άδειας για νέους γονείς. Αυτά είναι μερικά από τα στοιχεία, που μας ξεχωρίζουν στα μάτια της νέας γενιάς και την κάνουν να θέλει να έρθει να εργαστεί σε εμάς».
Γιώργος Μοσχέτας – Head of People & culture, Stoiximan
Δείτε στον interactive χάρτη που ακολουθεί σε ποιες χώρες έχουν μετακομίσει οι περισσότεροι Έλληνες μεταξύ 2010 και 2015.
