Από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως τον κορωνοϊό: Η σύγκριση των μεγαλύτερων οικονομικών κραχ δύο αιώνων
των Tara Patel & Ellen Proper, Bloomberg
Η οικονομική καταστροφή που έφερε ο κορονοϊός έχει υπάρξει άμεση, ευρεία και βαθιά, με τη μεταποίηση να συρρικνώνεται σε όλο τον κόσμο και τους καταναλωτές να είναι εγκλωβισμένοι στα σπίτια τους.
Για να κατανοήσουμε το επερχόμενο κραχ, ας δούμε περιληπτικά τα γεγονότα του περασμένου αιώνα που τροφοδότησαν τα μεγαλύτερα οικονομικά κραχ.
Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Η κινητοποίηση των ευρωπαϊκών στρατών το 1914 έβαλε ένα απότομο τέλος στη Μπελ Επόκ. Εκατομμύρια στρατιώτες παγιδεύτηκαν σε έναν πόλεμο για χρόνια, αν και αρχικά τα κράτη ανέμεναν η σύγκρουση να κρατήσει πολύ λίγο.
Οι οικονομίες εστίασαν αποκλειστικά στη διατήρηση της πολεμικής μηχανής. Ο Henry Ford είχε ήδη ξεκινήσει την πρώτη γραμμή παραγωγής για τη μαζική κατασκευή αυτοκινήτων το 1913 και η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για την παραγωγή φορτηγών και πολεμοφοδίων.
Η Ρωσία είχε εξαντληθεί σε τέτοιο βαθμό από τον πόλεμο που αποτέλεσε πρόσφορο έδαφος για την επανάσταση των Μπολσεβίκων, ενώ η παγίδευση της γερμανικής οικονομίας στις πολεμικές αποζημιώσεις οδήγησε στην άνοδο του ναζιστικού κόμματος.
Η Εποχή της Ύφεσης
Το κραχ του χρηματιστηρίου το 1929 σηματοδότησε τη μεγαλύτερη και βαθύτερη παγκόσμια οικονομική πτώση του 20ου αιώνα. Η κρίση ξεκίνησε από τις ΗΠΑ αλλά γρήγορα έγινε παγκόσμια, τροφοδοτημένη από τις αδυναμίες του τραπεζικού συστήματος, τις χαμηλές τιμές των γεωργικών προϊόντων και τα εμπόδια στο εμπόριο. Η βουτιά συνεχίστηκε και τη δεκαετία του ’30 επειδή οι κυβερνήσεις άργησαν να αναλάβουν δράση.
Το 1933, ο δείκτης της ανεργίας στις ΗΠΑ ήταν 25%. Το χρήμα από το New Deal του Franklin D. Roosevelt μαζί με την πολεμική προσπάθεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου οδήγησαν στο τέλος της ύφεσης.
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Η καταστροφικότερη σύγκρουση στην ιστορία είχε ποικίλες οικονομικές επιδράσεις, ανάλογα με τη χώρα. Οι ΗΠΑ αναπτύχθηκαν ραγδαία και εδραιώθηκαν ως η κυρίαρχη οικονομία στον πλανήτη. Το Ηνωμένο Βασίλειο γλίτωσε την εισβολή αλλά λύγισε υπό το βάρος του χρέους, ενώ ένα μεγάλο μέρος της υπόλοιπης Ευρώπης ήταν ερειπωμένο. Η Γερμανία και η Ιαπωνία βγήκαν από τον πόλεμο ηττημένες και κατεστραμμένες.
Οι οικονομίες είχαν εστιάσει στην παραγωγή στρατιωτικού εξοπλισμού, με τις γραμμές παραγωγής αυτοκινήτων π.χ. να χρησιμοποιούνται για την κατασκευή αρμάτων μάχης. Όταν τελείωσε η ένοπλη σύγκρουση, αυτή η βιομηχανική προσπάθεια σίγησε και έτσι οι κρατικές δαπάνες μειώθηκαν απότομα. Απαιτήθηκαν δεκαετίες ανοικοδόμησης για να ξεφορτωθούν τα κράτη αυτή την κοινωνική, πολιτική και οικονομική κληρονομιά.
Σοκ του Πετρελαίου
Από τον Οκτώβριο του 1973 μέχρι τον Μάρτιο του 1974, οι τιμές του πετρελαίου στις ΗΠΑ τετραπλασιάστηκαν. Αυτό έπληξε σφοδρά τη μεταποίηση, η οποία εξαρτιόταν από τις εισαγωγές καυσίμων. Εντωμεταξύ, οι εταιρείες αναγκάστηκαν να αυξήσουν τους μισθούς εν μέσω κλιμάκωσης του πληθωρισμού, ενώ η ανάπτυξη ήταν στάσιμη. Αυτό το φαινόμενο έμεινε στην ιστορία ως «στασιμοπληθωρισμός».
Οι επιδράσεις δεν ήταν ίδιες για όλες τις χώρες. Στη Βρετανία υπήρξε ένα μεγάλο κύμα απεργιών και η χώρα αναζήτησε οικονομική διάσωση από το εξωτερικό.
Μεγάλη Ύφεση
Η πτώση της περιόδου 2007-2009 τροφοδοτήθηκε από το σκάσιμο της φούσκας των ακινήτων στις ΗΠΑ. Η συσσώρευση δανείων οδήγησε στην κατάρρευση της Lehman Brothers, σε μια μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση και σε απότομη μείωση του παγκόσμιου εμπορίου.
Πολλά χρόνια μετά, ένα μεγάλο μέρος του τραπεζικού συστήματος συνεχίζει να χρειάζεται διορθωτικές παρεμβάσεις.
Κρίση του Κορονοϊού
Είναι πολύ νωρίς για να πει κάποιος πώς θα επηρεαστεί η παγκόσμια οικονομία από την πανδημία του κορονοϊού. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει πει ότι η μείωση της οικονομικής δραστηριότητας θα είναι συγκρίσιμη με εκείνη του 2009, ενώ η συρρίκνωση του δευτέρου τριμήνου στο Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι η χειρότερη των τελευταίων εκατό χρόνων. Η Κίνα είναι πιθανό να γνωρίσει τη χαμηλότερη ανάπτυξη από το 1976, τη χρονιά που πέθανε ο Μάο. Και οι ΗΠΑ εισέρχονται σε ραγδαία ύφεση – κάποιοι προβλέπουν τη χειρότερη μείωση του ΑΕΠ από το 1947.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία: το πλήγμα είναι τεράστιο» είπε στο Fortune ο David Chilosi, επίκουρος καθηγητής οικονομικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν στην Ολλανδία. «Το ερώτημα είναι κατά πόσο το σοκ θα είναι προσωρινό ή θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες».
